دولت یازدهم و دوازدهم در راستای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی و توزیع عادلانه امکانات، به‌خصوص مراکز فرهنگی در روستاها گام های بلندی برداشته است که سوق دادن حدود ۸۱ درصد از ساخت و سازهای این حوزه به مناطق محروم و روستایی را می توان شاهدی بر آن گرفت.
این نگرش که باید شرایط و امکانات لازم در زمینه های مختلف برای روستاییان نیز همانند سایر اقشار جامعه فراهم باشد و آنها هم بتوانند نیازهای خود را در بخش های مختلف پی بگیرند، به ویژه در زمینه ایجاد فضای کتابخانه ها در روستاهای خراسان شمالی نمود عینی یافته است.
راه اندازی کتابخانه از نیازهای مهم فرهنگی روستا است، تحرک و پویایی اجتماعی در بستر فرهنگی ایجاد می‌شود و مطالعه و کتابخوانی نیز پایه و اساس توسعه فرهنگی است که باید به ارتقای آن توجه داشت.
۴۴ درصد از جمعیت ۸۶۳ هزار نفری خراسان شمالی در روستاها سکونت دارند از رو نمی باید از گسترش فضاهای فرهنگی و کتابخانه ها غفلت شود که خوشبختانه در سالیان اخیر گام های موثری در این راستا برداشته شده است.
باغی در کنار دیگر باغ های روستا
یکی از اهالی روستای گردشگری اسپیدان بجنورد، یکی از نقاط ضعف عمده این روستای زیبای توریستی را تا چند سال پیش نبود کتابخانه عنوان کرده و گفت: تا قبل از ایجاد کتابخانه، روستای ما علیرغم همه داشته ها و جاذبه ها، گویا چیزی کم داشت و اکنون با ایجاد کتابخانه جنبه فرهنگی روستا تقویت شده است.
حسین باقری با تاکید بر اینکه کتاب از جمله نیازهای فرهنگی است که باید در دسترس همگان باشد، افزود: بعضا نوجوانان و جوانان روستا برای امانت گرفتن کتاب مجبور بودند به بجنورد سفر کرده و از کتابخانه های شهر کتاب امانت بگیرند که با ساخت کتابخانه در روستا اکنون این نیاز برطرف شده است.
وی اظهار داشت: با این شرایط کودکان، نوجوانان و جوانان روستا می توانند بدون هزینه ای، بخشی از اوقات فراغت خود را، به صورت سالم و هدفمند پر کرده و بار علمی خود را ارتقا دهند.
چری، زرد، دشت، حسین آباد، جوشقان، ابریشم، غلامان، قلعه جق، بیدک، چهاربید، تازه قلعه، قوشخانه، درق، چناران، خرق، قره مصلی و اسپیدان از روستاهایی هستند که با برخورداری از کتابخانه عمومی، اکنون از نظر فرهنگی یک سروگردن از دیگر روستاهای منطقه بالاتر آمده اند و یکی از ۳۰ کتابخانه روستایی خراسان شمالی را در خود دارند.
رشد ۲۷ درصدی کتابخانه‌های عمومی خراسان شمالی
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی خراسان شمالی اظهار داشت: شمار کتابخانه‌های عمومی و فضای کتابخوانی خراسان شمالی در دولت یازدهم و دوازدهم رشدی ۲۷ درصدی را تجربه کرده است.
علی محمد جهانی افزود: از سال ۹۲ تاکنون ۲۱ باب کتابخانه عمومی جدید در این استان ایجاد شده که از این تعداد ۱۶ باب در مناطق فاقد کتابخانه ساخته شده و پنج باب نیز جایگزین کتابخانه های قدیمی تر شده است.
وی با بیان اینکه از مجموع کتابخانه های ساخته شده در دولت تدبیر و امید ۱۷ باب در روستاها و چهار باب در شهرها بوده است، اظهار داشت: تا سال ۹۲ مجموعا ۵۵ باب کتابخانه عمومی در استان وجود داشت که اکنون این تعداد به ۷۰ باب رسیده است و پنج باب کتابخانه نیز شامل کتابخانه های شهری حصار، درق، شهید بهشتی و کتابخانه های روستایی دشت و قره مصلی جایگزین کتابخانه های پیشین شده است.
با احتساب کتابخانه هایی که در این دولت ساخته شده است در روستاهای این استان هم اکنون ۳۰ باب کتابخانه وجود دارد
وی افزود: با احتساب کتابخانه هایی که در این دولت ساخته شده است در روستاهای این استان هم اکنون ۳۰ باب کتابخانه عمومی وجود دارد.
