به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، «شرط بندی» اینترنتی، پدیده‌ای است که در دو دهه‌ی اخیر در جهان، تبدیل به یکی از مسائل و معضلات اجتماعی شده است و در نتیجه، اغلب دولت‌ها در کشورهای مختلف، برنامه‌هایی جدی را برای مقابله با این پدیده و مدیریت آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن طرح کرده‌اند. انتشار اخباری درباره جرایم مرتبط با شرطبندی در تارنماهای مجازی در ایران نیز سبب شده است تا برخی کارشناسان، درباره اثرات سوء این پدیده هشدار دهند و مسوولان، عزم خود را برای مقابله با این پدیده جزم نمایند.
شرط بندی آنلاین، آسیبی که همگام با اینترنت گسترش یافت
پدیده شرطبندی آنلاین و کلاهبرداری با استفاده از این روش، از زمان گسترش شبکه جهانی اینترنت، به وجود آمد. تا پیش از گسترش شبکه اینترنت، شهروندان کشورهای غربی، برای انجام شرطبندی و قمار، باید به مراکز مشخصی مراجعه می‌کردند و از آنجایی که این کار در بسیاری از کشورها جهان ممنوع بوده یا انجام آن، محدودیت‌های فراوانی داشت، معدودی از افراد حاضر بودند به آن دست بزنند. پس از آنکه شبکه جهانی اینترنت در دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی گسترش یافت، تارنماها و شبکه‌هایی مجازی برای شرطبندی و قمار غیرقانونی ایجاد شدند و در نتیجه، این فعالیت در کشورهای غربی گسترش یافت و پس از آن نیز به دیگر کشورهای جهان نیز سرایت کرد.
ویژگی اصلی شرطبندی و قمار در فضای مجازی، عدم شفافیت و امکان کنترل آن توسط مراجع رسمی و قانونی است. تحقیقات بین‌المللی نشان می‌دهد که سایت‌های شرطبندی و قمار، راه را برای کلاهبرداری و سوءاستفاده مالی از افراد باز می‌کنند و آنان با تقلبهایی که در این تارنماها صورت می‌پذیرد، مبالغ بسیاری را از دست می‌دهند. همچنین خلافکاران می‌توانند از طریق این سایت‌ها دست به اقداماتی چون پولشویی و معاملات خلاف قانون بزنند و بسیاری از گروه‌های بزهکار در پوشش این سایت‌ها، با یکدیگر مبادلات مالی برقرار کرده و عضوگیری می‌کنند.
کمیسیون ویژه‌ای که در سال ۱۹۹۶ و در آمریکا، مامور بررسی تاثیر قمار و شرطبندی آنلاین شده بود، از دولت وقت این کشور خواست تا با قمار اینترنتی به شدت مقابله کند.
در نتیجه همین فساد گسترده، تحت پوشش سایت‌های شرطبندی بود که در سال ۱۹۹۶، کمیسیونی ویژه با عنوان «کمیسیون ملی مطالعه تاثیرات شرط بندی» در آمریکا تشکیل شد تا به بررسی آسیب‌ها و پیامدهای گسترش روزافزون قمار در این کشور بپردازد. این کمیسیون در گزارش نهایی خود به موضوع گسترش شرطبندی اینترنتی پرداخت و از «بیل کلینتون» رییس جمهوری وقت آمریکا خواست که به دلیل اثرات بسیار مخرب شرطبندی اینترنتی و عدم امکان نظارت دقیق بر فعالیت‌های تارنماهای شرطبندی، از گسترش این تارنماها ممانعت کرده و مانع از آن شود که عادت به شرطبندی، از طریق فناوری‌های نو، به درون خانه آمریکایی‌ها گسترش یابد. اعضای این کمیسیون در گزارش خود به دولت آمریکا هشدار دادند که این تارنماها می‌توانند تبدیل به پوششی برای فعالیت‌های بزهکارانه و پولشویی شوند و تاکید کردند که دولت فدرال آمریکا باید گام‌هایی عملی را در جهت مقابله با تارنماهای اینترنتی شرطبندی که در خارج از این کشور، شهروندان آمریکایی را به خود جلب می‌کنند، برداشته و به دولت‌های کشورهای خارجی فشار وارد کرده یا آنان را تشویق کند تا مانع از فعالیت این تارنماها در کشورهای خود شوند. در نتیجه تحقیقات همین کمیسیون بود که ممنوعیت‌های سختی برای این سایت‌ها در کشور آمریکا، به تصویب رسید.
