با اعلام رسمی حالت جنگی در جمهوری آذربایجان از سوی الهام علی اف، رئیس جمهور و تایید پارلمان این کشور که روز گذشته صورت گرفت، باکو به طور رسمی خود را در شرایط جنگی قرار داد.
مجلس ملی جمهوری آذربایجان نیز در نشستی، فرمان الهام علی‌اف جهت اعلام وضعیت جنگی در برخی شهرها و مناطق این کشور به دلیل درگیری در خط مقدم ارمنستان- جمهوری آذربایجان را به تصویب رساند.
طبق این فرمان که طی نشست فوق‌العاده به تصویب رسید، تا زمانی که شرایط «وضعیت جنگی» ادامه یابد، حقوق اساسی و آزادی‌ها و حقوق مالکیت شهروندان آذربایجانی و خارجی‌ها در این کشور به طور نسبی و موقت محدود خواهد شد.
همچنین طبق فرمان «وضعیت جنگی» ممکن است در برخی مناطق در ساعات معین، مقررات منع رفت و آمد اعلام شود و برخی گزارش های دریافتی از محدودیت های شدید ارتباطی بویژه اینترنت خبر می دهد.
در مقابل، براساس گزارش های دریافتی از رسانه های بین المللی و منطقه ای، دولت ارمنستان نیز اقدام به اعلام وضعیت جنگی کرده و به بسیج نیرو دست زده است. نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در باره خطر یک جنگ تمام‌عیار با جمهوری آذربایجان هشدار داد و وزارت دفاع ارمنستان هم اعلام کرد که حمله به محل‌های مسکونی در شهر استپاناکرت اندکی پس از ساعت ۸ صبح به وقت محلی از سوی آذربایجان انجام شده است.
ارمنستان همچنین مدعی شده که تاکنون دو بالگرد، سه پهپاد و سه تانک آذربایجان را در حملاتش نابود کرده است. در بیانیه وزارت دفاع ارمنستان آمده است که "پاسخ ما متناسب خواهد بود و رهبری نظامی - سیاسی آذربایجان مسئول کامل وضعیت پیش آمده است".
چرا برخی کشورها تمایل به درگیری در قفقاز جنوبی را دارند
مناقشه میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ کوهستانی در سال ۱۹۸۸ میلادی آغاز و در سال ۱۹۹۲ به درگیری نظامی تبدیل و تا ماه می سال ۱۹۹۴ ادامه یافت.
بر اثر این مناقشه که صدها تن از هر دو طرف جان خود را از دست دادند، منطقه قره باغ کوهستانی جمهوری آذربایجان و هفت شهرستان دیگر همجوار آن به تصرف نیروهای ارمنی درآمد.
هر چند تصور یک جنگ طولانی در منطقه مهم و راهبردی قفقاز جنوبی هم جالب نیست، اما اگر درگیری میان باکو و ایروان مدت کوتاهی نیز به طول بیانجامد، حتی در این صورت نیز خسارت های جبران ناپذیری بر منطقه تحمیل خواهد شد.
جمهوری آذربایجان که برخی شهرهایش از سوی ارمنستان اشغال شده است، در نگاه اول به همین علت با ارمنستان وارد یک نزاع شده است، اما دلایل زیادی وجود دارد که برخی کشورها نیز به بهانه بعضی اشتراکات و قراردادها، به آتش این درگیری خونین دامن زده و با این عمل عملا مانع هرگونه تحرک دیپلماتیک و حل و فصل مناقشه از طریق دیپلماسی و مذاکره شده اند.
شواهد میدانی و محتواهای رسانه ای نیز نشان می دهد که بازیگران مختلف در این حوزه، به این موضوع یعنی وارد آمدن خسارت های زیاد به واسطه جنگ، نه تنها فکر نمی کنند بلکه تلاش می کنند تا به نوعی بر آتش جنگ بدمند و شعله های ویرانگر آن را مشتعل تر سازند.
حال پرسش اصلی این است که کدام بازیگران و چرا مایل به درگیری در منطقه هستند؟؛ اگر بتوان برای این سوال پاسخ روشنی یافت، در آن صورت شاید بتوان موقعیت کنونی را به درستی مورد ارزیابی قرار داد.
