شاخ‌های مجازی و نبردهای خیالی

در طی روزها و هفته‌های گذشته، گروهی از چهره‌های مشهور در شبکه‌های اجتماعی با پخش گفتگوها و بحث‌های خود در فضای مجازی، دوباره حاشیه‌هایی جدید ساختند. از ادعاهای عجیب و غریب و تا مشاجرات لفظی و از اظهارات خارج از عرف تا درخواست‌های غیراخلاقی، این افراد مثل همیشه در تلاش بوده‌اند تا توجهات را به سوی خود جلب کنند. اما دلیل این اقدامات چیست؟ چرا این به اصطلاح سلبریتی‌ها در تلاش هستند تا دوباره در فضای مجازی مطرح شوند؟

دستور پخت یک سلبریتی خیالی

 شبکه‌های اجتماعی همچون یوتیوب و اینستاگرام بیش از هر چیز فرصت را برای ایجاد گروه جدیدی از افراد ایجاد کردند که به آن‌ها «سلبریتی» می‌گویند. منظور از سلبریتی یا چهره‌شناخته شده، افرادی هستند که نه تنها در میان عامه مردم شناخته شده هستند، که برخی از افراد توجهی وسواس گونه به زندگی آن‌ها دارند و کوچکترین جزئیات زندگی این افراد در معرض دید همگان قرار می‌گیرد. در واقع درآمد سلبریتی‌ها هم از همین راه است. در جهان سرمایه‌داری امروز، چهره‌های شناخته شده، تمامی جزئیات زندگی از لباس پوشیدن، تفریحات، سفرها، کارها و فعالیت‌ها گرفته تا شخصی‌ترین و خصوصی‌ترین بخش‌های زندگی خود را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارند.

از دهه‌ها قبل، مجلات زرد و عامه پسند چهره‌های مشهور را از میان ورزشکاران و هنرمندان انتخاب کرده و به بررسی جزئیات زندگی آن‌ها می‌پرداختند و عکاسانی مشهور به «پاپاراتزی» تلاش می‌کردند تا از زندگی این افراد تصاویری را تهیه کنند که حاوی اطلاعاتی مربوط به حریم خصوصی این افراد بود. این تصاویر بسیار گران‌قیمت بودند و می‌توانستند درآمد بسیاری را نصیب مجلات و عکاسان آن نمایند.

اما با گسترش فضای مجازی، دیگر نیاز چندانی به پاپاراتزی‌ها نیست، هرچند که پاپاراتزی‌ها همچنان فعال هستند، اما با گسترش فناوری‌های دیجیتال در بستر جوامع، بسیاری از افراد می‌توانند با گوشی‌های هوشمند خود از چهره‌های مشهور تصویر تهیه کنند. تغییر مهمتر آن است که خود سلبریتی‌ها با به اشتراک گذاشتن تصاویری از خود، فرصت را برای این کار مهیا می‌کنند و می‌توانند به صورت مستقل از این راه کسب درآمد کنند. امروزه حساب‌های کاربری شبکه‌های اجتماعی نیز تا حدی جای مجلات زرد را گرفته‌اند و با انتشار تصاویر سلبریتی‌ها و به راه انداختن بحث درباره آن‌ها، نقشی فعال را در این میان ایفا می‌کنند.

یکی دیگر از تحولات دهه‌ی اخیر اما آن است که دیگر لازم نیست یک چهره مشهور حتما ورزشکار یا هنرمند باشد، بلکه می‌تواند فردی به ظاهر عادی باشد که تنها توانسته است توجه کاربران را به روشی جلب کند. این روش می‌تواند هر چیزی باشد: از انجام کارهای عجیب و غریب تا آموزش آشپزی، از انجام حرکات ورزشی تا ارائه مشاوره‌های روانشناختی و از تولید محتوای طنز تا طرح بحث‌های سیاسی و اجتماعی. در این وضعیت تنها تعداد مخاطبان هر فرد است که می‌تواند جایگاه او را به عنوان یک «سلبریتی» تثبیت کند. کسب درآمد آن‌ها نیز با انتشار پیام‌های تبلیغاتی است که نرخ آن براساس ضریب نفوذ یا تعداد دنبال کنندگان و لایک‌های آن‌ها تعیین می‌شود.

