کم کم به ماه مبارک رمضان و میهمانی الهی نزدیک می شویم ولی ممکن است ویروس کرونا همچنان در کشور باقی مانده باشد و تا رسیدن ماه رمضان مجبور باشیم با احتیاط عمل کرده و در خانه بمانیم.
بنابراین، شاید بهتر باشد بهره برداری از فرصت خانه نشینی و قرنطینه را غنیمت شمرده و با دعاهای امام سجاد (ع) مقدمات حضور در ضیافت الهی را فراهم کنیم. از دعاهای چهل و دوم تا چهل پنجم صحیفه سجادیه می توان توشه ای برداشت تا هنگام ورود به ماه مبارک طعم بندگی را بهتر بچشیم و در زمان تلاوت قرآن با حضور قلبی بیشتر کلام الهی را بنوشیم.
دعای چهل و دوم صحیفه سجادیه دعای ختم قرآن امام سجاد (ع) است ولی ما می خواهیم قبل از تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان از دعای سیدالساجدین توشه برچینیم تا شاید در میهمانی ماه رمضان بهره بیشتری نصیبمان شود.
صحیفه سجادیه پس از قرآن و نهج البلاغه به عنوان مهم‌ترین میراث مکتوب شیعه به نام‌های خواهر قرآن و انجیل اهل بیت مشهور است. امام سجاد (ع) بسیاری از معارف دینی مانند خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت (ع)، گرامی داشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی و اشارات تاریخی را به زبان دعا مطرح کردند.
سیدالساجدین در دعاهای خود به نعمت‌های مختلف خدا اشاره کرده و درباره فضایل و رذایل اخلاقی، آداب دعا، تلاوت قرآن، ذکر، نماز و عبادت نکات فراوانی را بیان کرده اند و دعای بیستم صحیفه سجادیه به نام مکارم الاخلاق یکی از معروف‌ترین دعاهای آن حضرت است.
امام خمینی (ره) در وصیت نامه سیاسی الهی خود از صحیفه سجادیه به عنوان نمونه کامل قرآن صاعد یاد کرده و افزودند: صحیفه سجادیه از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور اللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می آموزد.
امام سجاد (ع) دعای چهل سوم را نیز هنگام رویت هلال ماه رمضان نجوا می کردند و دعاهای چهل و چهارم و چهل و پنجم را هنگام ورود و وداع با این ماه می خواندند.
آیت الله حسن ممدوحی کرمانشاهی استاد حوزه در کتاب چهارجلدی شهود و شناخت به ترجمه و شرح صحیفه سجادیه پرداخته است.
امام سجاد (ع) هنگام ختم قرآن در دعای چهل و دوم اینگونه دعا کردند «خدایا! اکنون که به ما کمک کردی تا قرآنت را تلاوت کنیم و لکنت زبان ما را با فصاحت کتابت جبران فرمودی، کرامت دیگری فرما که جانب قرآن را رعایت کنیم و قلب ما به آیات استوار و محکم آن معتقد و به متشابهات آن معترف باشد»
ممدوحی با برشمردن فصاحت فوق العاده قرآن در لفظ و معنا نوشت: این حسن و زیبایی قرآن، هنر فوق العاده ای است که در کلام الهی اعمال شده تا رغبت عموم مردم به خواندن آن بسیار باشد و مردم به سوی آن کشیده شوند و از آن بهره مند گردند و جاذبه ای طبیعی است که خدا در آن به ودیعه گذارده تا مردم را به سوی خود جذب کند.
وی افزود: هشداری که امام سجاد (ع) می دهد آن است که خواندن قرآن و اعمال لهجه های خوب در قرائت، برای رشد انسان ها کافی نیست؛ بلکه باید کوشید تاجانب قرآن کریم را رعایت کرد و به آیات آن با کمال طمانینه خاطر، گوش جان سپرد و با اقرار به حقانیت آن، خود را از دست دیو شهوت و شیطان جهل رهانید.
چه بسیار دیده می شود که قرآن کریم با قرائت های دقیق و صداهای متناسب و بسیار زیبا خوانده می شود ولی به همین مقدار بسنده شده و به احکام و دستورهای آن توجه نمی شود. این خود اگرچه به یک اعتبار، قرائت قرآن است ولی به لحظ دیگر بی توجهی به مفاد و دستورهای آن و نوعی رها کردن و مهجور گذاردن قرآن است. از این رو در حدیث آمده است «چه بسا قاری قرآن که قرآن او را لعنت می کند.»
وی تاکیدکرد: بنابر این اگر کسی قرآن را قرائت کند ولی به دستورهای عمیق آن توجه نکند، باید بداند قرآن را وسیله خوانندگی قرار داده و این، خود نوعی بی احترامی به کلام خدای متعال است؛ بلکه باید در عمل به آن کوشید و قرآن کریم را در متن زندگی و دستورهای آن را از اصلی ترین برنامه خود قرار دهیم. از این رو امام سجاد (ع) عمل به آیات محکم قرآن و تسلیم و دلبستگی به آیات متشابه را ضروری بر شمرده است. زیرا متشابهات، خود محکماتی هستند که فهم شان به راسخان درعلم سپرده شده است.
بر اساس آیه هفتم سوره آل عمران آیات قرآن به محکم و متشابه تقسیم می‌شود. محکم شامل آیاتی است که معنای آنها به قدری روشن است که نمی‌توان معنای دیگری برای آن در نظر گرفت و متشابه آیاتی است که احتمالات مختلفی برای معنای ظاهری آن وجود دارد.
بر اساس بسیاری روایات، مراد از راسخون در علم، پیامبر(ص) و ائمه (ع) هستند که از تأویل آیات متشابه قرآنی نیز آگاهی دارند. برخی دیگر معتقدند منظور از راسخون مطابق با معنای لغوی، هر کسی است که دانش و علم در وجودش استقرار یافته و صاحب نظر است که پیامبر(ص) و ائمه (ع) مصداق‌های حقیقی و برتر آنان هستند.
ممدوحی در این زمینه با اشاره به برخی از آیات قرآن نوشت: آیات محکم، آن سلسله از آیات است که معانی آنها درکمال وضوح است و هیچ گونه اجمال و ابهام ندارند. مانند آیه ۹۰ سوره نحل که می فرماید «خدا به دادگری و نیکوکاری و بخشش به خویشاوندان فرمان می دهد»
وی افزود: آیه ۵۹ سوره نساء نیز می فرماید «خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را نیز اطاعت کنید». صدها آیه محکم دیگر که ام الکتاب هستند؛ یعنی آیات متشابه به وسیله آنها حل و روشن می شود ولی در این میان آیاتی وجود دارد که با قرینه قطعی می دانیم ظاهر آنها مقصود نیست.
این استاد حوزه با ذکر آیات پنجم سوره طه، ۲۱ سوره فجر و ۵۵ سوره زخرف تاکید کرد: وقتی این قبیل آیات را با آیه «لیس کمثله شیء» می سنجیم، به خوبی درمی یابیم خدا مانند ندارد و معنای آیه «علی العرش استوی» عبارت از اقتدار بر کرسی هستی است که هیچ کس توان مقابله با آن را ندارد. سایر آیات دیگر را نیز باید به همین صورت و متناسب با مقام خاص خدا معنا کرد که مبادا حال و بوی امکان و نقص و محدود بودن در آن ارائه شود.