گروه اخبار دانشگاه و آموزش ایرنا در ادامه سلسه مصاحبه های خود با روسای دانشگاه ها در مورد وضعیت علمی، پژوهشی و آموزشی مراکز علمی کشور، پس از گفت وگوی تفصیلی با احمد رضی رئیس دانشگاه گیلان و سید ابوالحسن نائینی رئیس دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین به سراغ دانشگاه فردوسی مشهد رفت و با «محمد کافی» رئیس این دانشگاه به گفت وگو نشست.
در این مصاحبه علاوه بر بررسی وضعیت دانشگاه فردوسی مشهد، چالش ها و موانع توسعه را از منظر کیفی و همچنین الزامات ایفای نقش توسعه ای دانشگاه ها را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین در این مصاحبه سوابق و فعالیت های رئیس دانشگاه به عنوان شخصیت علمی مورد بررسی قرار گرفت.
کافی استاد گروه آموزشی اگروتکنولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد است. از او در حوزه تخصصی خود تا به امروز بیش از ۲۵ عنوان کتاب منتشر شده است. کتاب هایی مثل؛ فیزیولوژی تنش های محیطی در گیاهان، کشاورزی شور زیست، راهبرد های مدیریت گیاه، آب و خاک، آب و هوا و عملکرد گیاهان زراعی ده ها مقاله علمی و پژوهشی که رزومه علمی او را پر بار کرده است.
در قسمت اول مصاحبه بیشتر به سوابق علمی کافی و همچنین دلایل شروع نهضت علمی در کشور و گسترش آمورش عالی پرداخته شده است. در این قسمت کافی توجه امام خمینی به شروع نهضت علمی را در بین جوانان در گسترش آموزش عالی ایران موثر دانست. در قسمت دوم بیشتر به فعالیت ها دانشگاه فردوسی مشهد و اقداماتی که در راستای ارتقاء وضعیت علمی و آموزشی این دانشگاه صورت گرفته است، پرداخته ایم.
مشروح مصاحبه گروه دانشگاه و آموزش ایرنا با رئیس دانشگاه فردوسی مشهد به شرح زیر است:
ایرنا: دانشگاه فردوسی مشهد از لحاظ علمی در حال حاضر در چه جایگاهی قرار دارد؟
کافی: در حال حاضر دانشگاه از لحاظ علمی جایگاه بسیار خوبی دارد هر چند این جایگاه با هدف گذاریی هایی که ما انجام داده ایم هنوز فاصله زیادی دارد. ولی در برخی اهداف زودتر از زمان پیش بینی شده به آن ها دست پیدا کرده ایم. با افتخار اعلام می کنم که در بین دانشگاه های جامع وابسته به وزارت علوم، دانشگاه فردوسی مشهد سومین دانشگاه بعد از دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس است.
این رتبه در حالی است که اگر دانشگاه تربیت مدرس را به دلیل اینکه دانشجوی کارشناسی پذیرش نمی کند در شمار دانشگاه های جامع قرار ندهیم. دانشگاه فردوسی مشهد دومین دانشگاه جامع کشور است.
همچنین دانشگاه فردوسی مشهد در حوزه رتبه بندی های بین المللی هم جایگاه مناسبی دارد. به عنوان مثال بر اساس رتبه بندی «لایدن» دانشگاه فردوسی در حال حاضر رتبه چهارصد و هفتادو دوم دنیا را عهده دار است. صرف نظر از این رتبه بندی ها، دانشگاه در همه ابعاد خود تبدیل به دانشگاه بین المللی شده است؛ شاهد مثال این امر پذیرش دانشجو از بیست کشور دنیا در دانشگاه فردوسی مشهد است. برنامه ریزی های لازم را انجام داده ایم و تلاش می کنیم که به همه کشور های منطقه خدمات علمی ارائه دهیم و هم چنین با دانشگاه ها و کشور های تراز اول جهانی ارتباطات خود را حفظ و ارتقاء دهیم.
راهبرد مدیریتی که در دانشگاه فردوسی مشهد در پیش گرفته شد این بود که مسیر زحمات روسای قبلی دانشگاه را ادمه دهیم و از صفر شروع نکنیم تا بتوانیم دانشگاه را به شکل مطلوب اداره کنیم.
