به گزارش روز یکشنبه ایرنا، پس از تأیید استفاده از واکسن‌های تولید شده کرونا در آمریکا، اروپا، روسیه و چین، نگرانی‌های زیادی درباره امکان دسترسی یکسان کشورها به این واکسن‌ها از سوی عالی ترین مقامات جهان از جمله آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل مطرح شده و مورد بحث قرار گرفته است. در همین راستا ائتلافی از سازمان بشردوستانه و حامی سلامت چهارشنبه گذشته هشدار دادند با توجه به «احتکار» واکسن کرونا در کشورهای ثروتمند، اگر دولت‌ها و شرکتهای دارویی اقدامی بکار نبدند، تقریباً ۹۰ درصد از تقریباً ۷۰ کشور فقیر جهان از دسترسی به واکسن تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی محروم خواهند شد.
«آنتونیو گوترش» دبیر کل سازمان ملل با گلایه از رشد ملی‌گرایی در تولید واکسن بیماری «کووید -۱۹» در برخی کشورهای ثروتمند، لزوم رویکرد رهبران جهانی به مسئله واکسن به عنوان کالایی عمومی را یادآور شد و گفت همه گیری کرونا نشان داده تا چه حد داشتن نظام‌های سلامت توانمند برای همه کشورها که بتوانند به تمامی جمعیت خدمات با کیفیت در هرزمان و مکان ارائه دهند، مهم است.
در حالی که این نگرانی‌ها همچنان وجود دارد، انگلیس اولین کشور در جهان بود که واکسیناسیون گسترده علیه کرونا را از سه شنبه (۱۸ آذر) با واکسن‌های تولیدی دو شرکت دارویی بایون‌تک و فایزر آغاز کرد. یک زن ۹۰ ساله در کاونتری اولین کسی بود که واکسینه شد. پس از آنکه در انگلستان، چند نفر به واکسن کرونا حساسیت نشان دادند، اعلام شد افرادی که سابقه آلرژی دارند اکنون برای واکسینه شدن باید منتظر بمانند. حالا، در کنار نگرانی از احتمال عدم دسترسی یکسان کشورها به واکسن کرونا، برخی نگرانی های دیگر از جمله درخصوص میزان اثرگذاری واکسن ها و یا عواض جانبی احتمالی آنها ایجاد شده است.
سازمان بهداشت ملی انگلیس (NHS ) اعلام کرد، طبق معمول در مورد واکسن‌های جدید ، آژانس تنظیم دارو ( MHRA) این مسئله را به عنوان یک اقدام پیشگیرانه توصیه کرده است. دو شرکت بایون‌تک و فایزر نیز گفتند که از تحقیقات در خصوص علت این حساسیت‌ها پشتیبانی خواهند کرد.
مقامات مسئول در اتحادیه اروپا در حال حاضر هنوز در حال بررسی برای تأیید این واکسن هستند. آژانس غذا و داروی ایالات متحده (FDA) قبلاً اعلام کرده که هیچ نگرانی در مورد استفاده از واکسن وجود ندارد و بررسی‌ها از نظر ایمنی و اثربخشی هیچ مشکل جدیدی نشان نداده است. شرکت بایون‌تک مستقر در ماینتس آلمان و شرکت دارویی فایزر آمریکا گزارش دادند که آنها دوشنبه گذشته درخواست تأیید واکسن کرونا را برای اتحادیه اروپا داده‌اند و آژانس دارویی اروپا (Ema) می‌خواهد این برنامه را در ماه دسامبر بررسی کند. در صورت تأیید، آلمان نیز می‌خواهد در پایان این ماه یا ابتدای ماه آینده میلادی واکسیناسیون سراسری را آغاز کند.
کارشناسان می‌گویند جهان در صورت امکان به چندین واکسن نیاز دارد، نه فقط سه، پنج یا شش مورد. در غیر این صورت تقاضای جهانی به هیچ وجه قابل تأمین نیست.
درباره واکسن کرونا و عوارض آنچه می‌دانیم؟
حتی پس از تصویب واکسن کرونا از سوی مراجع دارویی، سوالات بی شماری در مورد آن وجود دارد که هنوز پاسخ داده نشده است. به عنوان مثال آیا ویروس پس از واکسیناسیون همچنان قابل انتقال است یا خیر. همچنین مشخص نیست که تأثیر واکسن تا چه مدت ادامه خواهد داشت و چه عواقب احتمالی طولانی مدت می‌تواند ایجاد کند.
