آیین‌های مولودی‌خوانی و دف‌نوازی به مناسبت ولادت پیامبر اکرم (ص) از دیرباز در مساجد، خانقاه‌ها و تکایای مناطق اهل سنت در طول ماه ربیع‌الاول /ماه تولد نبی‌مکرم اسلام(ص)/ مرسوم بوده و اینک این آیین با درآمیخته شدن با مولودی موسیقی محلی و سرودن اشعار کُردی رنگ و بوی تازه‌تری گرفته است.
طی این ماه در بسیاری از شهرهای استان کردستان و جنوب آذربایجان‌غربی آیین‌های مولودی‌خوانی با شکوه خاصی برگزار می‌شود و برخی از شخصیت‌های دینی و گروه‌های مولودی‌خوان در برخی محله‌ها به همراه هیات امنای مساجد هر ساله برای انجام این مراسم شرایط لازم را پیش از آغاز ربیع‌الاول فراهم می‌کنند.
شرکت در آیین مولودی‌خوانی ویژه قشر خاصی نیست و پیر و جوان، زن و مرد و هر کسی با هر سلیقه‌ای در این آیین حضور پیدا کرده و ذکر «الله مدد یا رسول‌الله نظر» را زمزمه می‌کند و به دف‌نوازی گروه‌های مولودی‌خوان گوش فرا می‌دهد.
«مولود» کلمه‌ای از ریشه عربی ولد و به معنای متولد شده می‌باشد و منظور از آن ماهی است که پیامبر اکرم (ص) متولد می‌شود و مردم این منطقه ماه ربیع‌الاول را ماه مولود و روز ولادت نبی‌اکرم را «جشن مولود» می‌خوانند.
خجستگی این ماه تا حدی در بین مردم این دیار نهادینه شده که خانواده‌هایی که فرزند پسرشان در این ماه به دنیا می‌آید، اسم مولود یا محمد بر وی می‌نهند و بر این باورند که متولد شدن فرزند پسر در این ماه و نهادن اسم مولود بر وی منشاء خیر و برکت برای آن خانواده خواهد بود.
آیین مولودی‌خوانی یک آیین دسته جمعی است و علاوه بر فرد مولودی‌خوان که به طور معمول استاد دف‌نوازی است، یک گروه سه تا ۶ نفری دف‌نواز نیز وی را همراهی کرده و عده‌ای نیز میوه، خرما، شربت، شیرینی و آب‌نبات نیز در میان حاضران توزیع می‌کنند.
در ابتدای آیین مولودی‌خوانی یکی از قاریان برجسته چندین آیه از آیات قرآنی را تلاوت می‌کند و شرکت‌کنندگان با باز کردن قرآن کریم و جمع‌خوانی آن و سردادن سلام و صلوات بر پیامبر اکرم (ص) و خاندانش وی را همراهی می‌کنند.
در ادامه گروه‌های مولودی‌خوانی و دف‌نوازی شروع به تک‌خوانی، جمع‌خوانی،تک‌نوازی و جمع‌نوازی دف کرده و به ذکر قصیده‌هایی به زبان‌های عربی،کُردی و فارسی اقدام می‌کنند.
«دف» در بین مردم این دیار با توجه به نواختن آن در آیین‌های مولودی‌خوانی و مدیحه‌سرایی پیامبر اکرم(ص) به عنوان یک ساز دینی و مقدس شناخته شده و اگر پوسته دف در هنگام دف‌نوازی پاره شود در اصطلاح می‌گویند «دف شهید» شده است.
دف یکی از سازهای کوبه‌ای در موسیقی ایرانی است که شامل حلقه‌ای چوبی می‌باشد که پوست نازکی بر آن می کشند و آن با ضربه‌های انگشت می‌نوازند.
این ساز از سازهای ضربی ایرانی شبیه به «دایره» بزرگ‌تر از آن و با صدای بم‌تر است و در دوره اسلامی ایران، برای پشتیبانی از ساز و حفظ وزن به کار می‌رفته و رکن اصلی مجالس محافل اهل ذوق و عرفان است؛ در گذشته برای آنکه دف طنین بهتری داشته باشد روی آن پوست آهو می‌کشیدند.
برخی از مردم در این ماه برای شفای بیماران خود ذبح حیوان (گوسفند یا گاو) را نیز نیت و گوشت آن را در بین افراد نیازمند و فقرا توزیع می‌کنند و برخی دیگر برای مولودی اقلام غذایی را در بین فقرا توزیع یا سفره‌های مولودی را برای اطعام فقرا پهن می‌کنند.
ربیع‌الاول ماه آشتی مردم با مساجد است
امام جمعه مهاباد گفت: جشن‌های مولودی‌خوانی به عنوان آیین شکرگزاری مردم به مناسبت ولادت نبی مکرم اسلام، در مساجد برگزار می‌شود که خود نوعی آشتی مردم با مساجد در این ماه است.
ماموستا عبدالاسلام امامی اظهار داشت: این ماه به عنوان ماه آشنایی با سیره و روش زندگی حضرت محمد(ص) و قرائت روایت احادیث و آیات قرآنی در مورد شخصیت پیامبر اکرم(ص) است و مردم بیشتر با اندیشه‌های اسلامی آشنا می‌شوند.
