در سالهای اخیر به بهانه های مختلف اعم از سرازیر کردن فاضلاب و زباله و ساخت و سازهای بخش دولتی و خصوصی، خسارت زیادی به ساحل هرمزگان وارد شده که بیشتر بدون توجه به رعایت ۶۰ متر حریم دریا بوده و چهره زیبای ساحل بکر و دیدنی مناطق ساحلی استان را با نگاه سودجویی نازیبا کرده است.
محدوده ساحلی هرمزگان که مطالعات پایش و شبیه‌سازی بر روی آن انجام می‌گیرد حد فاصل خط ساحلی بین حوالی منطقه آبکوهی در دریای عمان و منطقه شرق خلیج نایبند در خلیج فارس است، از این رو اهمیت خط ساحلی این استان به‌دلیل وجود بنادر با اهمیتی همچون شهید رجایی(به عنوان بزرگترین بندرتجاری ایران)، جاسک، کنگ، سیریک، شهید باهنر، بندرلنگه و جزیره قشم بسیار مهم است.
از سویی دیگر نیز ۴۲ درصد از ۱۷ شهر ساحلی هرمزگان از جمله بندرعباس، بندرلنگه، میناب، جاسک، پارسیان و جزیره‌های ۱۴گانه استان در محدوده ساحل قرار دارند که توجه به حریم دریا و حفاظت و صیانت از آن به لحاظ زیست محیطی و منظر شهری بسیار با اهمیت است.
مشخص شدن محدوده سواحل که از قبل بحث ۶۰ متری حریم دریا مطرح بود و اینکه منظر ساحل از فاصله دور پیدا وهیچ گونه ساخت و سازی صورت نگیرد، چندین سال است که به بحث داغ محافل تبدیل شده اما دراین بین برخی حوزه‌ها و سازمان‌ها راه به جایی نبرده و ساخت و سازهایی در کنار دریا صورت گرفته است.
البته دراین مدت برخی هم با وجود اینکه بخشی از سازه‌های خود را در یک دهه گذشته در کنار ساحل بنا کرده بودند نتوانستند این راه را ادامه دهند و با دستور قضایی از ادامه فعالیت آن‌ها بواسطه رعایت نکردن حریم ۶۰ متری دریا متوقف و یا تخریب شد.
درهمین سال‌ها بناهایی در کنار ساحل هرمزگان ساخته و رها شد که ارزش و هزینه هریک از آن‌ها بیش از ده‌ها میلیارد ریال بوده و نشان می‌دهند علاوه بر اینکه آینده نگری صورت نگرفته بلکه هزینه ای هم صرف شده و موجب ضرر و زیان مالی به دولت شده است.
معضل اصلی دیگری که در شهرهای ساحلی همچون بندرعباس وجود دارد اینست که نه تنها از ساحل آن به خوبی استفاده نمی‌شود بلکه پساب فاضلاب هم روانه ساحل و دریا شده؛ به نوعی که تخریب محیط زیست و آلوده شدن دریا را درپی دارد و بارها از آن به عنوان یک معضل یاد شده ولی اقدام جدی صورت نگرفته است.
تصویب طرح یکپارچه سازی سواحل هرمزگان
اوایل دهه ۹۰ بحث مدیریت یکپارچه سازی سواحل استان هرمزگان جهت حفاظت و صیانت از دریای بیکران جنوب در دستورکار مسوولان عالی رتبه کشوری و استانی و سازمان بنادر ودریانوردی قرار گرفت واکنون این موضوع بسیار مهم شده است.
در آن سال‌ها استان هرمزگان باتوجه به وجود سواحل طولانی، جزایر ۱۴ گانه و اهمیت استراتژیکی تنگه هرمز به‌عنوان نخستین استان ساحلی کشور پیشقدم در امر تدقیق مطالعات انتخاب شد و مطالعات تدقیق مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی درطول سالهای ۹۴ تا ۹۸ برای آن انجام شد.
در سال ۹۶ بود که طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (ICZM) در شورای عالی شهرسازی ومعماری کشوری به منظور دستیابی به نتیجه مورد انتظار مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی وآماده کردن شرایط لازم جهت تحقق واجرایی شدن نتایج این مطالعه در سطح ملی تصویب شد و در دستور کار سازمان بنادر و دریانوردی قرار گرفت.
این کار با هدف به روز رسانی اطلاعات مربوط به سواحل کشور در زمینه‌های مدلسازی امواج دریا، مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور برای بهره برداری بهینه از امکانات ساخلی و فراساحلی و شناسایی و ارائه راه حل برای رفع مشکلات موجود در منطقه است.
