حجت الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی روز یکشنبه به مناسبت ۲۷ رجب و سالروز مبعث پیامبر اکرم (ص) با استناد به آیه ۱۶۴ سوره آل عمران به خبرنگار فرهنگی ایرنا، گفت: خدا بر همه مسلمانان منت گذاشت و حضرت محمد (ص) را به پیامبری مبعوث کرده و بعثت رسول خدا (ص) به عنوان یک نعمت بزرگ و سنگین معرفی شده است.
وی افزود: ممکن است در زمینه مبعث پیامبر اعظم (ص) این سوال مطرح شود که اگر بعثت رسول خدا (ص) در ۲۷ رجب بوده؛ چرا در آیات ۱۸۵ سوره بقره و آیه اول سوره قدر خدا می فرماید قرآن در شب قدر نازل شده است.
این استاد جامعه المصطفی اضافه کرد: طبق آیات این دو سوره، قرآن باید در یکی از شب های ماه مبارک رمضان مانند ۱۹ یا ۲۱ یا ۲۳ نازل شده باشد و اگر قرآن در شب بیست و سوم نازل شده، پس چگونه مبعث پیامبر در ماه رجب بوده ولی نزول قرآن در ماه رمضان واقع شده است.
وی با بیان این که ملازمه ای بین بعثت پیامبر و نزول کلام الهی نیست، ادامه داد: ممکن است پیامبری مبعوث شود ولی هنوز وحی تشریحی مثل قرآن بر او نازل نشده باشد و بعد از مدتی نازل شود. یعنی ممکن است پیامبر در ۲۷ رجب به رسالت و نبوت مبعوث شده باشد ولی هنوز کتابی و آیه ای به عنوان قرآن بر وی نازل نشده باشد تا به شب قدر برسد.
رضایی اصفهانی افزود: بنابر این ممکن است قرآن به صورت دفعی یا تدریجی بر قلب پیامبر(ص) نازل شود که مرحوم علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان نزول دفعی را مطرح می کند و برخی دیگر مانند مرحوم آیت الله محمدهادی معرفت معتقدند شب قدر آغاز نزول تدریجی بوده است ولی در هرحال ملازمه ای بین این دو موضوع یعنی مبعث و نزول قرآن وجود ندارد.
نویسنده تفسیر قرآن مهر اظهار داشت: در برخی روایات آمده که اولین وحی الهی بر قلب پیامبر در ۲۷ رجب یعنی آیات اول تا پنجم سوره علق بوده است. بر اساس برخی روایات این آیات در غار حرا، هنگام بعثت بر پیامبر نازل شده است. ما ریشه این بحث را بررسی کردیم و متوجه شدیم که به روایاتی مربوط است که عموما از عایشه همسر پیامبر اکرم (ص) نقل شده که این اتفاق را نقل می کند.
رئیس مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث جامعه المصطفی افزود: این روایات دارای چند اشکال است. چون این روایت از عایشه نقل شده که وی در زمان بعثت پیامبر یعنی ۱۳سال قبل از هجرت، هنوز متولد نشده بود و طبق قول مشهور زمانی که عایشه به مدینه آمد ۹ سال داشت.
وی افزود: از صحابه و اطرافیان پیامبر اعظم (ص) کسی می تواند شان نزول مطلبی را بگوید که خودش آنجا بوده و موثق نیز باشد و مثلا بگوید که در جنگ بدر در هنگام فلان اتفاق حضور داشته که فلان آیه نازل شده است ولی چون عایشه در زمان بعثت متولد نشده بود، نمی تواند نقل کننده نزول آیات آغازین سوره علق در جریان بعثت پیامبر باشد.
این پژوهشگر علوم قرآنی افزود: البته اگر عایشه این روایت را از طریق پیامبر یا شخصی مانند حضرت علی (ع) که همراه رسول خدا (ص) بوده، نقل می کرد، اشکالی نداشت در حالی که عایشه این روایت را از خود نقل می کند. لذا این روایت از نظر سندی مخدوش است.
وی این روایت را از نظر محتوایی نیز دارای اشکال دانست و گفت: محتوای مطالب روایتی که از عایشه نقل شده مربوط به شخصی به نام ورقه بن نوفل است که به عنوان یک مسیحی و از خویشاوندان یا آشنایان حضرت خدیجه شمرده شده است.
نویسنده کتاب درآمدی بر تفسیر علمی قرآن افزود: در آنجا نقل می شود وقتی پیامبر مبعوث شد، گویا آن حضرت نمی دانست چه اتفاقی افتاده و ورقه گفت که آن حضرت به پیغمبری رسیده و وحی بر رسول خدا (ص) نازل شده است.
وی تاکید کرد: عموم علمای اسلام جریان ورقه بن نوفل را رد می کنند و این روایت اصولا با نبوت پیامبر ناسازگار است. چون رسول خدا (ص) نسبت به نزول وحی خود، علم شهودی دارد و نیازی به تایید دیگران ندارد. بنا بر این جریان ورقه نیز مخدوش است و بسیاری از مطالب آن قابل قبول نیست که این جریان در ضمن روایات نزول آیات علق در مبعث از زبان عایشه آمده است.
عضو هیات علمی جامعه المصطفی، افزود: احتمالا این روایات را به نام عایشه جعل کرده اند. چون عایشه شاهد بعثت نبوده که آن را نقل کند و از طرف دیگرمطالب خلاف مانند جریان ورقه در آن وجود دارد. بر همین اساس روایاتی که مشهور است و در هنگام مبعث معمولا این گونه نقل می شود که آیات ابتدایی سوره علق در ۲۷ رجب و آغاز بعثت بر رسول خدا (ص) نازل شده، دارای اشکال است.
رضایی اصفهانی افزود: اگر کسی این روایات را بپذیرد، اشکالی دیگر پیدا می کند. چون براساس آیات سوره بقره قرآن در ماه رمضان نازل شده و چگونه ممکن است در ماه رجب و در مبعث که قبل از آن است، آیاتی نازل شده باشد بنابراین حدیث نقل شده از عایشه مخالف آیات قرآن است و از طرف دیگر ملازمه ای بین بعثت و نزول آیات وجود ندارد.
نویسنده کتاب درسنامه روش ها و گرایش های تفسیری قرآن، افزود: ممکن است پیامبر مبعوث شده باشد ولی آیه ای نازل نشده باشد مانند پیامبرانی همچون لوط که کتاب نداشتند ولی پیغمبر بودند. بنابر این نبوت با نزول آیه و احکام تشریعی و وحی تشریعی ملازمه ای ندارد.
وی همچنین گفت: در بعضی روایات شیعه از اهل بیت علیهم السلام اشاره هایی به نزول آیات سوره علق شده که مضمون آن با روایاتی که از عایشه نقل شده، کاملا متفاوت است و اهل تحقیق بادقت در احادیث نقل شده در اصول کافی می توانند متوجه تفاوت های آن شوند.