قاچاق انواع سوخت به یکی از مشکلات جدی کشور در مرزها تبدیل شده است چرا که سود کاذب حاصل از اختلاف ارزش پول داخلی و کشورهای همسایه انگیزه‌ای دوچندان برای خروج سرمایه‌های ملی در قاچاقچیان ایجاد کرده است.
با راهبردهای اجرایی مبارزه با قاچاق از سال گذشته در کشور و در خراسان جنوبی گرچه هنوز پدیده قاچاق سوخت به صفر نرسیده اما به حداقل میزان خود کاهش یافته است.
براساس آمارها، در سه ماه نخست سال گذشته ۴۲۷ هزار و ۳۳۶ لیتر سوخت قاچاق در خراسان جنوبی کشف شده که این مقدار در مدت مشابه سال جاری به ۵۳ هزار و ۱۶۰ لیتر رسید که کاهش ۸۸ درصدی دارد.
سهم بنزین از قاچاق سوخت اندک است و به طور کلی ۱۰ تا ۱۵ درصد از قاچاق سوخت خراسان جنوبی مربوط به این حامل انرژی است و از طرفی بیشترین قاچاقی که انجام می‌شود از نوع نفت‌گاز (گازوئیل) است و بیش از ۸۰ درصد از قاچاق فرآورده‌های نفتی را به خود اختصاص می‌دهد.
علت اصلی قاچاق نفت‌گاز، قیمت یارانه‌ای و ارزان‌تر بودن قیمت آن نسبت به کشورهای همسایه و تقاضای زیاد از سوی کشور افغانستان است.
عوامل زیادی در کاهش قاچاق سوخت در خراسان جنوبی تاثیرگذار بوده که یکی از عوامل طرح سهمیه‌بندی بنزین در آبان ماه سال گذشته بود، در این خصوص هنوز آمار دقیقی از تاثیر سهمیه‌بندی بنزین و الزامی شدن کارت سوخت بر قاچاق بنزین توسط مسولان استانی و کشوری ارائه نشده اما به اعتقاد کارشناسان اجرای این طرح با مدیریت مصرف داخل در کاهش قاچاق تاثیرگذار بوده است.
کارشناسان معتقدند هنوز هم فاصله قیمت بنزین حتی نرخ آزاد آن با کشورهای همجوار زیاد است و این مساله مقابله با قاچاق بنزین را در آینده سخت‌تر می‌کند.
شیوع ویروس کرونا، ویروسی که همه‌گیری آن روی تمام بخش‌های اقتصاد جهان اثر گذاشته است در کاهش قاچاق سوخت هم نقش موثری داشته و بر اثر آن کاهش مصرف و تقاضای سوخت قاچاق از سوی کشورهای همسایه به حداقل ممکن نزدیک شده است.
مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی در اردیبهشت ماه سال جاری اعلام کرد؛ به خاطر شیوع ویروس کرونا، قاچاق سوخت اکنون تقریبا نزدیک به صفر است و بررسی‌ها و کشفیات ما نشان می‌دهد که میزان قاچاق فرآورده‌های نفتی از ابتدای سال، سیر نزولی شدیدی داشته و حتی می‌توان گفت که دیگر قاچاق بنزین نداریم.
محمودرضا افشاریان افزود: به نظر می‌رسد که قاچاقچیان دست از فعالیت کشیده‌اند و این روند کاهشی از اسفندماه و با شناسایی اولین موارد ابتلا به ویروس کرونا در ایران و کشورهای همسایه قوت گرفت و به سرعت نزولی شد.
عوامل دیگری که باعث کاهش میزان قاچاق شده، بسته بودن مرز برخی از کشورها از جمله پاکستان است که تردد و امکان قاچاق از آنجا وجود ندارد و از طرفی تشدید اقدامات کنترلی در مبادی مرزهای رسمی کشور با ایجاد سامانه‌های هوشمند نیز در کاهش قاچاق سوخت نقش موثری داشته است.
آمار تکان دهنده سوانح جاده‌ای در کنار خروج حجم وسیعی از سرمایه ملی از عواقب قاچاق سوخت در خراسان جنوبی است که باعث تاسف همگان شده است.
سهمیه‌بندی بنزین و کاهش قاچاق
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: در سه ماه نخست امسال ۵۳ هزار و ۱۶۰ لیتر سوخت قاچاق در استان کشف شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸۸ درصد کاهش دارد.
