همزمان با شیوع ویروس کرونا در کشورمان از ابتدای اسفندماه ۱۳۹۸؛ وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با همراهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دستورالعملی مبنی بر تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری به‌ویژه سالن‌های سینما؛ نمایش و برگزاری نشست‌های ادبی با هدف تلاش برای جلوگیری از تجمع افراد در کنار یکدیگر برای قطع زنجیره شیوع این ویروس و گام برداشتن در مسیر شکست دادن ویروس کرونا صادر کردند.
تردیدی در این مساله وجود ندارد که انجام کلیه این امور برای تحقق هدفی ایده‌آل و آرمانی که همانا کمک به رخت بربستن سایه تلخ و غم‌بار این ویروس، اقدامی شایسته و غیر قابل جایگزین به شمار می‌رفت و می‌رود؛ اما آن‌چنان که مسلم و مشخص است تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری در حوزه اقتصادی، آسیب‌ها، خسارات و ضررهایی نیز با خود به‌همراه داشته است.
با توجه به این مساله که مفهوم معیشت و اقتصاد خانواده اهل فرهنگ و هنر با فعالیت آنها در این حوزه‌ها پیوندی ناگسستنی و گرهی عمیق دارد و این ایام خسارات و آسیب‌های مالی متعددی را به این قشر وارد آورد؛ خسارات و آسیب‌هایی که به سبب تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری به شکل مستقیم معیشت اهالی فرهنگ و هنر را نشانه رفته بود.
با توجه به پیگیری و نگاه کارشناسانه مسئولان امر فرهنگ و هنر کشورمان و تلاش برای جبران خسارت‌ها، آسیب‌ها و زیان‌های مالی اهالی فرهنگ و هنر؛ به دستور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به سرعت کارگروه‌های مختلف و متعددی برای برآورد این خسارت ها تشکیل شد.
تا جایی که طبق گفته‌های سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی میزان خسارت های وارده تا پایان فروردین‌ماه در حوزه فرهنگ و هنر عددی نزدیک به هزار میلیارد تومان (۹۷۶ میلیارد تومان) برآورد شده است.
شیوع ویروس کرونا در کشورمان به ویژه طی دو ماه اخیر تجربه زیست متفاوتی را برای تمامی شهروندان ایرانی با خود به همراه داشته است. در نگاهی کلان‌تر تجربه تمامی کشورهای جهان، همزمان با شیوع این ویروس، زیست و نحوه زندگی متفاوتی را در تمام جهان رقم زده است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) در راستای رسالت رسانه‌ای خود تلاش دارد تا راه‌های تعامل و همفکری مسوولان با اهالی فرهنگ و هنر در مسیر جبران خسارت‌ها و زیان‌های اقتصادی شیوع این ویروس را به بحث و گفت‌وگو بگذارد. آنچه در ادامه از خاطر شما می گذرد آغاز سلسله گفتگوهایی در این حوزه با هنرمندان؛ کارشناسان؛ منتقدان و مسئولان فرهنگی و هنری کشور است.
توجه به تعهد اجتماعی از سوی شهروندان
رضا حاجی‌آبادی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اشاره به تلاش کادر درمان؛ پزشکان و پرستاران به‌عنوان نیروهایی که در خط مقدم مبارزه با ویروس کرونا سکان‌دار هدایت جامعه در مسیر تندرستی و سلامت هستند یادآور شد: رعایت نکات و پروتکل های بهداشتی از جمله بحث فاصله‌گذاری اجتماعی، لزوم توجه به عدم ترددهای غیر ضرور و دیگر نکات تاکید شده از سوی مسئولان؛ از جمله مهم‌ترین وظایفی است که بر عهده تک‌تک شهروندان برای کمک به کادر درمان و تلاش برای شکست ویروس کرونا است.
مدیر انتشارات هزاره ققنوس ادامه داد: همچنین طی دو ماه که از تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری می‌گذرد، طبق صحبت‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آسیب‌های مالی بدنه فرهنگ و هنر خاصه در حوزه اقتصادی آن قریب به هزار میلیارد تومان برآورد شده است. همین عدد نشان‌دهنده عمق ضربه‌ای است که این ویروس در کنار سلامت جامعه به پایه‌های لرزان اقتصاد فرهنگ و هنر کشور ما وارد ساخته است.