وی گفت: سرانه کتابخانه ای استان تا سال ۹۲ به ازای هر ۲۵ هزار نفر جمعیت ۱.۵۹ بوده است که این میزان اکنون به ۲.۰۳ کتابخانه افزایش یافته است.
جهانی با اشاره به وجود ۱۵ باب کتابخانه عمومی در بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی افزود: سرانه کتاب در کتابخانه های عمومی استان نیز اکنون به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت ۹۶.۳ جلد است که این رقم تا سال ۹۲، ۶۵.۲ جلد کتاب بوده است.
وی گفت: با توجه به اینکه در روستاها معمولا مراکز فرهنگی چندانی وجود ندارد اهالی از کتابخانه ها استقبال خوبی دارند.
وی با بیان اینکه کتابخانه های روستایی این استان با توجه به جمعیت، ۶ برابر کتابخانه های شهری عضو دارند، اظهار داشت: این در حالی است که شاخص عضویت ساکنان نواحی شهری استان در کتابخانه ها به ۵ درصد هم نمی رسد.
نرخ امانت گیری کتاب از کتابخانه های روستایی بیش از مراکز شهری است، میزان امانت کتاب در روستا بعضا چهار برابر شهرهاست
جهانی با بیان اینکه نرخ امانت گیری کتاب از کتابخانه های روستایی بیش از مراکز شهری است، افزود: میزان امانت کتاب در کتابخانه های روستایی بعضا تا چهار برابر کتابخانه های شهری است.
وی گفت: از هر ۱۵۰۰ نفری که در روستا ساکن هستند افزون بر ۶۰۰ نفر عضو کتابخانه هستند، شمار اعضای کتابخانه های روستایی خراسان شمالی بیش از ۱۰ هزار نفر است و بر این اساس ساخت کتابخانه در روستاها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
جهانی افزود: به طور میانگین هر باب کتابخانه روستایی بین پنج تا ۶ هزار جلد کتاب دارد.
وی با بیان اینکه هر باب کتابخانه روستایی ۱۲۰ متر گستره دارد|، گفت: راه اندازی کتابخانه های سیار در این استان نیز از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که حدود نیمی از جمعیت در روستاها سکونت دارند و پراکندگی و جمعیت کم مانع ساخت کتابخانه ها در تمامی روستاها می شود، هم اکنون یک باب کتابخانه سیار در بجنورد داریم و یک مجوز نیز برای منطقه راز و جرگلان گرفته ایم.
نیاز استان به راه اندازی ۵ باب کتابخانه سیار
وی با بیان اینکه هم اکنون به دست کم پنج باب کتابخانه سیار در استان نیازمندیم، اظهار داشت: برای خرید تجهیزات و راه اندازی هر دستگاه کتابخانه سیار حدود ۱۰ میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز است.
وی با بیان اینکه استقبال از کتابخانه های سیار در استان بسیار مطلوب است، اظهار داشت: این کتابخانه ها در مناطق حاشیه نشین شهری و روستاها نیز مستقر می شوند.
جهانی افزود: امانت در کتابخانه سیار بجنورد بیش از کتابخانه های ثابت و بزرگ استان است به طوریکه در سال های گذشته ماهانه ۲ هزار عنوان کتاب در این کتابخانه ها به امانت می رفت.
وی گفت: برای روستاهای با جمعیت افزون بر هزار نفر فعالیت کتابخانه های سیار مناسب است زیرا از نظر اقتصادی ساخت و تجهیز کتابخانه ها اعتبار زیادی نیاز دارد.
مدیرکل کتابخانه های عمومی خراسان شمالی افزود: کتابخانه های سیار می توانند ۱۵ درصد از نیاز روستاهای استان را پوشش دهند.
جهانی اظهار داشت: کتابخانه‌های سیار در راستای بهره‌مندی کودکان و نوجوانان مناطق حاشیه شهر، روستایی و محروم که امکان استفاده از کتابخانه‌های ثابت را ندارند دایر شده است و یک کتابخانه سیار می تواند تعدادی از روستاهای همجوار را پوشش دهد.
حضور موفق روستاهای خراسان شمالی در جشنواره های کتاب
روستای ارکان بجنورد خراسان شمالی سال گذشته از میان ۶۰ روستا به مرحله نهایی ششمین جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب ایران راه یافت و جزو ۶ روستای برتر قرار گرفت.
