به گزارش روز یکشنبه ستاد توسعه علوم شناختی، دکتر محمد نامی مجری طرح پژوهشی ارزیابی تبعات اختلال تنفسی انسدادی خواب بر نقشه مغزی و کارکردهای عصبی شناختی در افراد مبتلا افزود: یکی از چالش های مهم در راستای تامین و پایداری سلامت مغز، شیوع اختلالات خواب است. براساس آخرین طبقه بندی ها تا حدود ۹۰ نوع اختلال خواب وجود دارد و اختلال خواب همواره تبعات مهمی روی سلامتی افراد برجای می گذارد، از این رو موضوع پیچیدگی های خواب بیش از پیش در طب پیشگیری مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به چالش های ناشی از نادیده گرفتن طیف اختلالات خواب، بر اهمیت پرداختن هرچه بیشتر به پژوهش های بین رشته ای و چند تخصصی در این حوزه تاکید کرد و افزود: با توجه به خصوصیت بین رشته ای حوزه مطالعات و پزشکی خواب و با تمرکز بر نقش مغز در سلامت خواب، پژوهشی با عنوان "سندرم آپنه انسدادی خواب، تغییرات ریز ساختاری خواب و عواقب عصب-شناختی" به اجرا در آمد.
نامی با اشاره به اینکه این طرح پژوهشی به همت ستاد توسعه علوم شناختی دو سال و نیم طول کشید، گفت: یکی از مهمترین اهداف این پژوهش بررسی ارتباط احتمالی بین ریز ساختارهای خواب (الگوهای چرخشی متناوب در الکترو آنسفالوگرافی خواب) و اختلالات شناختی در بیماران مبتلا به آپنه انسدادی خواب قبل و بعد از درمان مناسب با فشار مثبت مداوم یا "سی پپ" بوده است.
وی افزود: در تیم پژوهشی این طرح در صدد بودیم با استفاده از روش شبکه عصبی در داده های خواب بیماران "آپنه خواب " به مدل محاسباتی برای توضیح انتقال ناگهانی در نوار مغز حین خواب دست یابیم.
مجری پژوهش گفت: این پژوهش با تکمیل بانک داده الکتروانسفالوگرافی و سایر پارامترهای زیستی خواب در جمعیت سالم و دچار آپنه انسدادی خواب، اثر درمان سی پپ بر اشکالات تنفسی خواب و عملکردهای شناختی در بیماران دچار آپنه انسدادی خواب را تا حدی معین کرد.
وی ادامه داد: تعیین تبعات عصب شناختی آپنه انسدادی خواب و پیشنهاد الگوی ارزیابی و بازتوانی شناختی برپایه کارایی درمان در این بیماران از دیگر اقدامات انجام شده در این طرح بود.
نامی درباره روند این پروژه گفت: افراد دچار وقفه تنفسی موقت حین خواب در ابتدا عموما خروپف می کنند و یا دچار محدودیت در جریان تنفسی(هیپوپنه)می شوند. هر رویداد وقفه تنفسی با آپنه انسدادی خواب ۱۰ ثانیه یا بیشتر طول می کشد که در پی آن ۳ تا ۴ درصد افت در اشباع اکسیژن در خون رخ می دهد و این موضوع نواحی کلیدی مغز را در طول خواب با چالش اکسیژن رسانی مواجه می کند.
وی با اشاره به اثرات مخرب رویدادهای تنفسی حین خواب بر مغز، عنوان کرد: خطر بروز سکته مغزی در افرادی که آپنه خواب دارند تا ۳ برابر بیشتر و درعین حال تاثیرات شناختی آپنه روی مغز مساله ای قابل توجه است.
مجری این پژوهش با اشاره به اینکه وقفه های تنفسی خواب روی توجه، تمرکز، حافظه، یادگیری، قضاوت، حل مسئله و عدم کنترل هیجان و سایر علائم شناختی تاثیر می گذارد، گفت: در این پروژه تاثیرات عصب شناختی که اختلال آپنه خواب بر مغز می گذارد، مورد بررسی قرار گرفت.