فعالیت برخی ناشران به همان ۱۰ روز نمایشگاه کتاب وابسته است
حاجی‌آبادی با اشاره به آنکه اگر شرایط این روزها، شرایطی عادی بود؛ این روزها درحال سپری کردن نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بودیم خاطرنشان کرد: حدود ۱۵ درصد از اقتصاد نشر کشور را بازه زمانی ۱۰ روزه نمایشگاه رقم می زند. این درحالیست که ارتزاق برخی از ناشران تنها به فعالیت در این ۱۰ روز وابسته است.
وی ادامه داد: باتوجه به حجم محدود فعالیت‌های همین ناشران که تعداد آنها کم نیز نیست؛ آنها طی همین ۱۰ روز برگزاری نمایشگاه کتاب و ارائه مستقیم آثارشان به مخاطبان به ادامه حیات فعالیت فرهنگی در طول یک سال پیش رو می‌پردازند.
احتمال برچیده شدن فعالیت برخی ناشران در روزهای بعد از کرونا
به گفته مدیر نشر هزاره ققنوس؛ در صورت عدم شناسایی صحیح و شیوه اختصاص کمک‌های حمایتی در قالب جبران خسارت اهالی فرهنگ و هنر و بی‌توجهی به ناشرانی که تمامی منابع فعالیت خود برای یک سال را در همین ایام نمایشگاه سپری می‌کنند بعد از دوران کرونا ممکن است که شاهد برچیده شدن تعطیلی بسیاری از ناشران در کشور باشیم.
تفاوت میان ناشران خرد و کلان از دیدگاه اقتصادی
حاجی آبادی همچنین با تاکید بر لزوم نگاه عادلانه در حوزه برآورد خسارات و کمک به بدنه فعالیت نشر در کشور یادآور شد: تعدادی از ناشران بزرگ و سرشناس کشورمان به سبب توسعه فعالیت‌های خود در حوزه اقتصادی در کنار فعالیت نشر منابع درآمدزایی چون چاپ یا شرکت‌های توزیع را برعهده دارند. این در شرایطی است که بسیاری از ناشران کشور از چنین درآمدهایی محروم هستند.
وی ادامه داد: درست بر همین اساس است که مسئولان در حوزه برآورد خسارات از یک‌سو و ازسوی دیگر جبران ضررهای مالی بدنه نشر کشور که بدنه‌ای بسیار نحیف و ضربه‌پذیر ازنظر اقتصادی به شمار می‌رود باید نگاه‌شان بر ناشرانی باشند که منابع درآمدی اندک و تمام تمرکزشان بر حوزه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ جهت به حرکت درآوردن چرخ اقتصادی خود در طول سال آینده استوار است.
حرکت به سمت اقتصاد مستقل در کوتاه مدت شدنی نیست
به گفته این ناشر برگزیده سال؛ تلاش در راستای اقتصاد فرهنگ و تمرکز آن بدون کمک و حمایت‌های دولتی هرچند طی چند سال اخیر حرکتی نوپا در بحث اقتصاد فرهنگ شناخته می شود ولی باتوجه به وابستگی عمیق فعالیت‌های فرهنگی هنری در کشور به واسطه پیشینه چند دهه‌ای و اتکای بی‌چون‌وچرای آن به منابع و کمک‌های دولت؛ درآمدزایی نهادهای فرهنگی و هنری بدون اتکا به حمایت‌های دولتی در شرایط بحران به‌ویژه در بخش فعالیت‌های خُرد اتفاقی غیر قابل تحقق به شمار می رود.
حاجی آبادی گفت: آنچه که می‌تواند امیدبخش و نجات‌دهنده فعالیت ناشران به واسطه ضررهای هنگفتی که در این مدت متحمل شده‌اند از یک‌سو و از سوی دیگه جبران خسارت‌هایی که به سبب عدم برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب در طی همین دو ماه اخیر از سر گذرانده‌اند باشد صرفاً تاکید بر نگاه عادلانه و رفتار توأم با آسیب‌شناسی دقیق و تفاوت گذاشتن میان ناشران خرد و کلان است.