اینکه واکسن‌های کشف شده کرونا بیش از ۹۰ درصد مؤثر بوده و بی خطر هستند، به نظر خوب می‌رسد. تا کنون چندین تولید کننده، واکسن‌های خود را رائه داده‌اند و با تأیید اولین واکسن، کار واکسیناسیون در آمریکا و انگلیس شروع شده است. اما این واکسن عوارضی نیز داشته است از جمله اینکه مشخص شده می‌تواند باعث تب، سردرد یا احساس ضعف شود، حتی در حدی که افراد مجبور شدند یک یا دو روز در خانه بمانند. این اساساً نشانه‌ای از واکنش سیستم ایمنی بدن به واکسن است، اما بیماری‌های جدی نیز دیده شده است.
این عوارض جدی در مطالعات با دهها هزار شرکت کننده اجتناب ناپذیر بوده است. آنها هم در گروه واکسینه شده و هم در گروه کنترل مشاهده شدند. به عنوان مثال واکسیناسیون در مواردی با التهاب نخاع همراه بود که می‌تواند موجب فلج شود. با این حال، پزشکان تصور نمی‌کنند که این امر ناشی از واکسیناسیون باشد. همچنین از آنجا که کودکان معمولاً در گروه خطر قرار ندارند، نباید در ابتدا واکسینه شوند. در مورد آزمایش واکسن در کودکان قوانین بسیار سختگیری وجود دارد. بنابراین، ابتدا آزمایشاتی روی بزرگسالان انجام می‌شود و واکسن نیز برای آنها تأیید می‌شود.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) می‌گوید علیرغم عوارض مکرر، هیچ گونه نگرانی در مورد واکسن کرونای بایون‌تک و فایزر ندارد. با این حال ۸۴ درصد واکسیناسیون‌ها، واکنش‌هایی مانند خستگی، سردرد، درد عضلانی یا مفصلی و همچنین لرز یا تب را گزارش کرده‌اند. فلج موقتی صورت نیز در چهار مورد واکسینه شده ایجاد شده است.
برخلاف بیشتر گزارش‌های رسانه‌ای، واکسن کرونا تائید شده توسط بایون‌تک و فایزر نیز دارای عوارض جانبی است. در اسناد رسمی سازمان غذا و دارو این موارد - از سردرد گرفته تا فلج صورت - با توجه به فراوانی آنها ذکر شده است.
به عنوان بخشی از تأیید سریع واکسن کرونا، بایون‌تک و فایزر، از جمله، مطالعه‌ای را با حدود ۴۴۰۰۰ فرد انجام دادند. بر اساس نتایج، واکسن بایون‌تک / فایزر موسوم به "BNT162b2" "مؤثر و بی خطر" ارزیابی شده است. اثر واکسیناسیون بعد از اولین دوز دیده می‌شود. با این حال، پس از واکسیناسیون دوم، تعداد افراد آزمایشی که عوارض جانبی را گزارش کردند، افزایش می‌یابد.
با نگاهی به کل گروههای آزمایش آزمایش کرونای تنها ۰.۰۴ درصد افراد واکسینه شده و ۰.۸۸ درصد گروه دارونما، مثبت بود. اگر این دو رقم را با هم مقایسه کنید، نتیجه یک اثر محافظتی نسبی ۹۵.۰ درصدی است. همچنین اثر محافظتی مطلق پس از واکسیناسیون دوم ۸۴ درصد است.
طبق اسناد FDA ، اثر محافظتی ۱۰ روز پس از اولین واکسیناسیون ۴/۵۲ درصد است و در گروههای سنی نوسان دارد. به همین دلیل، واکسیناسیون با دو دوز توصیه می‌شود. اما فرد باید با عوارض دوز دوم واکسن مقابله کند زیرا پس از واکسیناسیون دوم عوارض جانبی بیشتری گزارش شده است. بنا بر گزارش‌ها، ۸۴.۱ درصد عوارض جانبی را طی هفت روز پس از واکسیناسیون گزارش کردند. به عبارت دیگر از هر ۶ نفر ۵ نفر عوارض جانبی نشان دادند یا فقط یک ششم هیچ عارضه‌ای نداشت. این موارد بیشتر در افراد ۱۸ تا ۵۵ ساله که ظاهراً سالم ترند کمتر بوده است.
