رهبر معظم انقلاب همیشه در سخنان خود به اهمیت و جایگاه اقتصاد دانش‌بنیان و حمایت از جوانان اشاره کرده‌اند که در این راستا کتاب "راهبرد تولید دانش‌بنیان" شامل مجموعه بیانات ایشان در حوزه دانش‌بنیان نیز به همت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری منتشر شده است.
براساس افق برنامه ۲۰ ساله کشور یعنی تا پایان سال ۱۴۰۴، مقرر شده است بیش از ۵۰ هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور فعال شود که تاکنون تعداد این شرکت‌ها به بیش از سه هزار و ۲۰۰ واحد رسیده و نشان از راه طولانی در پیش رو دارد.
شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان بنگاه‌های اقتصاد دانش‌بنیان، نقش محوری را در ساختار این نوع اقتصاد ایفا می‌نمایند. بر اساس ماده یک قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل طراحی و تولید کالا و خدمات در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان، به ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط، تشکیل می‌شود.
در این تعریف، فناوری را می‌توان تمامی دانش فنی، فرآیندها، ابزار و سیستم‌های به‌کاررفته در ساخت محصولات و ارائه خدمات تعریف کرد. فناوری همواره در خلق ثروت برای کشورها نقش اساسی داشته و سطح استاندارد و کیفیت زندگی مردم را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. تاثیر فناوری چنان است که پیشرفت تمدن را اغلب با توجه به فناوری برتر هر دوره مشخص می‌کنند. بی‌تردید اقتدار فناوری موجب اقتدار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌گردد.
افزایش توجه و بها دادن به شرکت‌های دانش بنیان طی چند سال اخیر روند صعودی داشته و اکنون نزدیک به اوج است و در این راستا با توجه به اهمیت فناوری و فعالیت این شرکت‌ها، قوانین بالادستی خوبی در حوزه مالیات، بیمه و قوانین گمرکی برای حمایت از آنها وضع شده است اگرچه همچنان نیازمند حمایت و اعتماد ۱۰۰ درصد به توانمندی و ظرفیت دانش در این شرکت‌ها هستیم.
صنعت نفت و گاز درآمدزاترین و سرمایه‌برترین حوزه اقتصادی کشور است و به عنوان یکی از اساسی ترین صنایع موجود در کشور، نقش برجسته در اقتصاد و به ویژه اقتصاد مقاومتی دارد به گونه‌ای که بندهای ۱۳ تا ۱۵ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به این صنعت اختصاص یافته است.
از طرفی ایران به عنوان یکی از کشورهای دارنده ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی می‌تواند نقش مؤثر در بازارهای جهانی داشته باشد و شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند با ورود به حوزه تولید تجهیزات و فناوری‌های نوین در این صنایع گامی مهم و اساسی در مسیر کاهش وابستگی و اثرپذیری از تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی بردارند.
در این میان شرکت‌های دانش بنیان زیر مجموعه پارک علم و فناوری خراسان کارنامه قابل توجهی در زمینه نوآوری، ساخت و تولیدات حوزه صنایع نفت و گاز از خود به نمایش گذاشته‌اند.
پارک علم و فناوری خراسان وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت خود را از سال ۱۳۸۱ با هدف افزایش ثروت در جامعه از طریق تشویق و ارتقای فرهنگ نوآوری و افزایش قدرت رقابت در میان شرکت‌ها و موسساتی که بر پایه علم و دانش فعال هستند آغاز کرده است و بیش از چهار هزار نفر در ۳۴۰ شرکت فناور و دانش بنیان در این پارک علم و فناوری فعالیت دارند.
اتکا به شرکت‌های دانش‌بنیان در شرایط تحریم
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری و رییس بنیاد ملی نخبگان اسفند ماه پارسال در بازدید از شماری از شرکت‌های دانش بنیان پارک علم و فناوری خراسان گفت: در شرایط تحریم، اتکای کشور به شرکت‌های دانش‌بنیان است و هر کجا که به خاطر تحریم دچار مشکلی می‌شویم اولین‌هایی که وارد میدان حل مشکل می‌شوند، شرکت‌های دانش بنیان هستند.