محمدرضا دبیری با بیان اینکه دلایل روند کاهشی قاچاق سوخت در خراسان جنوبی متاثر از یکسری اقدامات در حوزه داخل و تحولات خارجی است، افزود: اقدامات مقابله‌ای موثر در داخل با تشدید دامنه نظارت‌های هوشمند، نظام‌مند علمی و آکادمیک با استفاده از ظرفیت سامانه‌ها در پیشگیری از پدیده قاچاق سوخت اتفاق افتاد.
وی با اشاره به پایش مدیریت مصرف سوخت از مبدا تولید تا سطح عرضه با استفاده از ظرفیت‌های سامانه سدف، افزود: تصمیم دولت در اجرایی کردن دوباره طرح سهمیه‌بندی بنزین در آبان ماه سال گذشته یکی از اقداماتی است که نقش موثری در کاهش قاچاق بنزین داشت و با اجرای این طرح مصرف سوخت بنزین مدیریت شد و سوخت به دست مصرف کننده واقعی رسید.
دبیری عنوان کرد: شیوع بیماری کوید ۱۹ در جهان و کشور ما نیز یکی دیگر از دلایل کاهش قاچاق سوخت در خراسان جنوبی بود، در پی شیوع کرونا ویروس و اثر آن بر اقتصاد جهانی و پایین آمدن قیمت جهانی فرآورده‌های نفتی، فعل قاچاق سوخت برای قاچاقچی مقرون به صرفه نبود.
وی افزود: با شیوع ویروس کرونا و اعمال محدودیت‌های تردد خودروها در معابر بین شهری و بین استانی در نتیجه اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و استقرار نیروهای انتظامی در مبادی ورودی و خروجی شهرها در فروردین ماه سبب شد تا قاچاقچیان سوخت ریسک کمتری در حمل قاچاق سوخت به استان‌های مرزی از جمله سیستان و بلوچستان داشته باشند.
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان جنوبی اظهار داشت: تشدید اقدامات کنترلی در پایش سیستمی مبادی مرزهای رسمی کشور با استفاده از سامانه‌های هوشمند نیز در کاهش قاچاق سوخت موثر بود، با استفاده از ظرفیت این سامانه‌ها، نظارت‌ها تشدید شد تا صادرات سوخت از مبدا تا مقصد از چرخه قانونی خود خارج نشود.
دبیری ادامه داد: همچنین تسهیل شدن روند صادرات سوخت در کنار اقدامات سیستمی در مرزهای رسمی نیز یکی از اقدامات بازدارنده‌ای بود که ریسک فعل قاچاق را از آن‌ها گرفت.
وی گفت: نیروهای مرزی مستقر در مرزها با پایش‌های مرزی موفق، مبارزه با قاچاق کالا را به طور جد در دستور کار خود قرار داده‌اند و معابر و گلوگاه‌های آلوده را کنترل می‌کنند تا قاچاق سوخت به کشورهای افغانستان و پاکستان به حداقل میزان خود برسد.
دبیری با بیان اینکه تشدید اقدامات و فعالیت‌های موثر اطلاعاتی از سوی جامعه اطلاعاتی نسبت به باندهای کلان و سازمان یافته و هم افزا شدن این نیروها در کنار پلیس اقتصادی یکی دیگر از دلایل روند کاهشی قاچاق سوخت در کشور شد، افزود: قطعا استمرار این هم افزایی‌ها بیش از این عرصه را بر قاچاقچیان تنگ خواهد کرد.
وی اقدامات مراجع قضایی در محاکم قضایی و تعزیرات حکومتی در برخورد با عوامل قاچاقچی، ضبط مال و توقیف خودروی حامل قاچاق را یکی از علل موثر کاهش قاچاق سوخت دانست و افزود: در گذشته خودرو قاچاقچیان به ظن قاچاق سوخت توقیف نمی‌شد که امروز علاوه بر توقیف خودرو، زمان توقیف نیز در صورت تکرار افزایش یافته و قاچاقچی را بیش از پیش هزینه‌مند کرده است.