وی افزود: در آیین‌های مولودی‌خوانی شعرهای از شاعران و نویسندگان برجسته قرائت می‌شود که نشان‌دهنده عشق و ارادت شاعران به شخصیت برجسته حضرت رسول اکرم (ص) به عنوان تاثیرگذارترین شخصیت در تاریخ بشریت است.
وی اضافه کرد: در طول تاریخ شاعران زیادی برای پادشاهان و حاکمان شعرسرایی کرده و هدایای نفیسی دریافت کرده‌اند اما هدیه شعر سرودن در وصف پیامبر اسلام(ص) نشان‌دهنده جاودانه بودن و قدیمی نشدن اشعار است.
وی با اشاره به انتقاد برخی افراد که مولودی‌خوانی را نوعی بدعت دینی می‌دانند، اظهار داشت: آیین مولودی‌خوانی جشن شکرگزاری برای میلاد مبارک آن رسول است و ربطی به بدعت در دین اسلام نداشته و ندارد.
ماموستا امامی افزود: ولادت پیامبران و رهبران دینی در تمام ادیان آسمانی مورد توجه پیروان آنها بوده و مسیحیان نیز سالروز ولات حضرت عیسی(ع) را جشن می‌گیرند و به همین خاطر محفلی که در آن صلوات و اشعاری در وصف پیامبر که خاتم انبیاست، ذکر می‌شود، مبارک و نورانی است.
آیین‌های مولودی‌خوانی با بیان مسایل دینی همراه شود
رییس اداره تبلیغات اسلامی مهاباد گفت: لازم است که آیین‌های مولودی‌خوانی با توجه به استقبال خوب مردم و حاضر شدن اقشار مختلف در مساجد با بیان مسایل دینی و شرعی نیز همراه شود.
حجت‌الاسلام یاسر آقامحمدی افزود: در طول ماه ربیع‌الاول چندین برنامه مولودی‌خوانی در بسیاری از مساجد مناطق شهری و روستایی برگزار می‌شود و اگر در این آیین‌ها، مسایل دینی مطرح شود می‌تواند به عنوان یک دوره آموزشی فشرده و گسترده برای مردم باشد.
وی اضافه کرد: حضور اقشار مختلف مردم در مساجد در طول این ماه فرصت مناسبی است تا این مشارکت و همبستگی در بین مردم برای طول سال نهادینه شود.
وی با اشاره به نامگذاری هفته‌ای به نام هفته وحدت از سوی امام خمینی(ره) اظهار داشت: نامگذاری هفته‌ای به این نام، نشانه اوج جهان‌بینی امام راحل برای تحکیم اتحاد و همبستگی بین مسلمانان جهان بود.
وی در خصوص تعطیلی روز ۱۲ ربیع‌الاول در مناطق اهل سنت نیز گفت: هر چند این روز در تقویم رسمی کشورمان به طور رسمی تعطیل نیست اما ادارات در این روز به همکاران اهل سنت مرخصی می‌دهند تا در این روز در کنار خانواده‌های خود در جشن میلاد پیامبر(ص) شرکت کنند.
وی افزود: تعطیلی روز ۱۲ ربیع‌الاول در مناطق اهل سنت باید توسط دولت به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد شود تا مجلس با توجه به شرایط و ضوابط موجود این موضوع را به رای بگذارد.
برگزاری ۲۲ آیین مولودی‌خوانی در مهاباد
رییس دفتر هماهنگی کانون‌های مساجد مهاباد گفت: در طول ماه مبارک ربیع‌الاول ۲۲ برنامه مولودی‌خوانی در مساجد مناطق شهری و روستایی این شهرستان با حضور مردم مومن و خیران برگزار می‌شود.
محمد ارجمندی افزود: هم‌اکنون سه گروه مولودی‌خوان در این شهرستان فعال هستند و مساجد برخی مناطق و محلات شهر نیز به صورت مستقل دارای گروه‌های مولودی‌خوانی و دف‌نوازی است و فعالیت آنان در طول این ماه ادامه می‌یابد.
وی اضافه کرد: این کانون همچنین هماهنگی لازم را برای برگزاری برنامه‌های مولودی‌خوانی برای سرای سالمندان، دانشگاه‌ها و ... را در طول این ماه انجام می‌دهد و اطلاع‌رسانی را برای حضور اقشار مختلف مردم در مراسم مولودی‌خوانی انجام می‌دهد.
ارجمندی گفت: در شهرستان مهاباد ۹۹ کانون فرهنگی و هنری مساجد در زمینه اجرای برنامه‌های فرهنگی و قرآنی فعال است که به ویژه در ماه‌های ربیع‌الاول و رمضان فعالیت بیشتری دارند و در ایام تعطیلات تابستان نیز کلاس‌های قرآنی برگزار می‌کنند.
۱۲ ربیع‌االاول که سالگرد ولادت پیامبر اکرم (ص) بنابر روایات اهل سنت تا ۱۷ ربیع‌الاول ولادت آن حضرت بنابر روایات اهل تشیع از سوی بنیانگذار انقلاب اسلامی (ره) به عنوان هفته وحدت نامگذاری شده است.