به گزارش ایرنا، زاینده‌رود به طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران، سالهاست که طعم تلخ خشکی و جریان غیر مداوم را می‌چشد و هم نیز در که آخرین ماه پاییز سال را می‌گذرانیم هیچ تبسمی ندارد.
خشکیدن آن به نظر کارشناسان امر نه تنها راه را برای کشت کار کشاورزان می‌بندد بلکه معضلات زیست محیطی، مرگ موجودات پرتعداد، آسیب به میراث فرهنگی، نازیبایی در اصفهان نصف جهان و ناخشنودی میلیون‌ها نفر از ساکنان مناطق مرکزی کشور را به همراه می‌آورد، بنابراین تحقق توسعه این منطقه و جهش تولید در ابعاد مختلف به حل مشکلات آبی استان اصفهان وابسته است.
پژوهشگران همواره تاکید کرده‌اند که بخش اندکی از خشکی زاینده‌رود و چالش‌هایی که برای این حوضه آبریز رخ داده به عوامل اقلیمی مانند تغییر در الگوی زمان و نوع بارش‌ها باز می‌گردد و عمده آن متوجه عوامل انسانی است.
آنان بر این باورند که تعدد خُرده قوانین، پمپاژهای بی‌رویه و غیرقانونی، ناآگاهی‌های زیست محیطی و توجه نکردن به قانون از جمله اصلی‌ترین آفاتی است که در صورت رسیدگی نکردن به آن وضعیت منابع آبی را روز به روز بدتر خواهد کرد و عدم تعادل بین مصارف و منابع آب که بزرگترین چالش حوضه آبریز زاینده‌رود است با حکمرانی صحیح آب حل می‌شود.
در این ارتباط مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان معتقد است که احیای کامل رودخانه زاینده رود همواره راهکار داشته که اولین آن برخورداری از شفافیت در استفاده از منابع آبی در تمام استان‌ها و بهره برداران است.
احیای زاینده رود مستلزم شفافیت در برداشت‌ها
مسعود میر محمدصادقی در گفتگو با ایرنا با اشاره به اینکه داشتن اطلاعات صحیح مهم‌ترین رکن در شفافیت است، افزود: اکنون مدیریت یکپارچه حوضه آبریز زاینده رود در وزارت نیرو وجود دارد که از طریق مشاوران، پایش محلی و پایش ماهواره‌ای وضعیت برداشت‌ها را رصد می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: حراست و کنترل در منابع آبی از دیگر مقوله‌های با اهمیت برای بهره‌مند شدن قانونی و عقلانی در منابع آبی به شمار می‌رود تا بهره برداران به ناحق برداشت نکنند و آسیب به دیگر بخش‌ها را رقم نزنند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با اشاره به توجه بیشتر به مقوله گفت و گو بین ذی‌نفعان منابع آبی تصریح کرد: گام‌های نخستین این امر با عنوان شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده رود در وزارت نیرو برداشته شده که وزارتخانه‌های مرتبط، استانداران، کشاورزان و شرکت‌های آب منطقه‌ای از اعضای آن محسوب می‌شوند.
میر محمدصادقی با بیان اینکه تغییر الگوی مصرف در تمامی بخش‌ها امری ضروری است، اظهار داشت: برای مثال تغییر الگوی کشت، روش‌های مختلف آبیاری در استان اصفهان متناسب با میزان آب موجود باید مورد توجه قرار گیرد که این امر در سازمان جهاد کشاورزی در حال پیگیری و اجراست.
وی افزود: از سوی دیگر صنایع نیز باید با تعدیل در برداشت از منابع آبی سطحی، از منابع دیگر مانند پساب تصفیه شده بهره گیرند.
اهمیت شتاب در اجرای طرح‌های انتقال آب
در کنار موارد عنوان شده که هر یک از اهمیت بالایی برخوردار است، تکمیل هرچه زودتر طرح‌های انتقال آب به حوضه آبریز زاینده رود که اگرچه در سال‌های اخیر بیشتر به آن توجه شده اما باز هم نیازمند تخصیص اعتبارات، توجه بیشتر، برنامه ریزی، اقدام به موقع و در نهایت شتاب در اجراست.
