رهبر معظم انقلاب ۱۰ روز پیش و همزمان با عید قربان به مردم سفارش کردند تا با توجه به موج دوباره شیوع ویروس کرونا، مراسم عزاداری ماه محرم را طبق نظر کارشناسان بهداشتی و ستاد ملی مقابله با کرونا برنامه ریزی کنند. ایشان تاکید کردند: همه سوگواران حسینی، هیأت‌ها و مداحان موظف هستند به هرچه ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام می‌کند، عمل کنند. زیرا موضوع بسیار مهم است. توصیه و تأکید من به همه عزاداران، هیات ها، منبری‌ها و مداحان نیز این است که ضوابط ستاد ملی مقابله با کرونا باید رعایت شود، چرا که اگر همین مقدار مراقبت و کنترل هم سست شود، فاجعه‌ای بزرگ پدید خواهد آمد.
پس از این اظهارات در کمتر از ۲۴ ساعت شورای هیئات مذهبی کشور از آمادگی کامل هیات‌ها برای برگزاری مراسم عزاداری ماه محرم در صورت تایید ستاد ملی مقابله با کرونا خبر داد.
نوشاد نوشادی رئیس شورای هیئات مذهبی از انتشار بیانیه ای به همین منظور خبر داد و گفت: برای برگزاری برنامه های ماه محرم آمادگی کامل داریم و تابع اوامر رهبر معظم انقلاب و ستاد ملی مقابله با کرونا هستیم و معتقدیم ولایت پذیری هیات ها در چنین مواردی باید نشان داده شود.
جامعه ایمانی مشعر نیز به نمایندگی از ۱۰ هزار هیات مذهبی اعلام کرد: جامعه دینی از آزمون کرونا سربلند بیرون آمد و هیات‌های حسینی منتظر تدوین هرچه سریع‌تر ابلاغ سیاست‌هایی هستند که زمینه برپایی هرچه باشکوه‌تر عزاداری محرم را ضمن حفظ سلامت جامعه فراهم آورد.
پس از این بیانیه ها بود که ۵۰ تن از پیرغلامان و ستایشگران اهل بیت (ع) همچون حاج منصور ارضی، حاج علی انسانی، حاج ماشاالله عابدی، ولی‌اله کلامی زنجانی، میثم مطیعی، حسین سازور، سعید حدادیان، صادق آهنگران، سیدمجید بنی فاطمه و سیدمهدی سلحشور از همه ذاکران و مسئولان هیات‌ها و دسته‌های عزاداری خواستند تا مجالس عزای حسینی را در پیروی از سخنان رهبر معظم انقلاب مبنی بر ضرورت معیار قراردادن مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا برگزار کنند.
انتظار برای ابلاغ دستورالعمل ضوابط برگزاری مراسم عزاداری ماه محرم به سر رسید و در اولین روز پس از عید غدیر این دستورالعمل از سوی ستاد مقابله با کرونا و سازمان تبلیغات اسلامی به دست مسئولان هیات ها رسید؛ دستورالعملی که معاون سازمان تبلیغات اسلامی از آن به عنوان پیچیده‌ترین پروژه اجتماعی دوران کرونا یاد کرد.
حجت الاسلام مصطفی جلالی معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی که معتقد است اصل این تصمیم، شجاعانه بود که مراسم را تعطیل اعلام نکنند، درباره پیچیده بودن این پروژه به خبرنگار معارف ایرنا گفت: فراگیری و شمول مراسم محرم و تنوع آن تقریبا بی نظیر است و هیچ پروژه اجتماعی دیگری در زمان کرونا با این وسعت و تنوع نداشتیم.
به نظر جلالی مردم، پاشنه آشیل این دستورالعمل هستند. چون اگر مردم وارد صحنه مدیریت این مراسم نشوند، کار بسیار سخت خواهد بود و لذا این مقام مسئول گفت که قرار است سامانه های اطلاع رسانی برای هیئت ها و مردم راه اندازی شود.
بر اساس این دستورالعمل، مراسم عزاداری ماه محرم صرفا در اماکن و فضاهای باز با رعایت فاصله حداقل دو متر از هر طرف و تجمعات حداقلی برگزار می شود، زمان برگزاری مراسم نیز حداکثر باید دو ساعت باشد، جابه جایی هیئت ها، دسته‌روی و استفاده از طبل، سنج و وسایل مشابه ممنوع است، اما سینه زنی و زنجیرزنی (با زنجیرشخصی) مجاز است.
همچنین استفاده مستمر از ماسک برای همه شرکت کنندگان در مراسم عزاداری ماه محرم و صفر ضروری است و فاصله گذاری حداقل دو متری در همه مراحل این مراسم باید رعایت شود، ضمن اینکه پیش بینی های لازم برای برگزاری مراسم جایگزین به صورت غیرحضوری در جاهایی که امکان برگزاری حضوری مراسم حضوری نیست، باید انجام شود.
