این را حسین اربابی، دامدار مانه و سملقانی می گوید و می افزاید: اکنون دام های من علاوه بر نان، اقلامی چون چغندر قند، کدو و سبزی را نیز بعضا و به فراخور وضعیت به عنوان خوراک در آخور خود می بینند.
دامداران خراسان شمالی در این روزها که خوراک دام از افزایش قیمت زیادی برخوردار بوده است گاه به اجبار به تغذیه دام خود با ضایعات کشاورزی و در مواردی حتی محصولات کشاورزی روی آورده اند.
تا مدتی پیش که برداشت چغندر از کشتزارهای منطقه در جریان بود، خوراک بخش زیادی از دام های منطقه را چغندر قند تشکیل می داد و برخی از دامداران این محصول را برای خوراک دام می خریدند و بعضی نیز به خرید کدو، سیب زمینی و انواع ضایعات میوه و صیفی جات میوه فروشی ها روی آورده بودند.
نان خشک نیز که از سالیان گذشته در سیاهه دامداران برای تغذیه دام ها قرار داشته است اکنون با گران شدن نهاده های دامی، خریداران بیشتری پیدا کرده است و برخی دامداران به ناگزیر حتی نان های کپک زده را با قیمتی پایین تر خریداری کرده و شکم دام خود را با آن سیر می کنند.
یک دامدار بجنوردی می گوید: با توجه به افزایش قیمت علوفه و خوراک دام و از سویی نداشتن نقدینگی، ناچار شدم چند راس دام خود را به فروش برسانم تا بخشی از خوراک دیگر دام ها را فراهم کنم.
قاسم طالب پور می افزاید: قیمت خوراک دام روز به روز افزایش می یابد و قدرت خرید دامداران بسیار پایین آمده است اما قیمت دام زنده از افزایشی متناسب با آن برخوردار نبوده است و حال آنکه نیاز به خوراک دام روزانه اما دوره پروار کردن دام طولانی است.
یک دامدار دیگر نیز از فروش دام های نارس خود خبر داده و می گوید: دامپروران قدرت تولید را از دست داده اند و در این روزها مجبور به فروش بخشی از دام خود برای تهیه خوراک مورد نیاز دام می شوند و با ادامه این روند در آینده ای نزدیک دام های خود را از دست خواهند داد.
ولی رحیمی از افزایش قیمت علوفه دامی اظهار نگرانی کرده و می افزاید: در این ایام که قیمت تمامی کالاها از افزایش برخوردار بوده است برخی از واسطه ها و سودجویان بخش زیادی از نهاده های دامی را خریداری و در انبارها ذخیره کرده اند تا در فصل سرد سال با چندین برابر قیمت به دامداران بفروشند.
وی اظهار می کند: برخی از اقلام علوفه و خوراک دام که در داخل کشور و حتی استان تولید می شود اکنون اسیر دست واسطه ها شده است و حتی برخی از کاسبان سودجو که هیچ ارتباطی با دام و نهاده های دامی نداشته اند، با توجه به آشفتگی بازار نهاده های دامی، نقدینگی خود را به خوراک دام تبدیل کرده و اکنون برای پر کردن جیب خود، گریبان دامداران را گرفته اند.
این دامدار بجنوردی اضافه می کند: حتی برخی از شهروندان را می شناسد که با سوء استفاده از نابسامانی این حوزه، اقدام به خرید برخی از اقلام خوراک دام و یا محصولات کشاورزی کرده و آنرا در انبارها و زیرزمین های منازل خود دپو کرده اند تا با عرضه آن پس از گرانی، کاهش ارزش پول و نقدینگی خود را جبران کنند که چنین رفتارهایی خود باعث افزایش قیمت علوفه در استان شده و تولید کنندگان را به گرفتن وام و تسهیلات بانکی برای تهیه آذوقه زمستانه دام خود ناگزیر می کند.