بررسی طرح‌های تأمین و انتقال آب در حوضه آبریز زاینده رود حاکیست که طرح انتقال آب کوهرنگ سه شامل سد و تونل، مهم‌ترین پروژه در این بخش به شمار می‌رود که اگرچه سال‌ها از زمان بهره برداری وعده داده شده آن می‌گذرد اما در چند سال اخیر با جدیت بیشتری در حال اجراست.
عملیات اجرایی طرح انتقال آب کوهرنگ سه شامل سد و تونل در سال ۱۳۷۷ با هدف تأمین آب به میزان حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب در سال برای تأمین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران آغاز و قرارداد ساخت سد تونل سوم کوهرنگ در سال ۱۳۸۹ بسته شد و قرار بود سال ۹۳ به بهره برداری برسد که این امر در آن زمان محقق نشد.
سد کوهرنگ سه که تاکنون حدود ۴۶ درصد پیشرفت فیزیکی داشته بر اساس پیش‌بینی انجام شده سال آینده آبگیری می‌شود و عملیات ساخت این سد ۲ کمان به ارتفاع ۱۲۰ متر تا ۲ سال آینده به اتمام خواهد رسید، این از خاصیت سدهای بتنی به شمار می‌رود که قبل از اتمام آبگیری شوند و پس از آن به بهره برداری برسند.
هم اینک ساخت تونل این طرح انتقال آب به اتمام رسیده و در سال قبل و سال‌جاری به صورت موقت بوسیله آن حدود ۵۰ میلیون مترمکعب پمپاژ آب انجام شد.
دیگر طرح انتقال آب به مرکز کشور، طرح انتقال آب از بهشت‌آباد به فلات مرکزی ایران شامل سه بخش، احداث سد ۱.۵ میلیارد متر مکعبی به ارتفاع ۱۷۸ متر، سامانه انتقال آب تا منطقه شلم زار (در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرکرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری) که سامانه‌ای مشترک و بخش احداث خطوط انتقال از سامانه انتقال آب از شلم زار به اصفهان است.
شرکت آب منطقه‌ای اصفهان حدود ۱۲ سال پیش مطالعات این طرح مشتمل بر یک سد بتنی و تونل ۶۰ کیلومتری را آغاز کرد که وزارت نیرو در دولت یازدهم با بازنگری آن و با حذف تونل، با انجام آن از طریق خط لوله و ایستگاه پمپاژ و همچنین احداث یک سد موافقت کرد.
شرکت "آب نیرو" کارفرمای این پروژه است و تمامی اقدامات توسط آن مجموعه جلو می‌رود و آب منطقه‌ای اصفهان به دلیل مشکلات بین استانی که وجود داشت در اجرای این طرح دخالت ندارد اما تا آنجا که اطلاع دارم گرفتن مجوزهای این طرح در حال انجام است.
در همین ارتباط یک پژوهشگر حوزه آب اظهار داشت: در سال‌های گذشته تغییراتی در جهت کاهش حجم آب انتقالی طرح بهشت آباد از یک هزار و ۱۰۰ میلیون مترمکعب به ۵۸۰ میلیون متر مکعب داده شد (۲۵۰ میلیون متر مکعب برای اصفهان ،۱۸۰ میلیون متر مکعب برای کرمان، ۱۵۰ میلیون متر مکعب برای یزد) و در سال ۱۳۹۲ شورای عالی آب با در نظر گرفتن آب بهشت آباد و تونل سوم کوهرنگ میزان ۲۳۷ میلیون مترمکعب آب زاینده رود را به استان مجاور اختصاص داد.
حشمت الله انتخابی در گفت و گو و با ایرنا ادامه داد: اما استان‌های دیگر که تخصیص خود را باید از تونل سوم کوهرنگ تأمین می‌کردند سالهاست که از زاینده رود و بدون اجرای طرح‌های تونل سوم کوهرنگ و بهشت آباد برداشت می‌کنند.
وی اضافه کرد: در واقع آبی که وعده آن بنام اصفهان تمام شد در عمل سالهاست که به کام دیگران ریخته می‌شود و بدون اینکه آبی انتقال یافته باشد بیش از مقدار وعده داده شده از حوضه بحران‌زده زاینده رود برداشت می‌شود.