در مورد نذورات نیز در دستورالعمل ماه محرم آمده است: هر گونه پذیرایی در حین برگزاری مراسم عزاداری، ممنوع است و نذورات صرفا باید در قالب مواد غذایی خشک یا خام توزیع شود و برپایی هر نوع ایستگاه صلواتی توزیع نذورات و چای در همه استان‌ها و شهرستان‌ها ممنوع است.
بوی ماه محرم در تهران همه ساله از ایام مسلمیه می وزد؛ یعنی از شب های مسلمیه که دسته های سینه زنی با عزاداری برای سفیر سیدالشهدا (ع) به ویژه در شب عرفه به سوی حرم حضرت عبدالعظیم روانه می شوند و گریه و عزای حسینی را آغاز می کنند.
امسال اما همه چیز فرق دارد. ویروس کرونا باعث شد تا ماه مبارک رمضان هم برای مردم دنیا متفاوت باشد؛ زیارتگاه ها و مشاهد مشرفه تعطیل شود، مناسک حج در غیاب مسلمانان جهان برگزار شود و حالا نوبت به عزاداری برای امام حسین (ع) رسیده است.
با همه این محدودیت ها و مشکلات مردم همچنان در انتظار برگزاری مراسم عزاداری با شور و شعور حسینی در سراسر کشور هستند. در این میان برخی مسئولان هیات ها اعلام کرده اند که برای مقابله با ویروس کرونا از برگزاری مراسم حضوری خودداری کرده و شور و شعور حسینی را به شیوه ای دیگر دنبال می کنند.
محمود کریمی که همه ساله در هیات رایت العباس در حسینیه امام‌زاده علی‌اکبر محله چیذر مداحی می کند، گفته امسال می خواهد روضه های قدیمی را متناسب با شرایط کرونا احیا کند و پویش پرچم به راه بیاندازد.
وی که در مراسم جشن عید غدیر و نشست هم‌اندیشی با مداحان و مسئولان هیات‌های مذهبی محله تسلیحات تهران شرکت کرده بود، اعلام کرد: ما امسال نمی‌توانیم در هیات رایت‌العباس محله چیذر برنامه بگیریم. می‌دانم که به‌خاطرش ناسزا می‌شنوم اما علت این است که سقف حسینیه امام‌زاده علی‌اکبر کوتاه و بافت خانه‌های اطراف هم فشرده است. به این خاطر همسایه‌ها اذیت می‌شوند. کریمی با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر رعایت کردن دستورالعمل های ستاد مقابله با کرونا گفت که مکان هیات رایت العباس مطابق استانداردهای ستاد نیست و ما هم می گوییم چشم.
با این حال این ذاکر اهل بیت (ع) پیشنهاد کرد تا مردم برای تبلیغ پویش «هر خانه یک حسینیه» از فضای مجازی استفاده کنند و تمام کوچه و محله را پر از پرچم کنند. او همچنین گفت که طبل های هیات ها را میان افراد هیاتی تقسیم کرده و هر شب از ساعت ۲۱ به مدت ۱۵ دقیقه بر روی پشت بام ها با صدای طبل، نام حسین را زمزمه کنند.
بسیاری از مسئولان هیات های عزاداری تلاش می کنند تا با شرایط جدید کنار آمده و طبق دستورالعمل ابلاغی ستاد کرونا مراسم را با حداقل تعداد عزادار برگزار کنند.
مهدی خادم آذریان مسئول خانه مداحان استان آذربایجان شرقی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: امسال تلاش می کنیم روش عزاداری در ماه محرم را تغییر دهیم تا خدشه ای به عزاداری سیدالشهدا (ع) وارد نشود و رهبر معظم انقلاب نیز در ماه مبارک رمضان خطاب به مداحان توصیه کردند تا امسال مراسم عزاداری را هنرمندانه اداره کنند.
وی گفت که مراسم عزاداری با رعایت دستورالعمل ستاد مقابله با کرونا یعنی در فضای باز و با ضدعفونی کردن مکان هیات و رعایت فاصله اجتماعی برگزار می شود ولی ادامه داد: البته بعضی از نکات دستورالعمل ستاد مقابله با کرونا سخت و حتی غیرممکن است. مثلا فاصله دو متر در عزاداری به راحتی ممکن نیست و فقط در مکان هایی مانند ورزشگاه ها و فضای آزاد قابل اجراست که معمولا مردم تبریز برای عزاداری به چنین جاهایی نمی آیند.