کاهش ۵۰ درصدی جیره غذایی دام ها
یکی از فعالان حوزه دام در شیروان نیز که ۱۰۰ راس گاو و بیش از هزار راس دام سبک دارد، می گوید: دامپروری خراسان شمالی در معرض تعطیلی قرار دارد و مسوولان باید برای حمایت از دامداران چاره ای بیندیشند تا این قشر تولید کننده، دام های خود را از دست ندهند چرا که این قابل جبران نخواهد بود.
به دلیل گرانی علوفه ۵۰ درصد جیره غذایی دام ها را کاهش داده‌ام، تامین نهاده های دامی کار بسیار سختی شده استمسعود ارکانی فرد می افزاید: هم اینک به دلیل گرانی علوفه مجبور شده ایم ۵۰ درصد جیره غذایی دام ها را کاهش بدهیم و نتیجه آنکه دام ها در این ایام بسیار لاغر شده اند که به همین علت بیماری نیز آنها را تهدید می کند و حال آنکه هزینه های دارو نیز بسیار افزایش یافته است.
وی اظهار می کند: برای تامین نهاده های دامی به اجبار تعدادی از دام های خود را باید به فروش برسانم اما لاغری دام ها باعث شده است که نقدینگی قابل توجهی دستمان را نگیرد.
ارکانی فرد می افزاید: در این روزها هر کیلوگرم جو به قیمت ۵۰ تا ۶۰ هزار ریال، کنسانتره ۶۵ تا ۷۰ هزار ریال، کاه ۱۵ تا ۱۷ هزار ریال، یونجه ۳۷ تا ۴۵ هزار ریال خرید و فروش می شود و این در حالی است که دام زنده شامل گاو و گوساله هر کیلوگرم با توجه به جنسیت و وزن بین ۲۰۰ تا ۳۵۰ هزار ریال و گوسفند نیز ۲۰۰ تا ۴۳۰ هزار ریال نرخ گذاری می شود.
۴۷ هزار تن خوراک دام در اختیار دامداران قرار گرفت
امسال حدود ۴۷ هزار تن خوراک دام یارانه ای به صورت خام از جمله ذرت، جو، سویا بین دامداران استان توزیع شد. مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: امسال ۴۶ هزار و ۹۰۴ تن خوراک دام یارانه ای خام شامل ذرت، جو و سویا بین دامداران استان توزیع شد که بخشی از آن تبدیل به کنسانتره شده بود.
مهدی شکاری اظهار می کند: در این زمینه تنها در مهرماه امسال پنج هزار و ۵۰۰ تن و آبان ماه هشت هزار و ۱۰۰ تن کنسانتره یارانه ای بین دامداران استان توزیع شد و تا پایان آذرماه نیز ۹ هزار و ۶۲۵ تن کنسانتره دامی در اختیار آنان قرار گرفت.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: نهاده‌های دامی در قالب خوراک آماده همچنان در اختیار دامداران استان قرار می‌گیرد و با تبدیل خوراک خام به خوراک آماده و صنعتی، تعداد دامداران بیشتری برای تامین نهاده های دامی زیر پوشش قرار می گیرند.
وی می افزاید: همچنین با فراوری نهاده های دامی خام، بهره وری و ضریب تبدیل خوراک به گوشت افزایش می یابد، در کنار نهاده هایی از جمله جو و ذرت سایر نهاده ها نیز اضافه خواهد شد که به غذای کامل برای دام تبدیل خواهد شد و همچنین نهاده ها آسیاب می شود که این نیز به بهره وری کمک خواهد کرد.
وی می گوید: کنسانتره تولیدی استان شامل نهاده های دامی از جمله جو، ذرت، سبوس، کنجاله تخم پنبه و سویا، یکسری مواد معدنی و مکمل است که خوراک کاملی برای دام است.