با پیگیری‌ها و تاکید ابلاغی استاندارهرمزگان پیرامون اجرایی کردن و استقرار نظام مدیریت یکپارچه سواحل، همچنین فعالیت و پیگیری کمیته ساماندهی و مدیریت سواحل، تعداد ۴۹ مجوز قانونی (درسال ۹۶ تعداد ۲۱ مجوز و سال ۹۷ نیز ۲۸ مجوزسازه‌های ساحلی و تاسیسات دریایی) فعالیت در سواحل استان صادر شد که یک رکورد تاریخی درتوسعه سواحل در دوره ۴۰ ساله پس از انقلاب محسوب می‌شود.
به منظور ساماندهی این موضوع همچنین درسال ۹۸ نیز ایستگاه مطالعات و پایش لحظه‌ای جریانات و پارامترهای محیط زیستی تاثیرگذار بر سازه‌ها و تجهیزات دریایی سواحل و بنادر استان هرمزگان راه‌اندازی شد.
حال با مطرح شدن این موضوع (یکپارچه سازی سواحل هرمزگان) فرصتی به دست آمده تا به همه ابعاد حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این طرح پرداخته شود و طبق قانون این طرح عملی و به افراد و سازمان‌ها اجازه ندهند به حریم دریا تصرف کنند و بنایی بسازند که سپس تخریب آن هزینه بر باشد.
یکی از بحث‌های جدی در زمینه یکپارچه سازی سواحل برنامه اصولی برای جانمایی و بهره برداری از ساحل برای گردشگری و تفریح و ورزش‌های آبی بوده که به جای ساخت وسازهای بی جا و کور کردن ساحل از دید مردم، فضای باز و دلنواز دیده شود.
ایجاد هماهنگی در امور مدیریت یکپارچه سواحل یکی ازبرنامه‌های دولت تدبیر وامید، است و باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که منافع کشور و مردم در درازمدت دیده شود و وقت کمتری برای اصلاح آن گذاشته شود.
به نظر می‌رسد که اجرای طرح مدیریت یکپارچه بر سواحل هرمزگان با هدف برنامه های کلان‌تر در حوزه‌های عمرانی، سازندگی، ایجاد اشتغال مولد و پایدار و تثبیت جمعیت تعریف می‌شود.
مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی راهی برای استفاده از ظرفیت‌های دریایی
مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان نیز در خصوص طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی(ICZM) گفت: اجرای این طرح در هرمزگان به‌عنوان نخستین استان ساحلی کشور، نقشه راهی برای بهره برداری مناسب از منابع و ظرفیت‌های منطقه‌ای این استان به شمار می‌آید.
علیرضا محمدی کرجی ران افزود: طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی همچنین بدنبال این است که از بروز تضاد و تعارض بین بهره برداران مختلف با ایجاد ارزش افزوده درمناطق ساحلی هرمزگان جلوگیری کند.
وی بیان داشت: باتوجه به گستردگی سواحل و پسکرانه توسعه‌یافته استان، این طرح (مدیریت یکپارچه سازی سواحل هرمزگان) در ۶ محور تدوین شده که می‌توان به بازسازی واحیای زیست بوم‌های آسیب دیده و جلوگیری از کاهش گونه‌های زیستی، بهره برداری مناسب از منابع وظرفیت‌های منطقه، تعادل بخشی به توزیع جمعیت و فعالیت‌ها در نوارساحلی، همگام سازی منابع اقتصادی باتوسعه اجتماعی برای ایجاد شرایط مناسب، شناسایی مخاطرات محیطی و تهدیدات انسانی و جلوگیری از محیط زیست دریایی ناشی از فعالیت‌های انسانی اشاره کرد.
دبیر کمیته ساماندهی و مدیریت سواحل هرمزگان از دیگر اهداف مهم طرح یادشده را تلاش جهت دستیابی به تصویری کلان و جامع از مسائل بهم پیوسته درمناطق ساحلی، استفاده از اطلاعات و آمار صحیح در برنامه‌ریزی با درنظرگرفتن شرایط محلی، هماهنگی با طبیعت و محیط زیست، تلاش در ایجاد تشریک مساعی بین تمامی اشخاص ودستگاه‌های ذینفع و مشارکت دادن آن‌ها در تصمیم‌گیری‌ها و دوراندیشی و پیش‌بینی مشکلات پیش روی توسعه در مناطق ساحلی استان عنوان کرد.
محمدی کراجی ران یادآورشد: این طرح از یک سو به همگام سازی و روزآمدکردن اطلاعات و یافته‌های سواحل هرمزگان پرداخته و از سویی دیگر تدقیق مطالعات و یافته‌های طرح ملی در سطح استان را باتوجه به تغییرات اطلاعات و داده‌ها تبیین می‌کند.