این ستایشگر اهل بیت (ع) ادامه داد: فضایی را در ارک تبریز که محوطه ای بزرگ است، تجهیز کرده ایم و حدود هزار و ۲۰۰ صندلی را با فاصله درنظر گرفته ایم تا بعد از نماز صبح یک ساعت هیات رزمندگان و بعد از نماز عشاء نیز هیات انصار الحسین (ع) را به صورت فشرده برگزار کنیم. یعنی حداکثر یک ساعت قرائت قرآن، سخنرانی، عزاداری و سینه زنی داشته باشیم که البته ممکن است در شب های آخر که اوج عزاداری است، این زمان کمی بیشتر شود.
درست است که برنامه های عزاداری با عنایت و مدد اهل بیت صورت می گیرد ولی مدیریت مسئولان هیات ها نیز اهمیت دارد؛ به ویژه با توجه به شرایط جدید و دستورالعمل ستاد مقابله با کرونا که برنامه ریزی دقیق و منسجمی را می طلبد.
محمدرضا غلامرضازاده مسئول هیات مسجد ولی عصر(عج) شهرری نیز به ایرنا گفت: در خصوص ماه محرم امسال که با مساله کرونا مواجه هستیم، جلسه ای با حضور مسئولان هیات شامل مسئول صوت، روابط عمومی، تبلیغات، انتظامات و آشپزخانه برگزار شد که با توجه به وضعیت قرمز کرونا چهار پیشنهاد مطرح شد.
وی ضمن برشمردن پیشنهادها گفت که دو احتمال قویتر است. یکی برگزاری مراسم در مسجد با حفظ دستورالعمل های بهداشتی و فاصله های اجتماعی و دیگر برپایی مراسم در کانون سمیه که محلی باز و مناسب برای هیات است و با مسئولان آموزش و پرورش نیز صحبت شده تا این مکان در اختیار هیات قرار گیرد.
این مداح اهل بیت (ع) گفت که محل مورد نظر فقط یک زمین آسفالت است که باید مجهز به فرش، موکت، تجهیزات صوت، جایگاه، منبر و سیاهپوشی شود و بار مالی سنگینی هم خواهد داشت درحالی که در مسجد همه امکانات فراهم است.
حالا مسئولان هیات باید یک راه را انتخاب کنند؛ برگزاری مراسم عزاداری در مسجد با رعایت دستورالعمل ها یا برپایی برنامه عزای حسینی در مکانی باز با تامین منابع مالی و سایر مسائل حاشیه ای آن.
در این هیات به گفته غلامرضازاده پذیرایی از عزاداران به طور کلی منتفی است ولی نمی توان از کنار نذورات به سادگی گذشت. چون با بررسی نذورات مردمی به مسجد ولی عصر (عج) و هیات به این نتیجه رسیدیم که ۸۰ درصد از موارد شامل نذر نیست یعنی صیغه نذر برای آن خوانده نشده و لذا می توان این موارد را به گروه های جهادی هدایت کرد تا ضمن تهیه بسته های معیشتی به محرومان اختصاص یابد.
حالا می ماند ۲۰ درصد از نذرهای مردم که واقعا نذر است و با توجه به پیگیری های مسئولان هیات مسجد ولی عصر(عج) از مراجع تقلید، مشخص شد که اگر نذری موجب اذیت مومنان شود اصل نذر ساقط می شود و نذرکنندگان می توانند نذر خود را نگه دارند و آن را در شرایط مساعد تحویل دهند.
غلامرضازاده به مدت زمان عزاداری هیات نیز اشاره کرد و گفت: زمان عزاداری طبق دستورالعمل ستاد مقابله با کرونا و سازمان تبلیغات اسلامی حداکثر دو ساعت اعلام شده ولی با توجه به این که در شرایط عادی قرار نداریم، مدت زمان عزاداری این هیات در مجموع یک ساعت خواهد بود که شامل سخنرانی و عزاداری است تا مشکلی بوجود نیاید.
البته سایر تمهیدات نیز از سوی این هیات در نظر گرفته شده است. مثلا دستگاه های تب سنجی خریداری شده و گروه جهادی مسجد نیز قرار است محل مراسم را قبل و بعد از برگزاری، ضد عفونی کنند.
فرصت چندانی تا شروع ماه محرم و برافراشتن پرچم های عزای حسینی بر سردر خانه ها نمانده ولی بسیاری از مسئولان هیات ها در تکاپو هستند تا در روزهای باقی مانده تمام مقدمات برگزاری یک عزاداری مقبول درگاه الهی را با وجود شرایط کرونایی و حفظ دستورالعمل های ابلاغی فراهم کنند تا هم جان عزاداران حسینی از گزند ویروس کرونا در امان باشد و هم ذخیره ای برای آخرت محسوب شود.