کارخانه های خوراک دام استان یک‌هفتم ظرفیت تولید دارند
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: هم اینک ۱۱ کارخانه خوراک دام در استان وجود دارد که تنها یکی از آنها غیر فعال است و مابقی فعال هستند.
شکاری ظرفیت اسمی تولید این واحدها را ۳۶۴ هزار تن عنوان کرده و می افزاید: این در حالی است که میزان کل تولیدی این واحدها تنها ۵۲ هزار تن است زیرا متاسفانه این واحدها با ظرفیت بسیار پایینی فعالیت دارند.
امداران استان در سال جاری، تنها ۲۴ درصد از خوراک دام مورد نیاز را از محل خوارک و نهاده های یارانه دار دریافت کرده اند و مابقی نیاز از بازار آزاد تامین شده است
وی با بیان اینکه نیاز به خوراک دام استان در سال جاری را ۷۰ هزار تن عنوان کرده و می گوید: دامداران استان در سال جاری تنها ۲۴ درصد از خوراک دام مورد نیاز را از محل خوراک و نهاده های یارانه دار دریافت کرده اند و مابقی نیاز آنان از بازار آزاد تامین شده است.
شکاری می افزاید: تامین خوراک دام و علوفه مورد نیاز دامداران از بازار آزاد و با قیمت بالا، سبب شده تا هزینه های تمام شده تولید افزایش یابد و این امر تولیدکنندگان را متضرر و نگران کرده است.
وی تصریح می کند: با توجه به کمبود نهاده های دامی در بازار، قیمت این اقلام افزایش یافته است و این وضعیت بیش از پیش، هزینه های تولید را بالا برده است.
۱۰۰ درصد نیاز علوفه دام در خراسان شمالی تولید می‌شود
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: بدون احتساب کنجاله سویا و ذرت دانه‌ای، ۱۰۰ درصد نیاز علوفه دام منطقه در استان تولید می‌شود.
عبدالله یوسفی اظهار می کند: سالانه در استان حدود ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تن جو تولید می شود که حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد آن برای کشت و بذر نگهداری و مابقی به بازار عرضه می شود.
وی می افزاید: همچنین در این استان مراتع خوبی داریم که دامداران برای تعلیف دام استفاده می کنند و همچنین انواع علوفه دامی از جمله ذرت علوفه ای، ذرت دانه ای، یونجه و کاه مورد نیاز دام استان در منطقه تولید می شود.
وی اظهار می دارد: کشاورزان جو تولیدی خود را در فصل برداشت با قیمت هر کیلوگرم ۲۰ هزار ریال فروختند که در این روزها به بیش از ۶۰ هزار ریال رسیده است، بنابراین کشاورزانی که دام هم نگهداری می کنند اکنون باید این محصول را با قیمت بالاتری خریداری کنند.
وی از دامداران خواست تا علاوه بر کنسانتره و جو از سایر علوفه دامی نیز برای پرواربندی دام ها استفاده کنند و افزود: تنها نیاز دام به کنسانتره و جو نیست.
یوسفی می گوید: در خراسان شمالی سالانه ۷۰۰ هکتار از کشتزار های استان زیر کشت ذرت علوفه ای می رود که به طور میانگین ۳۵ هزار تن محصول از این سطح برداشت می شود.
وی می افزاید: همچنین سالانه ۱۲ هزار هکتار مزرعه زیر کشت یونجه می رود که حدود ۶۰ هزار تن محصول نیز از این سطح تولید می شود.
یوسفی اظهار می کند: کاه استحصالی از گندم و جو نیز از سطح زیر کشت غلات استان حدود ۳۲۰ هزار تن است و علاوه بر این محصولات شبدر، ذرت دانه ای و سایر محصولات علوفه ای نیز در استان تولید می شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی، با رد موضوع استفاده دامداران از محصول تولیدی چغندر قند استان به عنوان خوراک دام، می گوید: البته دامداران از ضایعات محصولاتی چون چغندر قند و برگ های آن برای تغذیه دام استفاده می کنند.