با وجود این ممنوعیت‌ها، آمارها نشان می‌دهند که در دو دهه‌ی گذشته، گردش مالی شرطبندیهای آنلاین در جهان به سرعت در حال افزایش است و در حالی که دولت‌ها در حال تدوین برنامه‌هایی برای مقابله با این تجارت هستند، اما به نظر می‌رسد که عدم شفافیت و نظارت بین‌المللی باعث شده است تا این پدیده همچنان گسترش یابد. در نتیجه اغلب کشورهای جهان، از طریق قوانین سختگیرانه خود تلاش کرده‌اند تا با این تارنماها مقابله کنند و در بسیاری از کشورهای جهان، هرگونه قمار، شرطبندی یا پیش‌بینی ورزشی به صورت اینترنتی و آنلاین، ممنوع است و با گردانندگان چنین تارنماهایی، به شدت برخورد شده و به مقامات قضایی، به سرعت این سایت‌ها را مسدود می‌کنند. از همین رو است که این تارنماها اغلب به صورت مخفیانه و تحت عناوین دیگری دست به فعالیت می‌زنند و در نتیجه این تارنما به بستری برای بروز جرایم اینترنتی و مالی تبدیل شده‌اند.
شرطبندی آنلاین، دامی برای سودجویان
سایت‌های شرطبندی در کشورهای مختلف جهان، از روش‌هایی مشابه برای سودجویی و پولشویی استفاده می‌کنند. کاربران با ورود به این سایت‌ها، ابتدا بایستی اطلاعات حساب‌های بانکی خود را در این تارنما ثبت نمایند و مبلغی را در تارنما، در قالب حساب کاربری خود، سپرده بگذارند. این تارنماها ابتدا با جوایز و هدیه‌های کوچک، نظر کاربران خود را جلب کرده و پس از آنکه کاربر حاضر شد مبالغ سنگینی را وارد تارنما کند، حساب وی را مسدود یا از بازپرداخت پول به وی خودداری می‌کنند و با توجه به فعالیت غیرقانونی این تارنماها، مالباخته ناچار است به سراغ پلیس یا مراجع قضایی برود. در عین حال برخی از این تارنماها نیز به صورت کلی پوششی بوده و به محض دریافت اطلاعات حساب بانکی فرد، با ورود به درگاه بانکی، مبالغ هنگفتی را از حساب وی برداشت می‌کنند.
گسترش استفاده از ارزهای دیجیتال، امکان بیشتری برای سودجویی از شرط بندی آنلاین را فراهم کرده است.
گسترش استفاده از ارزهای دیجیتالی نیز فرصت بیشتری را برای کلاهبرداری و سودجویایی فراهم آورده و آنان راحت‌تر از گذشته می‌توانند از کاربران کم‌اطلاع، کلاهبرداری کنند. تحقیقات نشان می‌دهد سایت‌های مجازی شرط بندی در آمریکا و اروپا هم تبدیل به یک مسئله جدی شده‌اند. از یکسو بسیاری از این تارنماها، فاقد اطلاعات مشخصی درباره مدیران آن هستند و به این ترتیب امکان نظارت و کنترلی بر روی آنها وجود ندارد. از سوی دیگر حتی در صورت شناسایی صاحبان تارنماها، اغلب آنان در کشورهای کوچک و دورافتاده‌ای مستقر هستند که امکان تعقیب قضایی از سوی کشورهایی که در آن دست به کلاهبرداری زده‌اند را دشوار می‌کند. از همین رو در بسیاری از کشورهای جهان، نیروهای پلیس و دستگاه قضایی، به صورت مداوم در حال شناسایی و برخورد با این سایت‌ها هستند.
«جیمز بنک» پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی در کتاب خود با عنوان شرطبندی آنلاین و جرم نشان می‌دهد که تقریباً تمامی کشورهای جهان، چند دهه است که در حال مبارزه با شرطبندیهای غیرقانونی آنلاین هستند. بنک در عین حال در تحقیقات خود به این نتیجه می‌رسد که شرط بندی‌های غیرقانونی آنلاین، با مجموعه‌ای از تخلفات دیگر همچون پولشویی، کلاهبرداری، تقلب و فساد اخلاقی همراه شده و این جرایم در بستر شرطبندی غیرقانونی آنلاین رشد می‌کنند. در نتیجه شرطبندیهای آنلاین نه تنها خود یک آسیب اجتماعی هستند که بستر را برای سایر جرایم و آسیب‌های اجتماعی نیز فراهم می‌کنند.