دبیر کمیسیون برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان جنوبی ادامه داد: نظارت‌های سیستمی یکی از مهمترین عامل در کاهش قاچاق سوخت بود به گونه‌ای که از ابتدایی که سوخت از مبادی تولید خارج می‌شود در طول مسیر تا مبادی مصرف مرتب رصد و پایش شده و اجازه داده نمی‌شود سوخت از مسیر قانونی خود خارج شود.
وی بیان کرد: با اقدامات مختلف پیشگیرانه از سوی دستگاه‌های متولی شاهد کاهش شدید قاچاق سوخت در استان و کشور خواهیم بود و با هم‌افزایی ریسک سوخت قاچاق را به حداقل و این پدیده را برای قاچاقچی هزینه‌بر خواهیم کرد تا فعل قاچاق برای آنان دیگر سودمند نباشد.
دبیری، خراسان جنوبی را یک معبر و کریدور برای قاچاق سوخت دانست و افزود: بیشترین قاچاق سوخت و به عبارت دیگر قاچاق کلان در این زمینه از حوزه استان‌های همجوار اتفاق و سوخت قاچاق تنها از محورهای استان عبور داده می‌شود.
وی ادامه داد: قاچاق سوخت در خراسان جنوبی را از استان‌های شمالی و میانی کشور داریم که البته با اقدامات مختلف کنترلی در حال حاضر قاچاق سوخت به خصوص بنزین در خراسان جنوبی بسیار ناچیز و اندک است.
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان جنوبی گفت: در گذشته در شهرستان نهبندان شاهد بیشترین رقم قاچاق بنزین به سمت سیستان و بلوچستان بودیم که با تشدید اقدامات مقابله‌ای هم اکنون به کمترین میزان خود رسیده است.
دبیری افزود: اکنون بیشترین سوخت قاچاق را از نوع نفت‌گاز (گازوئیل) در استان داریم که امیدواریم با تشدید اقدامات کنترلی آن نیز به حداقل ممکن برسد.
گازوئیل در صدر فرآورده‌های نفتی قاچاق
مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه خراسان جنوبی هم گفت: در سه ماه نخست امسال فرآورده‌های نفتی قاچاق مکشوفه در استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹۳ درصد کاهش یافته است.
قربانعلی مردانی، کاهش قیمت منطقه‌ای و جهانی سوخت، اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین، افزایش بازدیدها و نظارت‌ها از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و ادارات متولی در قالب گشت‌های مشترک، کاهش تفاوت نرخ فرآورده‌های نفتی ایران و کشورهای همجوار و شیوع ویروس کرونا را از علل اصلی کاهش آمار مکشوفه در استان ذکر کرد.
وی اظهار داشت: بررسی‌ها و آمار کشفیات نشان می‌دهد میزان فرآورده‌های نفتی قاچاق مکشوفه از ابتدای سال، سیر نزولی داشته بگونه‌ای که با توجه به سهمیه‌بندی، قاچاق بنزین بسیار ناچیز است.
وی با اشاره به اینکه کشفیات فرآورده‌های نفتی استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش چشمگیری داشته است، افزود: مکشوفه‌های سوخت هم از درون استان و هم از استان‌های همجوار داریم.
مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه خراسان جنوبی عنوان کرد: نفت‌گاز (گازوئیل) بیشترین نوع سوخت قاچاق مکشوفه در استان است و علت آن تفاوت نرخ آن نسبت به کشورهای همسایه است، همچنین به لحاظ ایمنی، حمل نفت‌گاز (گازوئیل) برای سودجویان کم خطرتر است.
مردانی ادامه داد: کشورهای همجوار رغبت بیشتری به خرید گازوئیل دارند همچنین با توجه به طرح سهمیه بندی بنزین قاچاق گازوئیل سهل‌تر است.
وی با تاکید بر ابطال و مسدود کارت‌های سوخت مهاجر و سرگردان در استان هم گفت: ابطال کارت‌های سوخت مهاجر در سه ماه نخست امسال ۱۵ درصد نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش داشته و مسدودی این کارت‌ها براساس رای صادره در راستای جلوگیری از قاچاق سوخت و عرضه خارج از شبکه است.
مردانی چند نرخی بودن فرآورده‌های نفتی در داخل، کیفیت بهتر فرآورده‌های تولید داخل، افزایش تقاضا از سوی کشورهای همسایه و در نهایت نوسانات نرخ ارز را از دیگر عوامل قاچاق سوخت در خراسان جنوبی ذکر کرد.
