«رحمان قهرمانپور» روز سه شنبه در نشست چشم انداز روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران در گام پنجم کاهش تعهدات هسته ای در پژوهشکده تحقیقات راهبردی گفت: برجام در بستر کلان‌تر سیاسی با هدف کاهش تنش ایران با اروپا منعقد شد. مساله اصلی ایران اعتمادسازی و به تبع آن کاهش تنش با غرب بود. اما با آمدن ترامپ این بستر بر هم خورد.
وی با بیان اینکه در اوج خوش بینی برجام هم باور این نبود که ایران از مزایای برجام استفاده کند، ادامه داد: فلسفه برجام روندی بود که در نظام بین الملل شکل گرفته و باور داخلی این بود که ایران تحت فشار است و برجام بهتر است شکل بگیرد؛ اما در ادامه با اتفاقاتی که روی داد، آمریکا تلاش کرد شرایط ایجاد شده در دوران اوباما را تعییر دهد. ترامپ نه تنها از برجام خارج شد بلکه سعی کرد ایران را در موقعیت و سخت دشوار قرار دهد تا ایران مجبور شود امتیاز بزرگی به او بدهد.
این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: ایران اردیبهشت ۹۸ به این نتیجه رسید تعهدات خود را گام به گام کاهش دهد. تصمیم این بود مساله هسته ای را از مساله منطقه‌ای تا حدی جدا بماند. به نظر می‌رسد این گام پنجم هم در این راستا است و تصمیم استراتژیک ایران یعنی جدا بودن مساله هسته ای با مساله منطقه ای تغییر نکرده است.
قهرمانپور، دلیل رفتن ایران را به سمت کاهش تعهدات هسته ای را خارج شدن از فشار آمریکا عنوان و خاطرنشان کرد: از دهه ۹۰ در دوره بیل کلینتون تحریم‌ها آغاز شد. در داقع این سیاست این محدود به جمهوریخواهان نبود بلکه دموکرات‌ها هم معتقد بودند حفظ ساختار فشار می تواند در محدود کردن ایران موثر باشد.
وی هدف دیگر ایران را وادار کردن اروپا به حفظ برجام عنوان کرد و گفت: از سال‌های ۸۲ تا ۸۴ شرایط روابط با اروپا رو به بهبود بود اما با آمدن ترامپ جدا از فشار امریکا، خود اروپا هم با کاهش قدرت بین المللی روبرو شد.
این کارشناس مسائل بین الملل با طرح این پرسش که با کاهش تعهدات برجامی به چه سمتی می رویم، اضافه کرد: برخی معتقدند با کاهش تعهدات برجامی به سمت قبل برجام می‌رویم یعنی هم ما هم آمریکا به صفر می رویم، اگر چنین باشد صحنه به اصطلاح"ری‌ست" تنظیم مجدد خواهد شد. سناریوی دیگر این است که اروپا حرکت جدی در حفظ برجام انجام دهد که به نظر می رسد فعلا اروپا در چنین وضعیتی نیست.
قهرمانپور اضافه کرد: سناریوی دیگر بازگرداندن آمریکا به برجام است که باید دید آیا صرفا با فشار هسته‌ای می‌توان آمریکا را به برجام برگرداند یا باید روی مساله منطقه‌ای هم فشار آورد.
پژوهشگر سابق مرکز تحقیقات استراتژیک اظهارداشت: نکته مطرح اما احتمال بروز یک جنگ و درگیری تمام عیار است که در این صورت همه این مباحث منتفی می شود. با افول قدرت غرب، توپ مستقیم به زمین آمریکا افتاد و شکست تلاش مکرون نشان داد این مساله جدی است؛ البته شخصیت شخص ترامپ هم مهم است.
به گفته وی، چین هم نشان داد در مسایل جنجالی که برای او هزینه دارد، ترجیح می دهد وارد نشود. یعنی چین هم حاضر نیست وارد این معضل شود.
قهرمانپور بخش سوم تحلیل خود را به سیستم تصمیم یری کشور معطوف کرد و گفت: باید ببینیم به دنبال این موضوع نظام تصمیم‌گیری کشور چگونه برخورد خواهد کرد آیا همچنان می‌خواهد مساله هسته ای را جدای از مسایل منطقه‌ای نگه دارد یا نه. اگر چنین باشد گام پنجم با تغییر فنی ادامه می‌یابد. اما اگر هر دو یکی شود، موضوع شکل دیگری پیدا می کند.
وی افزود: اینکه جمهوری اسلامی ایران با توجه به این فرصت به دست آمده بتواند آمریکا را وادار به خروج از منطقه کند، آورده مهمی است؛ درغیر این‌صورت بحث هسته ای گزینه مطلوب نخواهد بود. اگر برداشت این است که به شرایط قبل برجام نزدیک می‌شویم، کاهش تعهدات برجامی سریع‌تر اتفاق خواهد افتاد. البته دغدغه سوم که در نظام تصمیم گیری وجود دارد این است که آیا هنوز می‌توان برجام را بین المللی نگه داشت یا نه.