هشتادمین نشست توسعه و ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی با عنوان هوش و خواندن با حضور میرشهرام صفری، متخصص علوم اعصاب و استادیار فیزیولوژی مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه شهید بهشتی و سعید رضایی، متخصص روانشناسی کودک استادیار دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی، عصر دیروز (دوشنبه، ۲۷ آبان) در کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.
اختلال خواندن در آنلاین خوانی
صفری با طرح پرسشی در مورد خواندن و چالش‌های آن گفت: سازوکار خواندن از ابتدا در مغز ما وجود ندارد و ما آن را بعد به مغزمان یاد می‌دهیم. در حالی که مثلا مکانیزم دیدن از پیش در مغز ما وجود دارد و شکل گرفته است. اگر بخواهم مثالی برای درک بهتر بزنم باید به فرهنگ اشاره کنم؛ در مغز ما بخشی به عنوان فرهنگ وجود ندارد. ما فرهنگ را با زندگی در جامعه یاد می‌گیریم.
امروز بحث زیادی پیرامون خواندن آنلاین وجود دارد، درباره اینکه خواندن آنلاین چه تاثیری بر توجه افراد دارد. در مقاله‌ای که به تازگی منتشر شده، ۹۰ درصد معلمان گزارش دادند بچه‌هایی که با فناوری کار می‌کنند در خواندن دچار مشکل شده‌اند.
صفری با اشاره به اینکه تمام ساختارهای نوشتاری در جهان بر مبنای اشکال طبیعی شکل گرفته‌اند، گفت: برای اینکه متوجه شویم خواندن اتفاقی منحصربه‌فرد برای انسان نیست، آزمایش‌هایی روی میمون‌ها انجام داده‌اند که موفقیت‌آمیز بوده است.
این استاد دانشگاه درباره مراحل خواندن توضیح داد: بچه‌ها در ابتدا با شنیدن خواندن را یاد می‌گیرند. پله اول خواندن تقلید صداست. پس یک کودک در ابتدا آواها را می‌شناسد. بعد حروف را می‌شناسد تا بتواند تک کلمه را بخواند. در مرحله بعد یک مجموعه لغات در ذهن بچه شکل می‌گیرد. در نهایت از این مجموعه لغات باید بتواند معانی جملات را بفهمد و متنی را با سرعت معقولی بخواند. اگر درست خواندن صورت نگیرد، طبیعتا چالش زیادی در بحث یادگیری خواهیم داشت.
هوش تحت تاثیر محیط اطراف است
رضایی درباره هوش گفت: دغدغه بسیاری از خانواده‌ها این است که فرزند باهوش و سلامت تربیت کنند ولی ابتدا باید ببینم هوش را چه پدیده‌ای توصیف می‌کنید. در توصیف هوش، همه ما به چند نکته از جمله توانایی، تمرکز و قابلیت خواهیم رسید. در کنار این ویژگی‌ها، متغیرهای دیگری هم می‌توانند به انسان بودن کمک کنند. ولی همیشه در همه جوامع افرادی که توانمندی بیشتری داشتند، به عنوان افراد برجسته انتخاب می‌شدند و مسئولیت‌های اجتماع به دوش آن‌ها گذاشته می‌شد.
ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که همیشه سعی شده بیشتر از اینکه فرد خوشبخت، عاقل و خردمندی تربیت کنیم، فردی برنده تحویل جامعه دهیم. ولی در رابطه با هوش در سال ۱۹۲۱ دبیر علمی روانشناسی تربیت آمریکا سوالی از معلمان و روان‌شناسان پرسید که ۶۰ سال بعد درباره هوش همان سوال‌ها را پرسید و حاصل جواب آن‌ها به عنوان توصیف هوش شناخته شد.
او توضیح داد: قابلیت یادگیری، قضاوت صادقانه، استفاده از تجارب گذشته، حصول نتیجه و حل مساله از ویژگی‌های فرد باهوش است. ولی به باور من در توصیف هوش به مفهوم نیت خیرخواهانه افراد توجه نشده است. چون ما افراد باهوش بسیاری داشته‌ایم که در راه شر از این هوش استفاده کرده‌اند. در حالی که فرد باهوش همواره باید راهی بگشاید.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: هوش منعطف است و وراثت عامل تعیین‌کننده آن نیست. این ژن‌ها نیستند که تعیین کننده باهوش بودن فرد است. مهم این است که محیط چقدر غنی است. اگر بخواهیم نگاهی به هوش داشته باشیم، در مغز نقطه‌ای نیست که بگویم مشخصا این منطقه هوش است. هوش محصول عملکرد شبکه مغز است.
ابزارهایی که در حال حاضر برای تعیین ضریب هوشی داریم به ما فقط نمره کمّی هوش را می‌دهند. در حالی که می‌بینیم بسیاری افراد با ضریب هوشی بالا، عملکرد لازم را ندارند. طبق نظریه‌ای، توانایی فرد، تعهد به انجام کار، خلاقیت و توانمندی برای تولید از ارکان هوش محسوب می‌شوند.
وی تصریح کرد: استعدادی که در دوره زمانی و مکانی خاصی یک پدیده مهم را به وجود می‌آورد؛ مانند زاکربرگ، خالق فیس‌بوک، می‌تواند همیشگی باشد که بیشتر با مقوله هوش هم‌خوانی دارد. استعداد می‌تواند سهمی یا بهره‌ای باشد، مانند طبقه‌های خاص پزشکان و وکلا و در نهایت استعداد می‌تواند خاص افرادی باشد که دیده‌ایم در جهان رکورد ثبت می‌کنند. فرد باهوش کسی نیست که کاری را زودتر انجام دهد، بلکه فردی است که کارش را درست انجام دهد. محصولی که تولید می‌کند، ممتاز و متعالی، خلاقانه و نادر باشد، مشابه‌اش را نداشته باشیم یا کمتر داشته باشیم. از طرف دیگر محصول او بهره‌وری داشته باشد و در نهایت اثبات‌پذیر باشد. دیگران بتوانند آن را به عنوان تولید هوشمندانه ببینند.
در بخش پایانی این نشست نیز پرسش‌هایی در خصوص مباحث مطرح‌شده طرح که صفری و رضایی به آن‌ها پاسخ داند.