دیگر لازم نیست یک چهره مشهور حتما ورزشکار یا هنرمند باشد، بلکه می‌تواند فردی به ظاهر عادی باشد که تنها توانسته است توجه کاربران را به روشی جلب کند. این روش می‌تواند هر چیزی باشد

در نتیجه این وضعیت برخی افراد برای مشهور شدن در شبکه‌های اجتماعی هر کاری صورت می‌دهند: از دعوا و زد و خورد تا انجام کارهای عجیب و غریب و حتی غیراخلاقی. برای تبدیل شدن به یک چهره‌ی مشهور، این افراد هیچ خط قرمزی برای خود در نظر نمی‌گیرند و ممکن است هر اقدامی را هم صورت دهند. آنان تلاش می‌کنند تا ابتدا دنبال کنندگان خود را افزایش داده و سپس با بالا نگاه داشتن تعداد دنبال کنندگان خود به هر طریق ممکن، با قبول تبلیغات، به کسب درآمد بپردازند، هرچند که اصل کسب درآمد گروه خاصی از این افراد که اغلب از آن‌ها با عنوان «شاخ‌های مجازی» یاد می‌شود، از طریق شیوه غیرقانونی اما پرسود دیگری است که به آن «قمار آنلاین» می‌گویند. شاخ‌های مجازی از دنبال کنندگان خود می‌خواهند که در قمار آنلاین شرکت کنند و به سرعت ثروتمند و مشهور شوند.

بسیاری از قمارخانه‌های آنلاین و سایت‌های شرط بندی نیز در طرح نام این افراد و مشهور کردن هرچه بیشتر آن‌ها مشارکت دارند. این قمارخانه‌های آنلاین هستند که برای چهره‌های مشهور دنبال کننده غیرواقعی جذب می‌کنند، به آن‌ها کمک می‌کنند تا با ماشین‌ها و خانه‌های لوکس عکس بگیرند یا به نقاط دیدنی جهان سفر کنند و به هر کاری دست بزنند تصاویر آن‌ها بیشتر مورد توجه واقع شود و دنبال‌کنندگان به غلط تصور کنند که این افراد، موفق و ثروتمند هستند و دچار این اشتباه شوند که می‌توان با قمار آنلاین ثروت‌هایی به ظاهر افسانه‌ای به دست آورد.

چهره‌های مشهور و دام قمار آنلاین

گروهی از چهره‌های مشهور ایرانی که در شبکه‌های اجتماعی در حال بدست آوردن لایک و دنبال کننده هستند، در قمار آنلاین مشارکت دارند. این چهره‌های مشهور، از محبوبیت مصنوعی خود بهره برده و با این کار دنبال کنندگان خود را تشویق می‌کنند تا با شرکت در شرط‌بندی و قمار آنلاین پول‌های خود را در راهی خرج کنند که اغلب جز پشیمانی، سودی نخواهد داشت. محل سکونت اغلب این افراد نیز در کشور ترکیه است و صفحات این قمارخانه‌های مجازی نیز در این کشور اداره می‌شود. هرچند دولت ترکیه نیز گاه و بیگاه دست به بازداشت یا برخورد با این افراد می‌زند، اما قوانین این کشور، با ایران متفاوت است و آنان می‌توانند از این تفاوت‌ها سوءاستفاده کرده و بساط تارنماهای قمار خود را در این کشور پهن کنند.

در طی هفته‌های گذشته اما گروهی از شاخ‌های مجازی، ناگهان دوباره با ایجاد درگیری یا تنش لفظی با یکدیگر، تلاش کردند توجهات را به خود جلب کنند. پرسش جالب توجه در این میان آن است که چرا اغلب این چهره‌های مشهور فضای اجتماعی که با یکدیگر در کشاکش‌هایی ظاهری به سر می‌برند، خود یکی از ده‌ها تارنمای غیرقانونی قمار و شرط‌بندی آنلاین را به ظاهر اداره می‌کنند؟ تارنماهایی که نه تنها از نظر سازوکار، طراحی صفحات و نحوه اداره همگی مشابه هم هستند بلکه به صورت علنی و غیرعلنی اغلب زیرمجموعه یکدیگر نیز به شمار می‌روند.