سورنا ستاری افزود: طی یک سال گذشته در زمینه توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان اتفاقات خوب و قابل توجهی افتاده است و امیدواریم همچنان شاهد رشد توانمندی و فعالیت این شرکت‌ها در کشور باشیم.
وی ادامه داد: هم اکنون ۴۳ پارک علم و فناوری با ظرفیت‌های مختلف و توان و ظرفیت علمی و نیروی انسانی متفاوت در کشور در مسیر توسعه فعالیت دارند.
۶۰ شرکت فعال پارک علم و فناوری خراسان در حوزه انرژی
معاون ایجاد و توسعه واحدهای فناور پارک علم و فناوری خراسان نیز با بیان اینکه هم اکنون ۶۰ شرکت فناور و دانش‌بنیان در حوزه انرژی در این مجموعه فعالیت دارد گفت: در این شرکت‌ها بیش از ۱۲۰۰ نفر از جوانان متخصص و توانمند مشغول کار هستند.
داوود تفضلی با اشاره به فعالیت گروه تخصصی نفت و گاز در پارک علم و فناوری خراسان افزود: فعالیت پارک علم و فناوری خراسان از سال ۸۱ شروع شد و از سال ۸۹ گروه تخصصی انرژی را با محور فعالیت در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی آغاز کردیم که در ابتدا فقط پنج شرکت در حوزه انرژی فعالیت داشتند.
وی ادامه داد: در سال ۹۱ برای اینکه در یک ساختار قانونمند فعالیت خود را ادامه دهیم، مجوز مرکز رشد تخصصی را از وزارت علوم اخذ کردیم و در حال حاضر در مجموع در مرکز رشد و گروه تخصصی انرژی پارک علم و فناوری خراسان بالغ بر ۶۰ شرکت فعالیت می‌کنند.
معاون ایجاد و توسعه واحدهای فناور پارک علم و فناوری خراسان گفت: این مجموعه در میان پارک‌های علم و فناوری کشور به عنوان یکی از پارک‌های پیشرو در حوزه صنعت نفت و گاز محسوب می‌شود.
وی با اشاره به ظرفیت‌های دانشی و تخصصی در حوزه نفت و گاز در پارک علم و فناوری خراسان افزود: در حال حاضر در این استان شرکای استراتژیک در حوزه انرژی داریم که شرکت پالایش گاز شهید هاشمی‌نژاد یا خانگیران، شرکت گاز خراسان رضوی، منطقه چهار عملیات انتقال گاز و شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق از آن جمله هستند.
تفضلی ادامه داد: وجود این شرکت‌ها در بخش خصوصی استان در حوزه قطعه‌سازی باعث شد به سوی تشکیل گروه تخصصی و حوزه انرژی برویم.
وی با بیان اینکه در سال ۹۶ تور فناوری صنعت گاز برای اولین بار در استان برگزار شد گفت: در این تور توانمندی‌های شرکت‌ها را در قالب نمایشگاهی از دستاوردهای آنها ارائه کردیم و هدف این بود که متخصصین این حوزه با دستاوردها و توانمندی‌های حوزه نفت و گاز پارک علم و فناوری خراسان آشنا شوند که این هدف بخوبی محقق شد.
تفضلی افزود: یکی از رسالت‌های پارک علم و فناوری بازاریابی و بازارسازی برای شرکت‌های بخش خصوصی عضو این پارک است که در این راستا ارتباط این شرکت‌ها را با مشتری‌ها برقرار می‌کنیم تا بتوانند از این ظرفیت استفاده کنند و محصولات و توانمندی‌های خود را معرفی نمایند.
خراسان پیشرو در دانش و فناوری صنایع نفت و گاز
رییس پارک علم و فناوری خراسان نیز با بیان اینکه برگزاری تورهای تخصصی برای مدیران و دستگاه‌های تخصصی در حوزه نفت و گاز و برپایی نمایشگاه‌های توانمندی تولیدات و نوآوری‌ها در این بخش با هدف حمایت از شرکت‌های فناور و دانش بنیان انجام می‌شود گفت: بازاریابی برای تولیدات این شرکت‌ها در حوزه نفت و گاز مهمترین هدف و نیاز موجود است زیرا ما محصول و تولیدات ساخت داخل را داریم و تنها باید آن را به متولیان معرفی کنیم.
