همزمان با شیوع ویروس کرونا در کشورمان از ابتدای اسفندماه ۱۳۹۸، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با همراهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دستورالعملی مبنی بر تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری به‌ویژه سالن‌های سینما، نمایش و برگزاری نشست‌های ادبی با هدف جلوگیری از تجمع افراد در کنار یکدیگر برای قطع زنجیره شیوع ویروس کرونا و گام برداشتن در مسیر شکست دادن ویروس را صادر کردند.
تردیدی در این مساله وجود ندارد که انجام کلیه این امور برای تحقق هدفی ایده‌آل و آرمانی که همانا کمک به رخت بربستن سایه تلخ و غم‌بار این ویروس، اقدامی شایسته و غیر قابل جایگزین به شمار می‌رفت و می‌رود؛ اما آن‌چنان که مسلم و مشخص است تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری در حوزه اقتصادی، آسیب‌ها، خسارات و ضررهایی نیز با خود به‌همراه داشته است.
با توجه به این مساله که مفهوم معیشت و اقتصاد خانواده اهل فرهنگ و هنر با فعالیت آنها در این حوزه‌ها پیوندی ناگسستنی و گره ئی عمیق دارد و این ایام خسارات و آسیب‌های مالی متعددی را به این قشر وارد آورد، خسارات و آسیب‌هایی که به سبب تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری به شکل مستقیم معیشت اهالی فرهنگ و هنر را نشانه رفته بود.
با توجه به پیگیری و نگاه کارشناسانه مسئولان امر فرهنگ و هنر کشورمان و تلاش برای جبران خسارت‌ها، آسیب‌ها و زیان‌های مالی اهالی فرهنگ و هنر به دستور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به سرعت کارگروه‌های مختلف و متعددی برای برآورد این خسارت ها تشکیل شد.
تا جایی که طبق گفته‌های سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی میزان خسارت های وارده تا پایان فروردین‌ماه در حوزه فرهنگ و هنر عددی نزدیک به یکهزار میلیاردتومان (۹۷۶ میلیارد تومان) برآورد شده است.
شیوع ویروس کرونا در کشورمان به ویژه طی دو ماه اخیر تجربه زیست متفاوتی را برای تمامی شهروندان ایرانی با خود به همراه داشته است. در نگاهی کلان‌تر تجربه تمامی کشورهای جهان، همزمان با شیوع این ویروس، زیست و نحوه زندگی متفاوتی را در تمام جهان رقم زده است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) در راستای رسالت رسانه‌ای خود تلاش دارد تا راه‌های تعامل و همفکری مسئولان با اهالی فرهنگ و هنر در مسیر جبران خسارت‌ها و زیان‌های اقتصادی شیوع این ویروس را به بحث و گفت‌وگو بگذارد. آنچه در ادامه از خاطر شما می گذرد آغاز سلسله گفتگوهایی در این حوزه با هنرمندان، کارشناسان، منتقدان و مسئولان فرهنگی و هنری کشور است.
وام‌های چندصد میلیونی و کتاب‌های انباشته در انبار
سیدحسین عابدینی مدیر مسئول انتشارات سفیر اردهال در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اشاره به آنکه همزمان با تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری از ابتدای اسفند ماه سال ۱۳۹۸ بخش مهمی از جریان اقتصاد فرهنگی کشور با آسیب‌های جدی مواجه شده است یادآور شد: همزمان با تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری به سبب شیوع ویروس کرونا؛ شاهد اوج فعالیت ناشران در حوزه چاپ آثار مطبوع خود برای ارائه در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بودیم.
وی افزود: این در شرایطی است که حتی برخی از ناشران وام‌های هنگفت چند صد میلیون تومانی جهت تهیه کاغذ و چاپ کتاب‌هایشان جهت ارائه به نمایشگاه گرفتند و حال به سبب عدم برگزاری نمایشگاه کتاب تهران شاهد انبار شدن کتاب‌ها و هزینه مضاعفی برای ناشران در راستای سالم نگه داشتن کتاب‌ها از یک‌سو و ازسوی دیگر هزینه‌های سرسام‌آور بخش انبار هستیم.
آثار ناشران تخصصی قابلیت ارائه در بستر اینترنتی ندارد
عابدینی در پاسخ به این پرسش که آیا انتشارات سفیر اردهال مانند برخی دیگر از ناشران که در این ایام به سبب تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی هنری از یک‌سو و ازسوی دیگر قطعی شدن عدم برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حداقل در فصل بهار به سمت ارائه آثار خود در قالب فضای مجازی و نشر الکترونیک نرفته است، یادآور شد: فعالیت انتشاراتی‌هایی مانند سفیر اردهال که به شکل تخصصی بر روی کتاب‌های مرجع پزشکی و کتاب‌های نفیس کار می کنند قابلیت ارائه در قالب نشر الکترونیک را ندارد.