در زمینه اداره کردن دانشگاه با برنامه های مصوب هم برنامه محور بودن اقدامات در دستور کار قرار گرفت. و در این زمینه سند راهبردی دانشگاه که میثاق مشترک همه خانواده دانشگاه است بازنگری جزئی در آن صورت گرفت و راهنمایی اقدامات در دانشگاه فردوسی مشهد قرار گرفت. همین سند از سال ۱۳۹۱ شروع شده بود و ما همین سند را ادمه دادیم و ان شالله تا ابتدای سال ۱۴۰۰ هم ادامه خواهد داشت و تمام تماش ما بر این هست که برنامه محور و مبتنی بر سند راهبردی دانشگاه حرکت کنیم.
یکی دیگر از اقداماتی که مدنظر قرار گرفت تلاش برای تقویت احساس هویت دانشگاهیان دانشگاه فردوسی بود که در همین زمینه بحث خانواده دانشگاه را مطرح کردیم و تلاش شد همه احساس تعلق و وابستگی به دانشگاه داشته باشند و آن را به عنوان خانه دوم خود در نظر بگیرند. در این راه وقت زیادی صرف شود و تلاش کردیم در انتخاب مدیران و تشویق مسئولان این معیار ها مدنظر باشد.
ایرنا: عملکرد دانشگاه فردوسی مشهد در حوزه دانشجویی در چه وضعیتی است؟
کافی: دانشگاه فردوسی در حوزه آموزش متخصصان و کارشناسان برجسته در طول تاریخ فعالیت خود پیشرو بوده است. ولی در حوزه پزوهشی و کاربست دانش و فناوری دچار نقص هایی است که تلاش کردیم آن ها را رفع کنیم. دانشگاه فردوسی مشهد در ابتدا با دانشکده ادبیات و الهیات و با دانش علوم انسانی آغاز به کار کرده و در همین زمینه شهرت کسب کرده است. و شهرت دانشگاه عمدتا بخاطر داشتن اساتید فرهیخته ای مانند دکتر شریعتی، دکتر جلال آشتیانی، مرحوم حائری، مرحوم دکتر فیاض و اساتید برجسته دیگری است که در این دانشگاه تدریس کرده اند.
با وجود این شهرت؛ به تدریج دانشکده های کشاورزی، مهندسی و به ویژه علوم پایه تاسیس شده اند و دانشگاه فعالیت های خود را گسترش داد. و در حال حاضر دانشکده علوم پایه دانشگاه فردوسی مشهد یکی از مهم ترین دانشکده های علوم پایه کشور است و بسیاری از دانشمندان علوم پایه کشور دانش آموخته این دانشکده هستند. هر چند این روز ها این دانشکده به دلیل عدم استقبال دانشجویان تراز بالا حال و روز خوبی ندارد ولی تلاش می کنیم که باز هم این دانشکده را تقویت کنیم تا نقش پرنگ خود را از دست ندهد.
بعد از گسترش فعالیت ها به تدریج دانشکده علوم تربیتی، علوم اداری و اقتصادی، علوم ریاضی، دامپزشکی و ... هم تاسیس شدند. که هر کدام از ان ها در حال حاضر از دانشکده های با کیفیت کشور هستند. تلاش ما این است که در کنار رشته های فنی و مهندسی رشته های علوم انسانی و علوم پایه را هم تقویت کنیم.
دانشگاه فردوسی تلاش دارد نقش خود را در برنامه های کلان کشور در حوزه آموزش عالی و دیگر حوزه ها ایفاء کند. به عنوان مثال در برنامه ششم توسعه ذکر شده است که کشور باید در پایان برنامه هفتاد وپنج هزار دانشجوی بین المللی داشته باشد. در همین راستا ما خود را موظف کردیم که حدود دو هزار و پانصد تا سه هزار نفر از این دانشجو ها را ما جذب کنیم. در حوزه حرکت در مرکز های دانش هم باز این ماموریت را برای خو تعریف کردیم که بتوانیم سهم ایران را در تولید دانش و اسناد عملی افزایش دهیم و در این جهت در حال حرکت هستیم.
در سیاست های جدید آموزش عالی کشور ارتقای پنج دانشگاه به تراز بین المللی و حضور در رتبه های زیر ۲۰۰ رتبه بندی های بین المللی هدف گذاری شده است. دانشگاه فردوسی مشهد یکی از این پنج دانشگاه است. در راستای رسیدن به این هدف ما به هیچ وجه نباید از ارائه خدمات آموزشی با کیفیت غافل شومی چرا که اصل تاسیس دانشگاه برای آموزش است. البته آموزشی که مبتنی بر پژوهش است. بعد از اینکه آموزش کیفی ارائه دادیم آن وقت می توانیم پژوهش های با کیفیت انجام دهیم و دانشی تولید کنیم که با کاربست آن در جامعه بتوانیم مسئولیت پذیری اجتماعی دانشگاه را ایفا کنیم.