وی ادامه داد: نتیجه مطالعه دقیق طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی ICZM ) ) در سامانه نرم افزاری پشتیبانی از تصمیم (D.S.S.) تحت محیط (GIS) به آدرس اینترنتی( HICZM.PMO.IR) در دسترس دستگاه‌ها و ارگان‌های استانی قرار می‌گیرد که در آن بیش از ۲۰۰ لایه اطلاعات مکانی منطقه ساحلی هرمزگان مرتبط بااهداف تعیین شده با ارائه اطلاعات مکان محور از محل موردنظر، اطلاعات لازم را جهت اتخاذ تصمیم صحیح در اختیار مدیران استان قرار می‌دهد.
سرمایه گذاری۷۰ میلیارد ریالی برای تدقیق یکپارچه مناطق ساحلی هرمزگان
استاندار هرمزگان با تاکید بر اهمیت بحث یکپارچه سازی سواحل ،گفت: ۷۰ میلیارد ریال از محل بودجه دارایی ثابت و سرمایه‌ای سازمان بنادر و دریانوردی در راستای تدوین سند تدقیق مطالعات یکپارچه مناطق ساحلی استان هزینه شده است.
فریدون همتی در این راستا افزود: سند تدقیق مطالعات یکپارچه مناطق ساحلی (ICZM) هرمزگان یکی از سندهای توسعه‌ای مهم در امر تصمیم گیری برای نوار ساحلی و کرانه‌های خلیج‌فارس و دریای عمان محسوب می‌شود.
رییس شورای برنامه ریزی و توسعه هرمزگان اظهارداشت: با تصویب این سند، شناسایی و اولویت‌بندی مشکلات مناطق ساحلی و خلاء در تصمیم‌گیری‌ها رفع می‌شود و تصویر روشنی در راستای جلوگیری از تخریب مناطق ساحلی و شناسایی ظرفیت‌های طبیعی این مناطق پیش روی مدیران و تصمیم‌گیران قرارخواهد گرفت.
همتی یادآورشد: مدیران و کارشناسان تصمیم‌گیر در حوزه دریا و ساحل به منظور اجرای طرح تدقیق مدیریت یکپارچه باید آموزش‌های لازم را با کمک سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان و با محوریت سازمان بنادر ودریانوردی ببینند.
وی با بیان اینکه سند مدیریت یکپارچه هرمزگان و بوموسی با شرط ضرورت مطالعات دیگر جزایر مصوب شده است، گفت: باید اداره‌ها، ارگان‌ها و دستگاه‌های متولی با هم‌افزایی و مشارکت بیشتر همراهی کنند تا این اقدام سازمان بنادر و دریانوردی پیرامون مطالعات تدقیق مدیریت یکپارچه جزایر استان تداوم یابد.
دولت مدیریت یکپارچه سواحل را به جد پیگیر است
معاون فرهنگی دانشگاه هرمزگان نیز گفت: دولت تدبیر وامید مدیریت طرح یکپارچه سازی سواحل را به‌طور جدی پیگیری می‌کند و این اقدام از موضوع‌های اولویت داربوده که متولیان زیادی دارد.
عباس مرادی پیش‌تر درهمایش طرح یکپارچه مدیریت ساحلی که با حضور شهرداران، اعضای شورای شورا ومعتمدان محلی بندرلنگه وکنگ برگزارشد، اظهارداشت: درحال حاضر همه برنامه ریزی‌ها و سرمایه گذاری‌ها به سمت ساحل پیش می‌رود وهرچه تراکم جمعیت در ساحل بیشتر شود تقاضا برای منابع اکولوژی بیشتر خواهد شد.
وی بیان داشت: باتوجه به تقاضا برای استفاده از سواحل درآینده، ساماندهی مدیریت سواحل یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای کشور می‌باشد که اگر مدیریت و ساماندهی سواحل به موقع انجام نشود، ممکن است برای پذیرش جمعیت با بحران مواجه شویم .
این مقام دانشگاهی با اشاره به بحث‌های نرم افزاری وسخت افزاری مدیریت یکپارچه سواحل ابرازداشت: باید این موضوع با مردم و مسوولان در میان گذاشته شود تا به صورت یک گفتمان درآید؛ زیرا یکی از راهکارهای موفقیت این طرح مشارکت مردم است.
مرادی گفت: آمایش سرزمینی به مناطق ساحلی گره خورده، چرا که باید مشخص شود که چه کسی یا نهادی مدیریت یکپارچه ساحلی را برعهده بگیرد و موانع اجرایی آن برطرف شود .