این فعال زیست محیطی ادامه داد: وزارت نیرو در جدول منابع و مصارف آب استان اصفهان، میزان آورد آب انتقال نیافته از تونل سوم کوهرنگ و بهشت آباد را جزو منابع آبی استان در نظر می‌گیرد و بر آن اساس تخصیص‌ها را تعیین می‌کند که نتیجه آن خشک شدن زاینده‌رود و تالاب گاوخونی و فرونشست زمین، خشکیدن درختان، افزایش ریزگردها، کمبود و کیفیت پایین آب آشامیدنی در استان اصفهان بوده است.
انتخابی خاطرنشان کرد: در دی ماه ۹۲ با اعلام مصوبات ۹ ماده‌ای شورای عالی آب تا حدودی امیدواری ایجاد شد اما متأسفانه از آن زمان تا کنون نه تنها عزم جدی برای اجرای مصوبات یادشده دیده نشد بلکه به‌طور روز افزون بر برداشت‌های غیرقانونی و اجرای پروژه‌های غیرمنطقی اضافه شده است.
ضرورت بهره برداری سامانه دوم آبرسانی اصفهان
در توضیح اهمیت این پروژه حیاتی که دیگر طرح مهم تأمین‌کننده آب به شمار می‌رود باید بدانیم که اکنون آب آشامیدنی اصفهان از سامانه تصفیه خانه بابا شیخعلی در غرب استان و از طریق تونل ۱۸ کیلومتری تأمین می‌شود که ظرفیت انتقال آن بالغ بر ۱۰.۵ مترمکعب آب بر ثانیه است.
نکته مهم اینکه مطابق گزارش‌های شرکت آب و فاضلاب استان، نیاز کنونی استان ۱۵ مترمکعب بر ثانیه است، بنابراین کمبود قابل توجه آب آشامیدنی در این دیار در بسیاری از روزها وضعیت را به حالت هشدار در می‌آورد.
سامانه اول این تصفیه‌خانه بابا شیخعلی آب ۵۶ شهر و ۳۰۰ روستا در استان اصفهان تأمین می‌کند، اما رشد جمعیت و افزایش استفاده شهروندان، احتمال نقص در این تصفیه‌خانه و وقوع هرگونه اتفاق ناگوار و توقف فعالیت آن، سبب خواهد شد که تأمین آب آشامیدنی مردم این منطقه با مشکل و حتی بحران رو به رو شود.
این تصفیه‌خانه یکی از بزرگترین تصفیه خانه‌های آب ایران به شمار می‌رود که در کیلومتر ۴۵ جاده اصفهان- شهرکرد و در جوار شهر زاینده‌رود واقع شده است، آب این تصفیه خانه در ابتدایی‌ترین نقطه، از سد زاینده‌رود و پس از آن از سد " چم‌آسمان " در فاصله هشت کیلومتر بالاتر از این مجموعه بوسیله کانال سرپوشیده تأمین می‌شود.
بررسی اجمالی حوادث پیش آمده درسال‌های گذشته که شبکه آبرسانی اصفهان را با اختلال و مشکل مواجه کرد، ضرورت احداث و بهره برداری از سامانه دوم آبرسانی این منطقه را دو چندان می‌کند.
ظرفیت انتقال این طرح ۹.۵۷ مترمکعب بر ثانیه است، سامانه نامبرده از ۲۷ کیلومتر تونل تشکیل شده و یک تصفیه خانه و خطوط انتقال دارد که آب را به مخازن نگهداری آب پیلاف در مجاورت دانشگاه صنعتی اصفهان و مخزن (گَوَرت) در شرق اصفهان منتقل می‌کند.
در زمان حاضر تونل آماده بهره برداری است و دیگر موارد پروژه نیز پیگیری می‌شود، اعتبار این طرح از طریق سرمایه گذاری از منابع داخلی شرکت آب منطقه‌ای، کمک‌های شرکت آب و فاضلاب از محل تبصره سه با مجوز شورای شهر در حال انجام است.
خود طرح زمان بندی چهار سال دارد و مرحله اول تصفیه خانه حدود ۴۰ درصد پیشرفت داشته و حدود ۱۵ کیلومتر از خط اضطراری سامانه اجرا شده است و از محل فروش زمین‌های مازاد آب و فاضلاب و شرکت آب منطقه‌ای، هزینه‌ها در قالب تبصره ۱۲ قانون بودجه تأمین اعتبار خواهد شد.
استان افزون بر پنج میلیون اصفهان ۲۴ شهرستان دارد.