کاهش ۷۲ درصدی پرونده‌های قاچاق سوخت
مدیرکل تعزیرات حکومتی خراسان جنوبی هم گفت: ۱۵۶ پرونده قاچاق سوخت در سه ماه نخست امسال به شعب تعزیرات حکومتی استان وارد شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷۲ درصد کاهش داشته است.
محمدحسین اشرفی افزود: در این بازه زمانی ۱۵۲ پرونده مختومه شد همچنین ۱۴۸ پرونده به پرداخت ۱۵ میلیارد و ۲۱۶ میلیون و ۸۸۹ هزار ریال جزای نقدی محکوم و ۲ پرونده نیز برائت یافتند.
وی بیان کرد: این در حالیست که در سه ماه نخست پارسال ۵۶۸ پرونده قاچاق سوخت وارد شعب شد که ۴۸۵ پرونده مختومه شد.
مدیرکل تعزیرات حکومتی خراسان جنوبی گفت: همچنین ۴۶۹ پرونده به پرداخت ۴۳ میلیارد و ۹۷۱ میلیون و ۸۵۷ هزار ریال در حق دولت محکوم و ۱۳ پرونده نیز برائت شد.
وی عنوان کرد: سال قبل در مجموع ۲ هزار و ۴۲۶ پرونده قاچاق سوخت وارده به شعب تعزیرات حکومتی داشتیم که ۲ هزار و ۵۰۶ پرونده مختومه اعلام شد.
اشرفی افزود: همچنین ۲ هزار و ۴۳۰ پرونده قاچاق سوخت سال قبل به پرداخت ۳۱۶ میلیارد و ۴۷۱ میلیون و ۵۶۹ هزار جزای نقدی محکوم شدند و ۵۲ پرونده برائت یافت.
وی بیان کرد: از مجموع پرونده‌های قاچاق سوخت ۲ هزار و ۵۶ پرونده مربوط به سوخت گازوئیل، ۳۲۹ پرونده نفت سفید، ۴۶ پرونده بنزین و مابقی نفت کوره و قیر بوده است.
افزایش سهمیه سوخت مرزنشینان و کاهش قاچاق
فرماندار نهبندان هم گفت: در سه ماه نخست امسال ۳۷ هزار لیتر سوخت قاچاق در این شهرستان کشف و ضبط شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش چشمگیر حدود ۸۵ درصدی داشته است.
مجید بیکی افزود: شهرستان مرزی نهبندان چون در مسیر عبور و مرور و ترانزیت برخی استان‌های مرزی قرار دارد شاهد قاچاق سوخت توسط افراد بعضا غیربومی هستیم.
وی بیان کرد: حتی از استان‌های غربی کشور افرادی در زمینه قاچاق سوخت در ایست و بازرسی شهرستان دستگیر شدند و عمده قاچاقچیان سوخت، بومی نیستند.
فرماندار نهبندان اظهار داشت: این شهرستان در حال حاضر با کمبود زیرساخت‌هایی در ایست و بازرسی مواجه است که نیاز به توجه مسوولان دارد.
وی خواستار تقویت نقاط و گلوگاه‌های مبارزه با قاچاق سوخت در شهرستان شد و ادامه داد: بخش عمده کشفیات قاچاق در اختیار سازمان اموال تملیکی می‌شود که باید زیرساخت یا نمایندگی این سازمان در نهبندان ایجاد شود.
بیکی تصریح کرد: یکی از اقدامات موثر در کاهش قاچاق سوخت در استان یا شهرستان نهبندان، اختصاص و افزایش سهمیه سوخت مرزنشینان از سال گذشته تاکنون در پی رایزنی‌های استاندار بوده است.
وی یادآور شد: افزایش سهمیه سوخت کمک زیادی به مرزنشینان ساکن در این منطقه کرد و سبب افزایش بنیه اقتصادی و کمک معیشت برخی ساکنان مرز شده و به احیای مناطق مرزی کمک کرده است.
فرماندار نهبندان در ارتباط با طرح کدینگ کارت‌های سوخت وسایط نقلیه بنزینی در شهرستان مرزی نهبندان گفت: این طرح تاکنون به شهرستان ابلاغ یا اجرا نشده است.