فاصله ۵۰ درصدی ضریب خوراک دام استان با استانداردها
طبق استاندارد ها در دنیا به ازای هر ۵.۵ تا ۶ کیلوگرم خوراک به دام سبک یک کیلو گوشت تهیه می‌شود، این ضریب در استان ۱۱ به یک است
یک محقق علوم دامی در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی می گوید: اکنون در ضریب خوراک دام با استانداردهای این بخش ۵۰ درصد فاصله داریم.
دکتر حسن علمی می افزاید: طبق استانداردهای جهانی به ازای هر ۵.۵ تا ۶ کیلوگرم خوراک داده شده به دام سبک یک کیلوگرم گوشت قرمز تهیه می شود و این در حالی است که در کشور و نیز استان خراسان شمالی این ضریب ۱۱ به یک است.
وی اظهار می کند: همچنین طبق استانداردها به ازای هر ۶ کیلوگرم خوراک داده شده به دام سنگین یک کیلوگرم گوشت تولید می شود در حالی که ضریب تبدیل خوراک به گوشت در استان خراسان شمالی ۱۱.۵ به یک است.
وی بر ضرورت کار علمی برای کاهش ضریب تبدیل خوراک به گوشت تاکید کرده و می افزاید: فرمول خوراک دام باید از یک برنامه علمی و اصولی برخوردار باشد تا هزینه های تولید گوشت کاهش یابد.
نظام دامپروری کشور باید از وابستگی خارج شود
علمی با بیان اینکه نظام دامپروری در کشور باید از وابستگی خارج شود، می افزاید: مقوله دام در بحث امنیت غذایی کشور نقش دارد و نباید آن را به خارج وابسته کرد که با کوچکترین مشکلی این حوزه دچار چالش شود.
وی با بیان اینکه در نشخوارکنندگان باید مواد خوراکی بی کیفیت تبدیل به مواد با کیفیت شود، می گوید: متاسفانه دامداران متکی به دام های لوکس وارداتی شده اند، دام های لوکس نیاز به خوراک های لوکس از جمله سویا، کنسانتره و جو دارند که این امر نیاز آبی آنان را نیز افزایش می دهد.
این پژوهشگر علوم دامی با بیان اینکه واردات دام های غیربومی تهدیدی برای بحث امنیت غذایی است، اظهار می کند: چون دام های به تدریج وابسته به تغذیه با سویا و خوراک آماده شده اند، اکنون برای سیر کردن آنها با مشکل تامین خوراک مواجه شده ایم.
وی می افزاید: در این روزها دامپروران برای جبران گرانی و کمبود نهاده های دامی رو به ضایعات محصولات کشاورزی و نان خشک آورده اند، برخی از دامداران حتی از چغندر قند سالم به این منظور استفاده می کنند.
دکتر علمی اظهار می دارد: به خودی خود چغندر قند برای خوراک دام مفید است اما این نوع خوراک باید با سایر محصولات طبق یک استاندارد به دام خورانده شود، چغندر قند باید با مواد پروتئینی از جمله یونجه به عنوان نهاده دامی استفاده شود، در غیر این صورت دام ها به دلیل کمبود پروتئین در تغذیه مستعد بیماری خواهند شد.
دامدار در استفاده از ضایعات محصولات کشاورزی باید با توجه به میزان مواد مورد نیاز برای دام خوراک تهیه کند اما متاسفانه جیره بندی مناسبی تهیه نمی کنندوی می گوید: استفاده از ضایعات محصولات کشاورزی نیز خوب است اما باید دامدار با توجه به میزان مواد مورد نیاز برای دام، خوراک تهیه کند که متاسفانه دامداران استان دانش لازم را ندارند و جیره بندی مناسبی برای خوراک دام خود تهیه نمی کنند.