وی تصریح کرد: یکی از مسائل مهم کشور در۱۰سال آینده، بحران آب است که برای آب شرب و صنعت چاره‌ای جز استفاده از آب دریا نخواهیم داشت و برای توسعه آب شیرین کن‌ها و گسترش کشت متراکم باید درپیش بگیریم.
طرح مبلمان ساحلی در دستورکار قرار گیرد
شهردار بندرعباس نیز با تاکید بر ساماندهی ساحل این شهر، گفت: طرح جامع مبلمان ساحلی باید در دستورکار مدیریت ساماندهی ساحل شهر بندرعباس قرار گیرد.
عباس امینیزاده با بیان اینکه ساحل شهر بندرعباس دارای نابسامانی‌های بسیاری می‌باشد و درشان شهروندان این شهر نیست، اظهارداشت: ساماندهی ساحل باید براساس نظرات و پیشنهادات شهروندان و همچنین مورد رضایت آن‌ها باشد.
وی بیان داشت: ارایه خدمات و ساماندهی ساحل شهر بندرعباس باید براساس نظرسنجی‌های علمی انجام شود.
شهردار بندرعباس تاکید کرد: باید به سمت پیگیری نیازها و مطالبات مردم در این راستا گام برداریم تا شاهد رضایتمندی بیشتر شهروندان باشیم.
کلام آخر
اجرای طرح مدیریت یکپارچه سازی سواحل هرمزگان می‌تواند نقشه راهی برای ساماندهی ومدیریت بهتر مناطق ساحلی و جزیره های ۱۴ گانه خلیج فارس، نگه‌داری خردمندانه جهت رونق اقتصادی استان و همچنین صیانت از مناطق بکر ساحلی برای نسل‌های آینده باشد.
حفاظت از منابع اکولوژیک ساحلی و دریایی و حصول اطمینان از پایداری این منابع در آینده، جلوگیری از آلودگی محیط زیست در سواحل، حفاظت از سلامت عمومی جوامع محلی و تاسیسات ساحلی درمقابل مخاطرات محیطی و همچنین ایجاد زمینه برای شکوفایی اقتصادی و برقراری توسعه پایدار درمناطق ساحلی از دیگر شاخص‌های مهم در اجرای فرایند طرح یکپارچه مناطق ساحلی هرمزگان است.
درمدیریت یکپارچه سواحل هرمزگان استفاده بهینه از سواحل، جلوگیری از دخل و تصرف حریم دریا، رعایت حریم دریا، آلودگی محیط زیست دریایی، رفت وآمدهای دریایی، صیدهای مجاز وغیرمجاز، بررسی مسائل کاهش قاچاق کالا وسوخت ومواد مخدر، حرفه آموزی واشتغال، حفظ ذخائر ارزشمند دریایی بویژه آبزیان دریایی و جنگل‌های حرا دیده شده است.
سواحل، دریاها و جزایر از دارایی‌های ارزشمندی هستند که برای حفاظت و حراست از آن در نبود مدیریت یکپارچه باید هزینه‌های زیادی را متحمل شد اما مدیریت یکپارچه می‌تواند از موازی کاری و تداخل در امور و هدررفت منابع جلوگیری کند.
همچنین مرزهای دریایی بویژه در آب‌های نیلگون خلیج فارس و آبراه تنگه هرمز از اهمیت راهبردی برخوردار است و برای کشور به عنوان رگ حیات اقتصادی درعرصه بین المللی محسوب می‌شود که در صورت نبود مدیریت یکپارچه مشکلاتی برای توسعه و خدمت رسانی بوجود می‌آید.
آب‌های خلیج فارس علاوه بر ذخائر زیرزمینی همچون نفت و گاز و معادن، وجود آبزیان و مرجان‌ها وجلبک‌ها و جنگل‌های بی‌نظیر حرا و همچنین سطح دریا برای تردد و خطوط کشیترانی از اهمیت فراوانی برخوردار است که نمی‌توان به سادگی از این همه نعمت‌های الهی گذشت و اجازه داد کشورهای همسایه از آن سود ناشایست ببرند.
برای اعمال حاکمیت بیشتر برسواحل و جزایر هرمزگان باید به دور از دخالت افراد و سازمان‌های مختلف مدیریت یکپارچه صورت گیرد و اگر هم قرار است کاری انجام شود حداقل با هماهنگی مدیریت عالی استان باشند.
استان هرمزگان دارای ۲ هزار و ۲۳۷ کیلومتر ساحل و ۱۴جزیره کوچک و بزرگ شامل قشم، کیش، هرمز، هنگام، لارک، لاوان، بوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، فارور، بنی فارو، شیدور و هندورابی است که می‌توان با استفاده بهینه از این پدیده‌های جغرافیایی، آن‌ها را به گنجینه‌ای ارزشمند برای کشور تبدیل کرد.