مسکو و پکن راه خود را دنبال می‌کنند
روسیه و چین نمی‌خواهند خود را به غول‌های دارویی غرب تسلیم کنند. در همین راستا برنامه واکسیناسیون گسترده کووید ۱۹ را در کلینیک‌هایی در مسکو آغاز کرده است. واکسن "اسپوتنیک وی" در اولین مرحله به کسانی که بیشتر در معرض خطر ابتلاء به این ویروس هستند، تزریق می‌شود.
روسیه از واکسن «اسپوتنیک وی» که در مرداد ماه به ثبت رساند در حالی برای واکسیناسیون شهروندانش استفاده می‌کند که هنوز در مراحل نهایی آزمایش‌های انسانی است. سازندگان این واکسن کارایی آن را ۹۵ درصد عنوان کرده و گفته‌اند که هیچ عارضه جانبی مهمی ندارد و همچنان آزمایش‌های وسیعی بر روی آن در حال انجام است.
ولادیمیرپوتین، رئیس جمهور روسیه مایل است که این کشور در واکسیناسیون گسترده در جهان پیشتاز باشد و همچنین اقتصاد این کشور به فعالیت ادامه دهد. مسکو مرکز همه‌گیری ویروس کرونا در روسیه است. روزانه در این شهر هزاران نفر به کووید ۱۹ مبتلا می‌شوند و دهها نفر هم جان خود را از دست می‌دهند. بیمارستان‌ها در سراسر این شهر مملو از بیماران مبتلا به کروناست.
روسیه همچنین در حال تولید واکسنی برای جلوگیری از ابتلای حیوانات به کرونا است. پس از شیوع کرونا در چندین مزرعه پرورش گوشت راسودر اروپا، روسیه اکنون واکسن اختصاصی خود را برای حیوانات تولید می‌کند. طبق گفته یک مقام سازمان نظارت بر کشاورزی، این واکسن باید در پایان ژانویه در دسترس باشد. به گفته وی این ماده فعال در حال گذر از مرحله مهم آزمایش سوم است. «سرژ دانک ورت» روز شنبه گفت: «واکسن جدید در حال حاضر بر روی راسوها، گربه‌ها و جوندگان در حال آزمایش است. در حال حاضر مرتباً از مزارع دام حیوانات روسی درخواست واکسن کرونا می‌شود، زیرا راسوها و دیگر جوندگان به ویژه به ویروس حساس هستند و می‌توانند یکدیگر را آلوده کنند.
در چند هفته گذشته در چندین کشور اروپایی از جمله سوئد، فرانسه و هلند مواردی از آلودگی‌های کرونا در پوست راسو مشاهده شده است. میلیون‌ها حیوان در دانمارک کشته شده بودند زیرا ویروس جهش یافته بود. طبق اطلاعات رسمی، بیش از ۹۷۰۰۰ راسو در مزارع پرورش حیوانات در روسیه زندگی می‌کنند. در حال حاضر دو واکسن برای افراد علیه کرونا در کشور منتشر شده است.
در چین نیز چندین واکسن درحال تهیه است که بعضی از آنها به مرحله تزریق به بیماران هم رسیده است. به گفته پژوهشگران واکسن "سینوواک بیوتک" (Sinovac Biotech) که بر حدود ۷۰۰ نفر آزمایش شده، واکنش سریعی در سیستم ایمنی ایجاد کرده است.
پیش از این گزارش‌هایی از واکسن‌های کرونایی که در اروپا و آمریکا در دست تهیه است مبنی بر موفقیت آمیز بودن آنها در آزمایش‌های وسیع، منتشر شده بود. چین هم مانند سایر کشورها وارد رقابت برای تهیه واکسن کووید شده است. تاکنون چهار واکسن چینی وارد مراحله سوم و نهایی از آزمایش‌های بالینی شده‌اند از جمله واکسن سینوواک بیوتک. البته نتایج آزمایشات که در نشریه علمی "لَنسِت" به چاپ رسیده تنها به مراحل اول و دوم آزمایش‌های این چهار واکسن می‌پردازد. با این حال مزیت واکسن چینی این است که برخلاف واکسن‌های دیگر به دمای خیلی پایین نیاز ندارد و این امور انتقال و نگهداری آن را تسهیل می‌کند.
