کشتی از گذشته‌های دور برای ایرانیان کارکردهای متفاوتی داشته است بخشی از این کارکرد به تفریح و سرگرمی ایام خاص ارتباط پیدا می‌کند و بخش دیگر آن برای مبارزه و حریف طلبی است که در کارزارهای مهم از آن استفاده می‌شد. در متون قدیمی تاریخ ایران همواره از کشتی به‌عنوان یک ورزش و رزم در برابر حریف یادشده و پهلوانان ایرانی در کارزارهای سرنوشت‌ساز با استفاده از فنون این ورزش بر حریفان غلبه کردند. در شاهنامه فردوسی کشتی و مبارزه در میدان نبرد به‌خوبی توصیف‌شده و در نبرد رستم و سهراب این شیوه از مبارزه به اوج خود می‌رسد جایی که این حماسه‌سرای ایرانی در بخشی از این نبرد آورده است: به کُشتی گرفتن نهادند سر گرفتند هر دو دوالِ کمر.
البته هنرنمایی ایرانیان در این رشته تنها در شاهنامه توصیف نشده بلکه رواج این ورزش در حوزه جغرافیایی تمدن ایرانی نشان از آن دارد کشتی بخشی از زندگی و میراث فرهنگی و ورزشی کشور بوده و هست. زوران، لوچو، گیله‌مرد، چوخه، آشمیرا، گیلکی، باستانی، پهلوانی، زورخانه‌ای و گُرش نمونه های زیادی از رواج این ورزش در ایران هستند.
اما در بین این کشتی‌ها کشتی با چوخه یکی از مهم‌ترین ورزش‌های بومی است که اکنون در ایران ثبت ملی شده است کشتی که خاص منطقه خراسان و در بین اقوام کرمانج، ترک و ترکمن این مناطق رواج دارد. کشتی با چوخه که هرسال به جشنواره‌ای از حضور خودجوش مردم در روز چهاردهم فروردین در گود چشمه زینلخان تبدیل می‌شود یادگار زندگی سخت و مبارزه مردم آن دیار با سختی‌های مبارزه با طبیعت و دشمنان ایران زمین است. ورزشی که می‌شود در لابه‌لای آن سنت‌های زیبایی فرهنگ خراسانی را مشاهده کرد.
کشتی با چوخه یا همان کشتی کردی (کشنی) یکی از بارزترین ویژگی‌های فرهنگی اجتماعی و بومی محلی خراسان بزرگ به‌ویژه منطقه شمال خراسان است در این منطقه کشتی با چوخه نه‌تنها به‌عنوان یک ورزش بلکه به‌عنوان یک آیین فرهنگی پهلوانی در تمام شئون و زندگی مردم جریان دارد.
قدرت تاثیر گذاری این ورزش در منطقه خراسان به‌گونه‌ای است که در روز چهاردهم فروردین برخلاف تقویم رسمی کشور برخی از شهرها به صورت خودجوش تعطیل می‌شوند. این ورزش در گذشته در مراسمات و مبارزات مختلف مورد استفاده قرار گرفت و هر کشتی‌گیر باید سه بار شانه حریف را به خاک برساند.
در این نوع کشتی پوشش و شیوه ورود کشتی‌گیران متفاوت از کشتی آزاد یا فرنگی است و چوخه کار باید با لباس محلی مخصوص کرمانج‌ها در گود حضور پیدا کند. حضور که با ساز و دهل است و جایزه نهایی آن نیز یک گوسفند است که برگرفته از زندگی عشایری آن مناطق به شمار می‌رود.
چوخه که جامعه پشمین چوپانان و بزرگان و در واقع پوشاک قدیمی کُردهای خراسان بوده است چوخه در زمان‌های پیشین پالتویی ضخیم و مقاوم و دارای آستین بوده ولی امروزه به یک جلیقه کتانی بدون آستین تبدیل‌شده است. همچنین شالی که بر روی چوخه به دور کمر بسته می‌شود و بدن را مانند سنگ محکم نگه می‌دارد و دامن چوخه را به دور آن می‌پیچد. کشتی با چوخه همیشه در فضای باز و دل طبیعت و اماکن تفریحی و بر روی خاک نرم یا چمنی برگزارشده است.
کشتی با چوخه تنها یک ورزش نیست بلکه یک آیین خاص است که باهنرهای محلی آمیخته و می‌شود گفت این رشته خاص فرهنگ پهلوانی را در کنار رقابت توسعه می‌دهد. گنجاندن فنی به‌عنوان فن جوانمردی در این ورزش نشان از آن دارد که رقابت تنها هدف این ورزش نیست بلکه از گذشته‌های دور یک روح پهلوانی در آن نهفته بود. روحی که در یک سده گذشته قهرمانان نامداری مانند احمد وفادار را به کشتی کشور معرفی کرد. قهرمانی که با کسب سه بار بازوبند پهلوانی آن را به نام خود سند زد. هنر وفادار برگرفته از فنون ناب کشتی با چوخه بود فنونی که با استفاده از آن توانست بزرگان گشتی ایران را نیز مغلوب کند. نمونه فنون زیبای وفادار را می‌شود در کشتی با جهان‌پهلوان تختی مشاهده کشد که وفادار با فن لنگ خراسانی قهرمان نامدار ایران را زمین‌گیر کرد.
یکی دیگر از فنون ناب کشتی با چوخه را قربان محمد بهادری اجرا کرد که اکنون تمبر کشتی ایران است. او این فن را روی امامعلی حبیبی قهرمان المپیک و معروف به ببر مازندران اجرا اما از چشم داوران آن دور ماند.