دکتر رضا قنبری افزود: هم اکنون ۶۰ شرکت دانش بنیان در حوزه انرژی در پارک علم و فناوری خراسان فعالیت دارد که ۳۰ شرکت از این تعداد به صورت تخصصی صرفا در حوزه نفت و گاز فعالیت می‌کند.
وی با بیان اینکه در مجموع ۳۴۰ شرکت در پارک علم و فناوری خراسان زیرپوشش خدمات حمایتی و تجهیزاتی قرار دارد ادامه داد: به عنوان تازه‌ترین تجهیزات تولیدی این شرکت‌های دانش بنیان در حوزه نفت و گاز می‌توان از شیرهای کنترل قطعات حفاظتی تجهیزات پالایشگاهی نام برد.
رییس پارک علم و فناوری خراسان گفت: این پارک علم و فناوری به عنوان تنها دارنده مرکز رشد تخصصی دارای مجوز قطعی در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی است و گروه انرژی این پارک توانسته نظر بسیاری از کارفرمایان دولتی را به خود جلب کند.
وی افزود: با برگزاری رویدادهای نفت و گاز به صورت جداگانه به میزبانی این پارک تلاش داریم کارشناسان و متخصصان حوزه نفت و گاز تقاضاهای فناوری خود را به صنعتگران، شرکت‌های دانش بنیان و فناور ارائه کرده و پس از اعلام تقاضاهای فناورانه، صنعتگران و شرکت‌های فناور نیز به عرضه فناوری خود بپردازند.
قنبری ادامه داد: به این ترتیب علاوه بر عرضه محصولات فناورانه شرکت‌های فناور و دانش بنیان، این شرکت‌ها از تقاضاهای فناورانه در حوزه نفت و گاز آگاه شده و به سوی تامین آنها خواهند رفت.
وی گفت: هم اکنون شرکت‌های دانش بنیان و فناور حوزه نفت و گاز زیر مجموعه این پارک در محورهای فناوری اطلاعات، تجهیزات دوار، فرایندهای شیمیایی، تجهیزات کنترلی و ابزار دقیق، تجهیزات مخابرات، تجهیزات الکترونیکی، تعمیر و نگهداری مطالعه، تولید محصول و فناوری دارند.
تفاهمنامه همکاری میان وزارت نفت و پارک علم و فناوری خراسان
رییس پارک علم و فناوری خراسان با بیان اینکه بهمن ماه پارسال چهار تفاهمنامه همکاری مشترک ایجاد و توسعه فناوری‌های نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی میان وزارت نفت و چهار پارک علم و فناوری امضا شد افزود: یکی از این پارک‌ها پارک علم و فناوری خراسان است.
وی ادامه داد: از جمله اهداف این تفاهمنامه می‌توان به ایجاد و توسعه بستر نوآوری و فناوری جهت شتاب‌دهی به روند دستیابی به فناوری‌های مدنظر صنعت نفت با حمایت از شرکت‌های فناور، ایجاد و توسعه شبکه همکاری فناورانه در راستای هم‌افزایی صنعت نفت و شرکت‌های فناور، توسعه تسهیل و تسریع معاملات فناوری با ایجاد بسترهای لازم جهت عرضه و تقاضا اشاره کرد.
قنبری گفت: ظرفیت و توان بسیار در حوزه انرژی و به صورت خاص نفت و گاز در شرکت‌های دانش بنیان زیر مجموعه پارک علم و فناوری خراسان وجود دارد.
کاهش خطرات زیست محیطی در صنایع نفت و گاز
مدیرعامل شرکت پترو اکسیر اطلس، عضو مرکز رشد انرژی پارک علم و فناوری خراسان و یکی از شرکت‌های دانش بنیان زیر مجموعه این پارک علم و فناوری نیز گفت: قصد داریم با دستیابی به فناوری‌های نوین، خطرات زیست محیطی در صنایع نفت و گاز را کاهش داده و همچنین راندمان فرآیندهای موجود در این صنعت را افزایش دهیم.
موسی اسماعیلی افزود: این شرکت یک شرکت سازنده تجهیزات فرآیندی در پالایشگاه‌ها و ارائه‌کننده خدمات فنی، مهندسی و تولیدکننده مواد شیمیایی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی است.