دانشگاه فردوسی تلاش کرده در کنار بین المللی شدن و ارتقا علمی، در حوزه مسئولیت پذیری اجتماعی هم خود را وظبفه مند بداند. در این جهت در حال حاضر بسیاری از روسای دانشگاه های مستقر در استان و مدیران استانی از همکاران بنده در دانشگاه فردوسی هستند. همچنین در بسیاری از شوراها و کارگروه ها و مراجع تصمیم گیری استان همکاران بنده حضور دارند.
یکی از ارکان مهم هر دانشگاهی دانشجویان آن دانشگاه هستند. با اقدامات صورت گرفته دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد در عرصه های فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و علمی خوش درخشیده اند. کسب رتبه اول المپیاد علمی دانشجویان و کسب عنوان فعال ترین دانشگاه در حوزه فرهنگی و اجتماعی نشانه هایی بر ادعای من هستند. درحوزه ورزش هم دو دوره متوالی قهرمان مسابقات دانشجویان را دانشگاه فردوسی کسب کرده و امسال دانشجویان ما نایب قهرمان این مسابقات شدند.
ایرنا: آقای دکتر بعد از روی کار آمدن دولت اصلاحات شما در چه حوزه هایی مشغول بودید؟
کافی: وقتی دولت اصلاحات سر کارآمد یکی از بهترین دوستان من یعنی آقای عبدالرضا باقری رئیس دانشگاه فردوسی مشهد شد و از بنده دعوت به همکاری کرد. در نتیجه این دعوت من مسئولیت معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه را به مدت پنج سال عهده دار شدم. این دوراه به گواه و شهادت دانشجویان و اساتید دوران موفقی بود و در این دوره چندین دوره دانشجویان ما دانشجویی نمونه شد و همچنین از معاونت دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان یکی از معاونت هایی برتر کشور در این حوزه نام برده می شد.
بعد از این مقطع به عنوان رایزن علمی ایران عازم کشور هند شدم و مسئولیت بقیه کشور های شبه قاره را هم بر عهده داشتم. در آن مسئولیت سعی کردم مطالبات دانشجویان ایرانی این دانشگاه ها را پیگیری کنم که خوشبختانه آن دوره هم دوره موفقی بود.
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید از دی سال ۹۲ مسئولیت ریاست دانشگاه مشهد بر عهده من گذاشته شد. این مسئولیت از یک جهت برای من سنگین بود چرا که دانشگاه مشهد از دانشگاه های برتر کشور بود و از طرف دیگر بستر کار مناسبی برای من فراهم سد تا اگر ایده و توانمندی در حوزه مدیریت دارم بتوانم اقدامات موثری انجام دهم.
دانشگاه فردوسی مشهد از چند لحاظ دانشگاه برجسته ای است؛ این دانشگاه بزرگ ترین مرکز آموزشی شرق کشور است و در موقعیت ژئوپلتیکی و جغرافیایی قرار دارد که می تواند نقش آفرین باشد. یکی دیگر از عوامل اهمیت دانشگاه فردوسی این مسئله است که این دانشگاه به نام خراسان بزرگ مزین شده و باید در شان نام خراسان بلند آوازه باشد. خراسان در طول تاریخ مهد علم، فرهنگ و تمدن بوده است. با توجه به این مسئله دانشگاه فردوسی مشهد رسالت بزرگی بر عهده دارد.
همچنین دانشگاه فردوسی مشهد در شهری واقع شده است که مزین به نام امام رضا(ع) است؛ امام رضا ملقب به عالم آل محمد(ص) است. بنابراین این دانشگاه باید در تراز این امام دانشمند ظاهر شود. همچنین دانشگاه به نام فردوسی، شاعر بلند آوازه ایران نام گذاری شده است. فردوسی کسی است که میراث و در اصل جایگاه ایران را در تاریخ به خوبی تبیین کرده و هویت ایرانیان را به معنای واقعی کلمه بیان کرده است. لذا ما هم تلاش خود را باید بکنیم تا دانشگاه را در تراز نام فردوسی و در جایگاه پاسدار هویت و فرهنگ ایرانی و اسلامی قرار دهیم.