وی خاطرنشان می کند: در خوراک هایی که خود دامدار به دام می خوراند باید کمبودها را جبران کند و اگر موادی نیز اضافه است به نوعی آن را کم کند در غیر این صورت به رشد دام خود ضربه وارد می کند.
علمی اظهار می کند: نان کپک زده نیز باعث بیماری دام خواهد شد و مصرف گوشت و شیر آن نیز به انسان ها آسیب می رساند، حتی نان کپک زده دام را مستعد سقط جنین می کند.
محقق علوم دامی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی با بیان اینکه هم اینک، در تامین مواد پروتئینی مورد نیاز دام ها کمبودهایی وجود دارد، اظهار می دارد: همین امر موجب سقط جنین دام شده و به چالشی در مسیر دامپروری تبدیل خواهد شد.
وی می افزاید: در سال های گذشته مراتع استان بسیار غنی بود و به نوعی تمام مواد مورد نیاز دام ها از آن تامین می شد اما هم اکنون مراتع بسیار فقیر شده اند و باید از مراتع دست کشیده و دامداریهای سنتی را تبدیل به صنعتی کنیم.
علمی بر حرکت به سمت پرورش دام بومی تاکید کرده و می گوید: باید با توجه به محصولات و خوراک بومی، دام های بومی را بیشتر تقویت کرد و در این شیوه نیز باید با دانش و اصولی برخورد کرد.
وی با بیان اینکه دام های بومی نسبت به دام های وارداتی مقاوم تر هستند، اظهار می کند: بر این اساس گوسفند کردی نباید به حاشیه رفته و سایر دام ها جایگزین آن شوند.
این محقق تاکید می کند: بقایای تمامی دانه های روغنی که در کارخانه ها و واحدهای روغن کشی مصرف شوند، به کنجاله تبدیل می شود و تخم پنبه، کلزا و سایر دانه ها کنجاله دارند که می توان از آن به عنوان خوراک دام استفاده کرد.
محقق علوم دامی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی افزود: از هر محصولی کشاورزی نیز که آب آن استحصال شود تبدیل به تفاله خواهد شد، تفاله های چغندرقند، گوجه فرنگی، سیب، سایر محصولات می تواند به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار گیرد.
علمی با بیان اینکه کنجاله ها تامین کننده پروتین و تفاله ها انرژی زا هستند افزود: باید از دانش بومی برای تهیه خوراک دام بهره برداری کنیم و متکی به کنجاله سویا و ذرت وارداتی نباشیم، در کنسانتره تمامی مواد مورد نیاز برای دام وجود دارد.
خراسان شمالی بیش از ۲ میلیون راس دام دارد
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: در این استان ۲ میلیون و ۱۲ هزار راس دام سبک و ۸۱ هزار راس دام سنگین وجود دارد که تاکنون ۵۸۲ هزار و ۶۷۹ راس گوسفند و بز و ۱۴ هزار و ۳۷ راس گاو و گوساله پلاک‌کوبی و هویت‌گذاری شده است که این میزان ۲۴ درصد از دام‌های استان را تشکیل می‌دهد.
محمد محمدزاده می افزاید: داشتن آمار جمعیت دامی و توزیع هدفمند نهاده های دامی، برآورد میزان تولیدات از جمله اهداف طرح پلاک کوبی و هویت گذاری دام است.
وی اضافه می کند: اکنون افزون بر ۹۰ درصد دام های سبک و ۸۵ درصد دام های سنگین استان به صورت سنتی نگهداری می شود.
خراسان شمالی در زنجیره تولید و ارزش در بخش دام سبک و طیور رتبه ۹ کشور را دارد.
این استان با افزون بر ۲ میلیون و ۵۲۶ واحد دامی یکی از قطب های دامپروری کشور محسوب می شود.
گستره مراتع خراسان شمالی نیز یک میلیون و ۴۱۴ هزار و ۸۴۱ هکتار است.