نامی با بیان اینکه برپایه مطالعات میدانی برآورد متخصصان این است که حدود ۴ میلیون نفر در کشور دچار آپنه شدید و متوسط خواب هستند، گفت: با توجه به شیوع این مشکل در جامعه که بین ۵ تا ۲۰ درصد افراد را درگیر می کند، نیاز به همکاری بین رشته ای و انجام پروژه های پژوهشی این چنین بیشتر از همیشه احساس می شد.
وی با تاکید بر اینکه لازم است برای پیشگیری از ابتلای زودرس افراد به دمانس از نوع آلزایمر و توانبخشی عصب شناختی در افراد مبتلا، مشکل اختلال خواب جدی گرفته شود، یادآور شد: در افرادی که از اختلال خواب رنج می برند، ممکن است زمان بروز اختلالات شناختی ۱۰ تا ۱۵ سال تسریع شود.
این پژوهشگر گفت: در حوزه اختلالات خواب، متاسفانه افرادی که دچار "آپنه خواب" درمان نشده هستند، اصولا دچار لغزش های مکرر شناختی می شوند و این موضوع در افزایش آمار حوادث شغلی از جمله تصادفات به به خوبی نمایان است.
وی با اشاره به فرآیند تشخیص تاثیر عوامل شناختی بر مغز مبتلایان به اختلال خواب، گفت: در ابتدا از مغز این افراد نقشه الکتریکی مغز تهیه و سپس با عملکرد مغز افراد سالم مقایسه شد و بدنبال آن ارزیابی های شناختی در پی تست خواب و نقشه برداری مغز انجام گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد افراد مبتلا به آپنه خواب نسبت به گروه منتاظر همجنس و هم سن خود تا ۶۵ درصد بیشتر دچار اختلالات شناختی مانند فراموشی، نقص توجه و ناکارامدی در کنترل هیجانی شناختی می شوند.
نامی با بیان اینکه در این پروژه تغییرات پایه و دینامیک فرکانس امواج خواب و بیداری در نواحی قشری مغز افراد مبتلا را در شرایط ابتدایی و ۱۲ هفته پس از درمان با "سی پپ " مورد بررسی قرار گرفت، افزود: پس از ۱۲ هفته از شروع درمان نتایج ارزیابی شناختی و برسی کنش های الکتریکی به مغز نشان دهنده بهبود ۳۸ درصدی متغیرهای شناختی و عصبی-زیستی بود. در واقع "آپنه خواب " باعث محدودیت اکسیژن رسانی به مغز می شود؛ محدودیتی که تبعات ساختاری، عملکردی و شناختی در مغز به دنبال دارد و درمان آپنه خواب می تواند تاثیر واضحی بر کارکرد شناختی و دینامیک امواج مغزی داشته باشد.
وی گفت: استفاده از این مارکرهای ارزیابی عصب شناختی در مغز برای پایش تاثیر درمان در افرادی که آپنه خواب و هم زمان افت کارکرد شناختی دارند، موثر است.
این محقق با تاکید بر اینکه سلامت خواب، سلامت مغز است و سلامت مغز در نهایت به سلامت فرد منجر می شود، اظهار داشت: از آنجایی که اختلال خواب قابل درمان است، می توان با درمان آن از طیف گسترده ای از اختلالات عصب شناختی به ویژه دمانس از نوع آلزایمر پیشگیری کرد.
وی همچنین گفت: این پروژه با همکاری دکتر "سمراد محرابی" فوق تخصص بیماری های ریه در واحد اختلالات رفتاری خواب گروه علوم اعصاب دانشکده علوم و فن آوری های نوین پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز و با مشارکت بنیاد "کچ " در استانبول ترکیه و انستیتو مغز در " ناتال" برزیل و تحت حمایت ستاد توسعه علوم و فنآوری های شناختی به انجام رسید.