پاکستان، امارات و عربستان به دنبال واکسن چینی
پاکستان امیدوار است که از واکسن کرونا از چین استفاده کند واکسن‌های چینی علیه ویروس کرونا در اسلام آباد، لاهور و کراچی در حال آزمایش هستند. اما اطلاعات مستقلی در مورد تأثیر واکسن‌ها وجود ندارد.
کراچی از جمله شهرهای قرمز در پاکستان به شمار می‌رود. طی هفت روز گذشته تقریباً ۲۲۰۰۰ آلودگی جدید در پاکستان گزارش شده است. داده‌های دانشگاه جان هاپکینز نشان می‌دهد از اواخر ماه نوامبر تعداد موارد جدید هر روز کم و بیش ثابت بوده است. دولت در اسلام آباد بیش از ۱۲۰ میلیون یورو برای تهیه دوزهای واکسیناسیون از تولیدکنندگان مختلف علیه ویروس کرونا در نظر گرفته و چین در رأس این لیست است. کشور همسایه ثابت کرده که یک شریک قابل اعتماد است. در جریان موج اول آلودگی‌ها در بهار، چین تجهیزات پزشکی و محافظتی در اختیار پاکستان قرار داد و کارشناسان پزشکی را برای حمایت از اسلام آباد در مبارزه با بیماری همه گیر کرونا اعزام کرد.
داوطلبان همچنان برای آزمایش واکسن کرونا چینی در اسلام آباد ثبت نام می‌کنند. این آزمایشات در ماه‌های اخیر با واکسن چینی در پاکستان آغاز شده و ادامه دارد. واکسن مذکور توسط شرکت «کانسینو» (CanSino) و انستیتوی بیوتکنولوژی پکن ساخته شده است. فاز اول و دوم مطالعات بالینی در چین انجام شده است ، در حالی که آزمایشات مرحله سوم علاوه بر پاکستان در کشورهایی مانند عربستان سعودی و روسیه نیز ادامه دارد. عربستان با ۳۶۰ هزار مبتلا به ویروس کرونا، کشوری است که بیشترین شمار مبتلایان به این ویروس را در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دارد. از این تعداد، بیش از ۶ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند
همچنین امارات متحده عربی برای واکسن کرونای تولیدی کنسرن داروسازی چین به نام سینوفارم پروانه پخش و مصرف صادر کرده است. مقام‌های اداره بهداشت امارات روز چهارشنبه گفتند که این واکسن محصول چین از بیماری کووید ۱۹ از نوع متوسط و سخت را به خوبی پیشگیری می‌کند.
در پاکستان این واکسن به بیش از ۸۰۰۰ داوطلب در بیمارستان‌های اسلام آباد، لاهور و کراچی داده شد. طبق اعلام آژانس دارویی پاکستان، در مرحله دوم ۱۰ هزار داوطلب دیگر اضافه می‌شوند.«جاوید اکرم» معاون دانشگاه علوم پزشکی لاهور، جایی که چنین آزمایشاتی در حال انجام است، به دویچه وله گفت که انتظار دارد نتایج در ژانویه منتشر شود. «دولت امیدوار است که واکسن چینی نتیجه بدهد اما با تولیدکنندگان دیگر نیز صحبت می‌کند. اکرم می‌گوید: «ما معتقدیم که واکسن چینی سریع‌تر در دسترس خواهد بود.»
در صورت مثبت بودن آزمایشات، کادر پزشکی جز اولین افرادی هستند که واکسینه می‌شوند. «محمد زاکا اور رحمان» رئیس پیشین انجمن تولیدکنندگان دارویی پاکستان (PPMA) می‌گوید تولیدکنندگان واکسن غربی قبلاً متعهد شده‌اند که دوزهای خود را به ایالات متحده و اروپا بفروشند. رحمان به دویچه وله گفت: از نظر پاکستان، چین بهترین گزینه است زیرا شرکتهای چینی در چنین سفارشاتی غرق نشدند. به گفته وی، مقامات بهداشتی در حال حاضر مقدمات توزیع و ذخیره واکسن‌ها را فراهم کرده‌اند.