وی ادامه داد: هدف ما افزایش ارزش افزوده محصولات خام تولیدی و در عین حال کاهش آسیب‌های زیست محیطی در صنایع پالایشگاهی است.
مدیرعامل شرکت پترو اکسیر اطلس گفت: این شرکت برای اولین بار در ایران توانسته است فرآیند شیرین‌سازی را ارائه دهد که گوگرد و مرکاپتان را از گاز طبیعی و گاز مایع بدون استفاده از کاستیک یا آمین و با استفاده از جاذب مایع حذف نماید.
وی افزود: استفاده از جاذب مایع جهت حذف مرکاپتان و سولفید هیدروژن به صورت همزمان یک روش کاملا جدید است. به دلیل عدم تولید پساب سمی و حذف بسیاری از تجهیزات مورد نیاز در پالایشگاه‌ها، هزینه‌های ساخت و عملیاتی شدن آن کاهش خواهد داشت.
اسماعیلی ادامه داد: محصولات ما در زمینه شیرین‌سازی، مواد شیمیایی مصرفی در صنعت نفت مانند مواد تعلیق‌شکن، مواد باکتری‌کش، بازدارنده خوردگی، رسوبزدایی، آسفالتین و امثال آن است. این مواد وارداتی هستند و قصد داریم این مواد را در داخل تولید و همچنین هزینه خرید آنها را کاهش دهیم.
وی گفت: از دیگر محصولات تولیدی این شرکت دمولسیفایر است که برای جداسازی آب از نفت کاربرد دارد. ماده دمولسیفایر یک ماده بسیار پراهمیت و استراتژیک برای کشور است که به دلیل تحریم‌ها، تأمین آن از خارج از کشور با دشواری بسیار انجام می‌شود.
هزینه تولید محصولات دانش‌بنیان یک پنجم مشابه خارجی
رییس مراکز رشد پارک علم و فناوری خراسان نیز گفت: ۹۰ درصد از چهار هزار نفر نیروی شاغل در ۳۴۰ شرکت فناور و دانش بنیان زیر مجموعه این پارک را نیروی انسانی متخصص تشکیل می‌دهد که نشان از حضور نخبگان و افراد توانمند در این مجموعه دارد.
سید ایمان شریعتی افزود: تولید محصولات فناور و دانش‌بنیان داخلی یک پنجم مشابه انواع خارجی آن هزینه دارد و با تولید این محصولات چهاربرابر در هزینه صرفه جویی می‌شود.
وی ادامه داد: میزان جی.دی.پی (GDP) یا ارزش تولید کالاها و خدمات کشور در سال ۱۳۹۷ معادل ۴۸۵ هزار میلیارد تومان بود که محصولات دانش‌بنیان کمتر از نیم درصد این میزان را به خود اختصاص داده‌اند که تا پایان پارسال این سهم به حدود ۲ درصد و معادل حدود ۹ هزار میلیارد تومان رسید.
رییس مراکز رشد پارک علم و فناوری خراسان گفت: شرکت‌های دانش‌بینان و فناور در شرایط تحریم به رغم محدودیت‌های ایجاد شده در زمینه تولید می‌توانند به مثابه کمک کننده برای عبور کشور از گردنه مشکلات عمل کنند و در چالش‌های اقتصادی یاری‌بخش تولید باشند.
وی افزود: پارک علم و فناوری خراسان بعد از تهران جایگاه دوم را در کشور دارد و اکوسیستم و شبکه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در آن به گونه موثر و تسهیل شده در حال شکل‌گیری است.
شریعتی ادامه داد: گردش مالی شرکت‌های دانش بنیان در پارک علم و فناوری خراسان مبتنی بر محصولات فناور طی سال گذشته ۲۸۰۰ میلیارد ریال بود که نشان از ظرفیت بسیار در این بخش دارد.
وی گفت: پارک علم و فناوری خراسان در حوزه نیروی انسانی، بازار و زیرساخت معادل ۷.۵ درصد کل ظرفیت کشور در این زمینه را دارد اما از ۵.۷ درصد اعتبارات کشوری برخوردار است.