گردش مالی تارنماهای شرطبندی آنلاین
گزارش‌هایی که در طی یکسال گذشته منتشر شده‌اند، نشان از گردش مالی بالای تارنماهای شرطبندی دارند. بطور مثال، روزنامه «اعتماد» در شهریورماه امسال به نقل از یک پژوهشگر و مشاور در حوزه پرداخت، برآورد کرده است که این تارنماها در طول روز، گردش مالی بالا و در برخی مواقع حدود یک میلیارد تومانی دارند که تنها حاصل شرطبندی بر روی مسابقات ورزشی است. سردار «وحید مجید» رئیس پلیس سایبری کشور نیز اعلام کرده بود که از ابتدای سال ۹۸ تا مردادماه ۳۹۲ فقره پرونده قضائی در خصوص قمار با گردش مالی بیش از ۹۶ میلیارد تومان و مسدود سازی بیش از ۹ میلیارد تومان تشکیل شده است.
از ابتدای سال ۹۸ تا مردادماه ۳۹۲ فقره پرونده قضائی در خصوص قمار با گردش مالی بیش از ۹۶ میلیارد تومان و مسدود سازی بیش از ۹ میلیارد تومان تشکیل شده است.
«جواد جاویدنیا» معاون دادستان کل کشور در امور فضای مجازی نیز در تیرماه امسال، اعلام کرد که در زمستان سال ۱۳۹۷، حدود ۱۲۰۰ تارنما و بطور متوسط، هرماه ۴۰۰ تارنمایی که در شرطبندی آنلاین دخالت داشته‌اند، مسدود شده‌اند. وی در همین زمان از گردش مالی چندهزار میلیاردی تارنماهای شرط بندی، سخن به میان آورده بود.
طبق گزارش‌ها، پیگیری‌های پلیسی و قضایی تخلفات تارنماهای شرطبندی آنلاین، به سطح بین‌المللی نیز رسیده است و سرهنگ «حسین رمضانی» سرپرست مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا، در دی ماه سال گذشته اعلام کرد که نیروهای پلیس فتا، ۲ هزار پرونده بین‌المللی را در زمینه قمار و شرطبندی آنلاین به با کشورهای مختلف به سرانجام رسانده‌اند و افزود که بیش از ۸۰ درصد نیت مجرمان جرایم سایبری مربوط به جرایم مالی و تسهیل مال نامشروع است و بیش از ۷۰ درصد درآمد نامشروع این سایت ها به جیب دست اندرکاران راه اندازی آنها واریز می‌شود. طبق اظهارات «مهدی طوبایی» سرپرست معاونت توسعه و نظارت شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت هم در نیمه ابتدایی سال گذشته، ۱۳۰۰ درگاه پرداخت اینترنتی مسدود شدند که بیش از ۹۰ درصد از این درگاه‌های مسدودشده مشغول به انجام تخلفاتی در زمینه شرطبندی آنلاین بوده‌اند.
چرا افراد در تله کلاهبردان می‌افتند؟
پرسش اساسی که در میان مطرح می‌شود آن است که چرا با وجود هشدارهای فراوان مسوولان پلیس و دستگاه‌های قضایی در سراسر جهان، درباره احتمال کلاهبردای و اخاذی از افراد در تارنماهای شرطبندی آنلاین، بازهم کاربرانی هستند که به سراغ این تارنماها می‌روند؟ پژوهشگران بسیاری در جهان، با بررسی تبلیغات تارنماهای شرطبندی در جهان، تصویر روشنی از دلایل مراجعه کاربران به این تارنماها، ارایه می‌دهند. جیمز بنک، در تحقیقات خود نشان می‌دهد که تبلیغات نظام سرمایه‌داری و نئولیبرالیسم، یکی از عوامل اصلی گسترش تارنماهای شرطبندی آنلاین هستند. در رویکردهای نئولیبرالیستی و سرمایه‌داری جدید، اینگونه به افراد وانمود می‌شود که دیگر این سختکوشی و صلاحیت شخصی نیستند که فرد را به موفقیت می‌رسانند، بلکه این ریسک و خطرپذیری است که یک جوان را می‌تواند ثروتمند کند. نظام سرمایه‌داری و نئولیبرالیسم افراد را رویاپرداز می‌کند و آنان دچار این توهم می‌شوند که می‌توانند یکشبه به رویاهای بزرگی که نظام سرمایه داری برای آنان ترسیم کرده است، دست یابند و در نتیجه گرفتار بازاریابان تارنماهای شرط بندی می‌شوند.
