تئاتر هنری است که تماشاگران را با خود همراه می کند هنری که نیاز متقابل حضور هنرمند و مخاطب را زیر یک سقف و روبه‌روی یکدیگر می طلبد تا بده و بستانی برای اندیشه و آشنایی با نگاهی نو را به وجود آورند هنرمند به تماشاگر و مخاطب به هنرمند آموزشی همزمان می دهند و به همین دلیل نیاز بودن در یک مکان و یک زمان مشخص در این عرصه هنری دیده می شود و همین دلیل همنفسی در کنار یکدیگر کافی بود تا وقتی ویروسی جدید و غیر قابل کنترل در جهان شیوع پیدا کرد در سالن های اجرای این هنر اصیل نخستین مکان شود که بر روی علاقه مندان بسته می شود.
این اتفاق نه تنها به صورت جهانی در تمام کشورها رخ داد بلکه در ایران نیز تکرار شد و اوایل اسفندماه که تازه روزهای نخست ورود این میهمان ناخوانده به سرزمین ما بود اولین اعلام رسمی آن با تعطیلی فضاهای فرهنگی از جمله تماشاخانه ها و سالن های اجرای نمایش در سراسر کشور اتفاق افتاد و دیگر نه خیابان ها می توانستند در میانه شلوغی جمعیت اجرای هنرمندان را شاهد باشند و نه سالن ها صدایی از مردمی هنردوست به گوش خود می شنیدند.
این روند هفته به هفته ادامه پیدا کرد و تمام ماه اسفند با خانه نشین شدن مردم بدون اجرای نمایش به سر شد و در ایام نوروز و ورود به سالی نو نیز کرونا ایران را ترک نکرد و سالن ها را در تنهایی خود باقی گذاشت و هنرمندان نیز شاهد بی ثمر ماندن تلاش های خود در ماه های اخیر و آماده شدن برای حضور بر صحنه بودند.
در همان آغاز که گمانه زنی ها هنوز بر باز شدن سالن ها در فروردین ماه بود امیدهایی برای بهبود شرایط برای هنرمندان باقی مانده بود اما با گذشت چند روز از فروردین و ادامه دار بودن این شرایط این امیدها هم از دست رفت و ایده های مختلف برای فعالیت هایی به غیر از حضور در تماشاخانه ها مطرح شد.
یکی از این راه ها پخش تئاتر آنلاین بود که بعد از برگزاری موفق کنسرت های آنلاین با پیوستن مخاطبان بسیار در زمان اجرا به صفحات پخش مورد توجه قرار گرفت اما در این میان تنها هنرمندان نمایش کودک بودند که آستین ها را بالا زده و به حضور در سالن پردیس تئاتر تهران برای اجرای نمایش زنده و به صورت مستقیم پاسخ مثبت دادند و به مدت ۱۰ شب با موضوعاتی که در خود شیوع ویروس کرونا، لزوم خانه نشینی و رعایت نکات بهداشتی را نیز جای داده بود به خانه های مردم راه یافتند و هنرمندان صاحب نام تئاتری با بی توجهی به این اتفاق حتی خواستار این همراهی نشدند و جای خالی نام آنها در فهرست ۱۰ روزه اجرا به چشم می خورد.
با گذشت زمان بیشتر ایده های جدید برای ادامه حیات تئاتر مطرح شد که یکی از آنها پخش تله تئاتر بود که بر اساس آن فیلم اجرای یک نمایش مانند فیلم های سینمایی اکران می شد و تجربه جدید را با خود به همراه داشت اما این اکران تئاتر را همانند سینما می کرد و اصل و ذات تئاتر که جمع شدن هنرمند و تماشاگر در مقابل یا کنار یکدیگر بود را در خود نداشت به همین دلیل با موج موافقت و مخالفت ها همراه شد.
مسعود دلخواه نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر با بیان اینکه با اجرای آنلاین نمایش ها مخالف نیستم اظهار داشت: یادآوری موجودیت تئاتر به هر طریقی اتفاق خوبی است اما این نوع اجرا، جای تئاتر واقعی را نمی گیرد زیرا جای تئاتر اصیل با گروه نمایش و تماشاگران بر روی صحنه است.
وی اجرای نمایش آنلاین را به استادیوم فوتبالی تشبیه کرد که مخاطبان آن در خانه به تماشای بازی بنشینند که این نوع تماشاگری خالی از لذت نیست اما محرومیت از هیجان داخل این فضا را به همراه دارد و در تئاتر نیز آنلاین بودن حتی به صورت اجرای زنده شراکت در احساس انسان ها را ندارد.
دلخواه تاکید کرد: در تئاتر آنلاین تاثیر متقابل را از دست می دهیم البته در شرایط فعلی تماشای تئاتر برای زنده نگاه داشتن یاد آن خوب است اما حس حقیقی این هنر را در خود ندارد.
حسن باستانی کارگردان تئاتر نیز با بیان اینکه تئاتر آنلاین سوسوی حیات تئاتر است گفت: اجرای تئاتر آنلاین اتفاق خوبی است اما ذات تئاتر حضور جمع هنرمندان و تماشاگران را می طلبد.
وی افزود: از سوی دیگر اجرای زنده تئاتر آنلاین به گروهی نیاز دارد که خود این موضوع نیز با مخاطراتی همراه است زیرا جمع شدن عده ای می تواند باعث قطع نشدن شیوع این ویروس شود.
به گفته باستانی تئاتر آنلاین به این دلیل است که هنرمندان کاری برای انجام دادن داشته باشند و تماشاگران نیز تئاتر را به فراموشی نسپارند اما واقعیت این است که این نوع اجرا چه به صورت زنده یا تله تئاتر دور از ماهیت تئاتر است و حس و حال اجرای صحنه ای را ندارد.
سهراب سلیمی کارگردان و بازیگر تئاتر نیز با بیان اینکه در شرایط متفاوت و بحرانی قرار داریم اظهار داشت: در این روزها باید به دنبال راهکارهایی برای پاسخگویی به نیازهای خاص این دوران باشیم.
وی افزود: برای پخش آنلاین تئاتر، نیازمند برنامه‌ریزی و مدیریت منسجم به ازای شرایط اقتصادی هستیم. نکته دیگر این است که باید توجه داشته باشیم که مردم در این برهه از زمان، چه انتظاراتی از تئاتر دارند؟
با این وجود اکران فیلم های تئاتری یا اجرای زنده آن بر صحنه اما بدون حضور تماشاگر در سالن نمایش تفاوتی را ایجاد نمی کند زیرا تئاتر اصیل به بودن تماشاگر وابسته است و البته با وجود تمام حواشی که تله تئاترها در پخش تا امروز داشته اند اما با تداوم شرایط فعلی شاهد شکل گیری مسیری امن و مشخص برای تئاترهای آنلاین هستیم که یا زنده برای مخاطبان در ساعت خاصی اجرا و یا به صورت پخش فیلم نمایش های گذشته میزبان علاقه مندان می شوند.
تئاتر برای ادامه حیات خود در این روزها که کرونا و در پی آن تعطیلی عرصه هنرهای نمایشی آسیبی سخت را وارد کرده است به پخش آنلاین احتیاج دارد که نه تنها دست در دست تماشاگران و مخاطبان خود در شب ها و روزهای کرونایی بماند بلکه توجه نهادها و سازمان های مسئول را به خود جلب کند تا شاید حمایتی هر چند کوچک را برای خود دست و پا کند.