در وهله اول باید رژیم صهیونیستی را یکی از عوامل اصلی و آتش بیار معرکه در منطقه معرفی کرد. اسرائیل در شرایط کنونی اگر موفق شود منطقه را به آشوب بکشاند، در ابتدا توانسته نگاه افکار عمومی را از مشکلاتی که هم اکنون با آن دست بر گریبان است، به نقطه ای دیگر معطوف سازد و در گام بعدی خواهد توانست با جانبداری یکی از طرفین دعوا ! حضور خود را در منطقه تثبیت کند، بر این اساس همانگونه که انتظار می رفت تلاش های مستمر صهیونیست ها برای حضور در قفقاز جنوبی با وقوع درگیری میان باکو و ایروان به ثمر خواهد نشست و یکی از دستاوردهای آن برای این رژیم، گسترش حاشیه امنیت از طریق جنگ و درگیری های جدید در منطقه، همزمان با فروش سلاح و دسترسی به بازارهای جدید نظامی است.
موضوع دیگر که کمی بیشتر باید مورد توجه قرار بگیرد، خواسته برخی کشورها برای یافتن یک زمین بازی جدید برای اهداف خاصی است که از آن جمله می توان به کوچاندن تروریست ها و برخورداری آنان از یک موقعیت جدید بعد از سوریه، افغانستان و ... اشاره کرد.
برخی از شبکه های خبری نیز در شبکه های مجازی با اعلام این مطلب ادعا می کنندکه این تروریست ها با کمک بعضی از کشورهای حامی خود از سوریه به منطقه مورد مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان انتقال داده شده اند و ارتش باکو نیز با کمک همین افراد مسلح توانسته بیش از ۶ روستا در منطقه قره باغ را تصرف کند. اگر این گزارش ها صحت داشته باشد، آنگاه باید منتظر روزهای پرتنش تر در منطقه باشیم که در آن صورت موضوع ابعاد دیگری خواهد یافت.
فایل آن‌را از اینجا دانلود کنید: video/mp4
فرجام
البته برخی از کارشناسان در این شرایط موضوع استقلال کامل قره باغ را نیز به عنوان یک راه حل نهایی مطرح می کنند که این موضوع نیز قابل تامل و نیازمند مطالعات گسترده و پذیرش طرف های درگیر است.نتیجه آغاز دوباره درگیری میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در منطقه قره باغ هر چه که باشد، همانطور که پیشتر گفته شد، نه تنها صلح و آرامش را به منطقه ارمغان نخواهد آورد، بلکه به نظر می رسد باز شدن پای بیگانگان به خصوص تروریست ها به منطقه موجب ویرانی بیشتر نیز خواهد شد که این در هر شرایط به نفع کشورهای منطقه و ساکنان آن نخواهد بود.
البته برخی از کارشناسان در این شرایط موضوع استقلال کامل قره باغ را نیز به عنوان یک راه حل نهایی مطرح می کنند که این موضوع نیز قابل تامل و نیازمند مطالعات گسترده و پذیرش طرف های درگیر است و در عین حال مخاطرات خود را به همراه دارد.
نیکل پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان نیز در نشستی که با نمایندگان پارلمان این کشور درباره درگیری نظامی با جمهوری آذربایجان داشت اعلام کرد که ایروان ممکن است به طور رسمی استقلال جمهوری قره باغ کوهستانی (جمهوری آرتساخ) را به رسمیت بشناسد. وی البته این را هم گفت که «مساله به رسمیت شناختن جمهوری آرتساخ در دستور کار ایروان قرار دارد و دولت ارمنستان باید خیلی جدی آن را بررسی کند.
در نهایت از مجموع تحرکات و تحولات در ارتباط با بحران قره باغ، پالس ها و پیام های خوبی دریافت نمی شود؛ بویژه اگر گزارش های مربوط به انتقال و استقرار جنگجویان تروریست و تکفیری ها صحت داشته باشد.
بی شک اصرار و سماجت بر این روند از سوی دو طرف دعوا و سایر بازیگران، فضایی غبار آلود و مبهم از آینده منطقه را به تصویر می کشد و تنها تدبیر و تعقل دو طرف معادله است که می تواند از یک خسارت بزرگ در همه ابعاد جلوگیری کند.