پاسخ بسیار ساده است: کل جدال‌های این افراد ساختگی و در واقع سناریوهایی از پیش تعیین شده است. این افراد بر طبق برنامه های از پیش تعیین شده با یکدیگر قهر و آشتی می‌کنند، همه دیگر را به مبارزه فرا می‌خوانند و حتی در موارد به چاقوکشی در برابر همدیگر نیز دست می‌زنند. اکنون نیز انتشار فیلم‌های زنده در شبکه‌ی اجتماعی اینستاگرام، فرصتی برای بحث این چهره‌ها بر سر موضوعات بی‌محتوا و بی‌معنایی شده است که می‌تواند توجه برخی را به خود جلب کند.

کارهای محیرالعقول در زمانه کسادی بازار

بسیاری از تارنماهای قمار آنلاین، برای مشروع جلوه دادن کار خود، مدعی هستند که تنها مشغول کار بر روی چیزی هستند که به اصطلاح آن‌ها «پیش‌بینی» نامیده می‌شود. منظور از پیش‌بینی آن است که کاربران با پیش‌بینی بر روی نتیجه یک مسابقه ورزشی، در واقع در نوعی از قمار و شرط‌بندی شرکت‌کنند و اگر به به اصطلاح، «بخت» با آن‌ها یار باشد، می‌توانند به ثروت برسند، در حالی که مشخص نیست حتی اگر فردی بتواند در این پیش‌بینی‌ها برنده شود، بازهم پول وعده داده شده به او داده شود یا در میان این بخت آزمایی، حساب بانکی فرد بخت‌برگشته خالی نشود.

اما در زمانه‌ی گسترش ویروس کرونا، تقریباً تمامی بازی‌های ورزشی و معتبر جهان، لغو و بازار مکاره شرط‌بندی و پیش‌بینی نیز کساد شده است. در نتیجه می‌توان حدس زد که این چهره‌ها، بخش بزرگی از درآمدزایی خود را از دست داده‌اند. از دست دادن این کسب و کارها می‌تواند منجر به افت شدید بازدیدکنندگان صفحات آن‌ها و در نتیجه بی‌اهمیت شدن این افراد در افکار عمومی بیانجامد. در نتیجه آن‌ها ناچارند که به هر طریقی تعداد بازدیدکنندگان خود را بالا نگاه دارند تا در صورت تداوم تعطیلی مسابقات ورزشی و رقابت‌هایی که قابل شرط‌بندی هستند، تعداد مخاطبان آن‌ها کم نشود.

در حالی که بحران کرونا مسابقات ورزشی و در نتیجه بازار شرط‌بندی‌های آنلاین را کساد کرده است، چهره‌های مجازی درگیر این کسب و کار غیرقانونی، از هر راهی برای بقا در این بازار استفاده می‌کنند.

از همین رو مدتی است که این افراد سناریوهای جدیدی را برای جذب مخاطب رقم زده‌اند از دزدیده شدن به دست افراد ناشناس تا گفتگوی زنده با برخی چهره‌های مشهور معقول‌تر و معتبرتر و از قهر و دعواهای جدید تا رد کردن خطوط قرمز بیشتر جامعه با رفتارهای خلاف عرف و منزجرتر کننده تلاش دارند تا همچنان خود را در کانون توجه کاربرانی نگاه دارند که این روزها بیش از هر زمان دیگری ترجیح می‌دهند به موضوعاتی همچون بیماری کرونا و نبرد جهانی علیه آن توجه کنند.  

حال باید دید نتیجه این ماجراجویی‌های جدید چیست؟ آیا شاخ‌های مجازی می‌توانند با این هیاهوسازی‌های مجازی، بازار کساد شرط‌بندی مجازی را دوباره داغ کنند یا آنکه تداوم بحران کرونا ممکن است برای مدتی طولانی قمارخانه‌های آنلاین را با رکود مواجه کرده و این بازار نامشروع و غیرقانونی را با چالشی جدی روبرو کند. چالشی که ممکن است به شاخ و شانه‌کشی‌های شاخ‌های مجازی دستکم برای مدتی پایان دهد.