۲ روستای زوارم شیروان و دشت گرمه خراسان شمالی نیز به مرحله نیمه نهایی این جشنواره راه یافتند.
روستاهای اسپیدان در بجنورد و بزنج در اسفراین نیز در سال ۹۶ در فهرست ۴۰ روستای نامزد جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب گنجانده شدند.
در پنج دوره برگزاری این جشنواره تاکنون، ۵ روستای استان خراسان شمالی در فهرست روستاهای برتر دوستدار کتاب جای گرفته‌اند.
این روستاها شامل روستای قلعه خان از توابع مانه و سملقان، طبر از جاجرم، اسفیدان از بجنورد، بزنج از اسفراین و ارکان بجنورد بود که خوشبختانه فعالیت‌های مرتبط با کتاب و کتابخوانی در روستاهای یادشده با کسب این موفقیت‌ها، متوقف نشده است.
به عنوان مثال تنها در روستای اسپیدان که یک روستای هدف گردشگری نیز هست، ۸ باشگاه کتابخوانی کودک و نوجوان تشکیل شده است که با توجه به اینکه این روستا، مهد پرورش عالمانی بزرگ بوده، هر یک از این باشگاه‌ها را به نام یکی از این علما نامگذاری کرده‌اند و به این ترتیب گامی در جهت حفظ هویت فرهنگی روستا برداشته شده است.
رشد ۴۸ درصدی آمار کتاب کتابخانه ها
جهانی، تعداد کتاب های موجود در گنجینه کتابخانه های عمومی خراسان شمالی را ۸۳۱ هزار و ۵۴۵ جلد دانست و گفت: از نظر تعداد کتاب نیز در مقایسه با سال ۹۲، که آمار کتب کتابخانه های عمومی استان ۵۶۲ هزار و ۶۲۶ جلد بوده است، ۴۸ درصد رشد داشته ایم.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی خراسان شمالی با بیان اینکه نرخ عضویت در کتابخانه های استان، امسال در مقایسه با آخرین سال فعالیت دولت قبل ۸۴ درصد رشد داشته است، گفت: اکنون ۵۱ هزار و ۱۸۴ نفر در کتابخانه های استان عضو هستند که این رقم تا سال ۹۲ به ۲۸ هزار نفر نیز نرسیده بود.
جهانی افزود: نرخ عضویت در کتابخانه های عمومی در سال ۹۲ به ازای هر ۱۰۰ نفر از جمعیت ۳.۲۲ نفر بوده است که این رقم اکنون به ۵.۹۳ نفر رسیده است.
افزایش هزار و ۴۰۱ مترمربعی فضای کتابخانه ای استان
در دولت تدبیر و امید هفت هزار و ۴۰۱ متر مربع به فضای کتابخانه ای روستایی و شهری استان افزوده شدمدیرکل کتابخانه‌های عمومی خراسان شمالی گفت: در دولت یازدهم و دوازدهم هفت هزار و ۴۰۱ متر مربع به فضای کتابخانه ای روستایی و شهری استان افزوده شده است.
جهانی با بیان اینکه هم اکنون مجموع فضای کتابخانه‌های استان ۱۹ هزار و ۳۰۸ مترمربع است، افزود: این شاخص در سال ۹۲ تنها ۱۱ هزار و ۹۰۷ متر مربع بوده است.
وی افزود: سرانه زیربنای کتابخانه های عمومی استان به ازای هر ۱۰۰ نفر از جمعیت در سال جاری ۲.۲۴ متر مربع است که در سال روی کار آمدن دولت یازدهم ۱.۳۸ متر مربع بوده است.
خراسان شمالی ۸۶۳ هزار نفر جمعیت دارد که ۴۴ درصد از این جمعیت در روستاها سکونت دارند.
از مجموع ۷۰ کتابخانه عمومی خراسان شمالی ۴۰ باب در مناطق شهری و ۳۰ باب در نواحی روستایی مستقر است.
گفتنی است؛ کتابخانه های روستایی رباط شیروان، ارکان و گریوان بجنورد نیز آماده بهره برداری است که با در نظر گرفتن آنها مجموع کتابخانه های عمومی استان به ۷۳ باب می رسد که از این تعداد، ۶۲ باب کتابخانه نهادی و ۱۱ باب کتابخانه مشارکتی است.
با راه اندازی این سه مجموعه جدید در مجموع تعداد کتابخانه های روستایی خراسان شمالی به ۳۳ باب می رسد.
این استان هم‌اکنون جایگاه نخست سرانه فضای کتابخوانی را به نسبت جمعیت در کشور داراست.