سودای ثروتمند شدن یکشبه و بدون زحمت، که در بستر اقتصاد سرمایه‌داران تبلیغ می‌شود، یکی از عوامل اصلی گرایش جوانان به شرکت در شرطبندیهای آنلاین، با هدف کسب ثروت بدون انجام کار و زحمت است.
«جان مک میلان» و «دلتیا میلر»، دو پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی هم در پژوهشی درباره تبلیغات شرط بندی‌های آنلاین، نشان می‌دهند که چگونه در این تبلیغات، تاکید بر اخلاق پیروزی و تقویت روحیه خطرپذیری، سودای ثروتمند شدن یکشبه را در ذهن آنان می‌پرورانند و بدین ترتیب افراد را به سمت شرکت در چنین اقداماتی سوق می‌دهند. این دو پژوهشگر معتقدند که استفاده از کلمات، نشانه‌ها و نمادها و همچنین ساخت اسطوره‌ها توسط شرکت‌های تبلیغاتی روشی است که در جهان سرمایه‌داری، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و در نتیجه افراد سودای ثروتمندشدن را در ذهن می‌پرورانند.
برخی کارشناسان نیز معتقدند که فشار اجتماعی نهفته در بطن ساختار نظام سرمایه‌داری برای کسب حداکثر سود و ارزش اجتماعی کسب ثروت، باعث می‌شود تا افراد حاضر باشند هر خطری را برای هرچه زودتر ثروتمند شدن را بپذیرند و به آسانی فریب وعده‌هایی را بخورند که به آنان این پیام را می‌دهد که می‌توانند بدون تلاش و کوشش و تنها با مبالغی بسیار اندک، ناگهان به ثروت‌های افسانه‌ای دست یابند. نکته قابل توجه آن است که جوانان، قربانیان اصلی تارنماهای شرطبندی هستند، زیرا نسبت به افراد مسن، تجربه کمتری دارند و شوق آنان برای کسب ثروت‌های غیرمنتظره، بسیار بیشتر است.
اما برای این منظور، ساخت الگوهای عینی نیز ضروری است و نظام سرمایه‌داری، به ساخت این الگوها کمک می‌کند. انتشار تصاویر ساختگی از افرادی که بنا به ادعا، از طریق شرطبندیهای اینترنتی، به ثروتی افسانه‌ای رسیده و ماشین‌های لوکس سوار می‌شوند و یا تصاویر دختران و پسرانی جوانی که با وجود سن بسیار کم غرق در ثروت و تجمل هستند، جزیی جدایی ناپذیر از تبلیغات مربوط به شرطبندیهای آنلاین، در شبکه‌های اجتماعی است. در این تصاویر ادعا می‌شود که این جوانان با روی آوردن به این اقدامات توانسته‌اند ظرف مدت کوتاهی ثروتمند شوند، در نتیجه برای ثروتمند شدن، راه‌های آسانی نیز وجود دارد. با این حال در هیچکدام از این تبلیغات، زندگی هزاران جوانی که به دلیل شرکت در همین شرط‌بندی‌ها، دارایی خود را از دست داده‌اند، به میان نمی‌آید و از بازندگان این بازی، سخنی گفته نمی‌شود. از همین رو به نظر می‌رسد پدیده شرطبندی آنلاین، نه تنها یک جرم حساب می‌شود که اکنون یکی از آسیب‌های اجتماعی استو نه فقط در ایران، که در تمامی نقاط جهان، تبدیل به بستری برای وقوع جرایمی نظیر کلاهبرداری، تقلب و پولشویی شده است.
منابع:
- National gambling impact study commission act, full report,۱۹۹۶
- John L. McMullan and Delthia Miller, wins, winning and winners: the commercial advertising of lottery gambling, ۲۰۰۸
- Leighton Vaughan Williams, The economics of gambling, ۲۰۱۳
- James Banks, Online gambling and crime : causes, controls and controversies, ۲۰۱۴
- James F. Cosgrave, The sociology of risk and gambling reader, ۲۰۰۶