وی افزود: چراکه عموم فعالان و پژوهشگران در عرصه فرهنگ و هنر و همچنین علوم پزشکی به‌عنوان مخاطبان هدف انتشارات سفیر اردهال شناخته می‌شوند و آنها نمی‌توانند به سبب ارجاعات متعدد برای کارهای پژوهشی به مجموعه مجلدات انتشارات ما؛ آنها را به‌صورت الکترونیک تهیه کنند.
مدیر انتشارات سفیر اردهال خاطرنشان کرد: از سوی دیگر بحث نشر الکترونیک برای کتاب‌های مرجع و کتاب‌های حوزه دانشگاهی و پژوهشی چندان تعریف شده نیست و حوزه نشر الکترونیک بیشتر برای کتاب‌های حوزه شعر رمان و داستان میان عموم علاقه‌مندان به کتاب تعریف شده است.
آسیبی به نام نبود کپی‌رایت و قاچاق آسان کتاب
عابدینی همچنین دیگر آسیب ارائه کتاب‌های مرجع دانشگاهی و پژوهشی انتشاراتی‌های تخصصی مانند سفیر اردهال را عدم وجود قانون کپی‌رایت در کشورمان و کپی آثار در فضای مجازی و ضرر هنگفت دیگری که می‌تواند به واسطه قاچاق کتاب نصیب ناشران کند دانست و افزود: مساله دیگر در حوزه فعالیت فرهنگی ناشران تخصصی در کنار توجه به مقوله ارائه آثاری نفیس؛ ماندگار و دقیق در حوزه مخاطبان هدف خود که بیشتر بدنه دانشگاهیان و پژوهشگران را دربر می‌گیرد توجه به قیمت کتاب و همچنین هزینه‌های چاپ تولید و فروش این آثار است.
وی افزود: اما به‌سبب ترس از مفهوم و آسیبی به‌نام قاچاق کتاب؛ ارائه این آثار در بستر فضای نشر الکترونیک برای ناشران این عرصه نه‌تنها به صرفه نیست که می‌تواند ضررآفرین و همسو با خسارت‌های جبران‌ناپذیری باشد که گاه به قیمت تعطیلی و یا ورشکستگی و تغییر شغل فعالان این عرصه منتج خواهد شد.
همه مردم دسترسی به گوشی هوشمند ندارند
عابدینی با طرح این مساله که نخستین ابزار برای استفاده کردن از کتاب‌های الکترونیک حداقل داشتن یک گوشی هوشمند معمولی و یا متوسط است گفت: حداقل قیمت چنین گوشی‌هایی در بازار امروز کشورمان چیزی حدود دومیلیون تومان است. فارغ از چند استان و شهر بزرگ کشورمان اگر نگاه کلی به تمامی ایران داشته باشیم در بسیاری از استان‌ها و شهرستان‌ها به سبب فضای اقتصادی جاری در جامعه امکان تهیه چنین ابزاری برای عموم مردم فراهم نیست.
وی تصریح کرد: همچنین از سوی دیگر معتقدم که اگر تمامی مردم کشورمان تنها یک دهم و یا حتی یک صدم از آن هزینه دومیلیون تومانی را برای تهیه یک گوشی هوشمند؛ در حوزه خرید کتاب از ناشران به شکل فیزیکی اختصاص دهند شاهد جهشی عظیم در عرصه اقتصاد نشر کشورمان خواهیم بود.
ارمغان تلخ کرونا برای صنعت نشر
عابدینی با اشاره به آسیب‌های مالی و خسارت‌های متعددی که عدم برگزاری نمایشگاه کتاب برای بدنه نشر کشور با خود به عنوان ارمغانی تلخ همراه داشته است یادآور شد: بسیاری از ناشران کشورمان به ۱۰ تا ۱۵ درصد سود فروش فعالیت محدود خود در ایام برگزاری نمایشگاه کتاب وابسته‌اند. درحقیقت همین مقدار سود، بقا و دوام فعالیت آنها را در طول سال فراهم می‌سازد.
وی با اشاره به آنکه از سوی دیگر بخش مهمی از بدنه نشر کشور تمام عواید سود و فعالیت اقتصادی خود را به برگزاری ایام نمایشگاه بین‌المللی کتاب معطوف کرده‌اند خاطرنشان کرد: به همین سبب است که در یک بررسی ساده و با نگاهی عمومی بر آسیب‌های وارده می‌توان به خسارت‌ها و آسیب‌های جبران‌ناپذیر عدم برگزاری نمایشگاه کتاب در کنار دیگر خسارت‌های اقتصادی که به سبب شیوع ویروس کرونا در کشورمان شاهد هستیم را برشماریم.
مدیرمسئول انتشارات سفیر اردهال درپایان تاکید کرد: خسارت‌ها و آسیب‌های مالی برای عموم کارشناسان و به‌ویژه دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان حوزه فرهنگ و هنر کشورمان مشخص است در چنین شرایطی برای حفظ بدنه نحیف اقتصاد نشر و فعالیت ناشران کشور و عدم مواجهه با تعطیلی فعالیت ناشران در ماه‌های پیش رو؛ بیش از هر زمانی نیازمند بسته‌های حمایتی معاونت فرهنگی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای جبران خسارت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا در حوزه صنعت نشر کشور هستیم.