برنامه سازمان ملل متحد با همکاری اتحاد جهانی واکسیناسیون GAVI قصد دارد به کشورهای فقیرتر دسترسی عادلانه ای به واکسن‌های ضد ویروس کرونا بدهد. اگرچه پاکستان خواستار واکسن در اسرع وقت است، اما سوالاتی در مورد چگونگی انجام مراحل اولیه آزمایشات بالینی در چین وجود دارد. «عبدالغفور شورو» از انجمن پزشکی پاکستان (PMA) از این واقعیت انتقاد می‌کند که دولت‌های پکن و اسلام آباد نتایج اولین آزمایشات را منتشر نکرده‌اند.
به گفته وی، نه چین و نه پاکستان شامل نهادهای پزشکی مستقل در ارزیابی آزمایشات بالینی نبودند. اما اکرم، معاون دانشگاه این انتقادات را به عنوان بی اساس رد می‌کند: «ما هیچ تعهدی نداریم که به هیچ ارگان پزشکی درباره آزمایش واکسن‌ها اطلاع دهیم.» به گفته اکرم، وقتی دولتی موافقت می‌کند در تحقیق شرکت کند، توافق نامه محرمانه بودن را امضا می‌کند. بر این اساس، نمی‌تواند هیچ گونه اطلاعات یا اطلاعات محرمانه‌ای را فاش کند.
آفریقا همچنان باید منتظر بماند
در بحبوحه رقابت کشورهای پیشرفته برای تأمین مقدار بیشتری از واکسن‌های تولید شده، آفریقا همچنان در صف انتظار مانده است. در حالی که واکسیناسیون در اروپای غربی آغاز شده کشورهای قاره سیاه باید منتظر بمانند. آنها توانایی تهیه واکسن را ندارند و بدون برق و تجهیزات برودتی، توزیع این واکسن‌ها به یک مشکل واقعی تبدیل می‌شود.
حتی خود روند واکسیناسیون، بسیاری از کشورهای آفریقایی را با چالش‌های بزرگی روبرو کرده است. «جان نکنگاسونگ» رئیس آژانس کنترل بیماری‌های آفریقا (CDC) هشدار می‌دهد که اگر دنیا شاهد عدم واکسیناسیون آفریقا باشد ، تصویر بسیار وحشتناک خواهد بود. در حالی که سایر کشورهای اروپایی برای واکسیناسیون آماده می‌شوند ، آفریقا هنوز در ابتدای کار است.
به گفته وی واکسیناسیون گسترده تا اواسط سال ۲۰۲۱ آغاز نخواهد شد زیرا آفریقا با یک سری چالش‌ها روبرو است. وی در مقاله‌ای در ژورنال «نیچر»(Nature ) تخمین زد که در مجموع ۱.۵ میلیارد دوز واکسن برای واکسیناسیون ۶۰ درصد از جمعیت آفریقا مورد نیاز است و هزینه آن بین ۷ تا ۱۰ میلیارد دلار می‌شود، پولی که بسیاری از کشورهای آفریقایی ندارند. یک راه نجات این مشکل ابتکار عمل کوواکس (COVAX ) است. کمیسیون اتحادیه اروپا ، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و آلمان و فرانسه آن را در ماه آوریل راه اندازی کردند. هدف این ابتکار اطمینان از دسترسی برابر همه کشورها به واکسن‌های کرونا است. کشورهای فقیر نیز باید از حمایت مالی برخوردار شوند. براین اساس ۴۶ کشور آفریقایی می‌توانند به این امر امیدوار باشند.
این در حالی است که دو میلیارد دوز واکسن باید تا پایان سال ۲۰۲۱ در دسترس باشد تا بتوان به همه گروههای در معرض خطر و کارمندان بخش بهداشت واکسن زد. این در حالی است که تنها یک میلیارد دوز واکسن برای ۹۲ فقیرتر کشور در نظر گرفته شده است. طبق مطالعه مؤسسه آکسفام کشورهای صنعتی و نوظهور در حال حاضر بیش از پنج میلیارد دوز واکسن را پیش خرید کرده‌اند. بنابراین متخصصانی مانند جان نکنگاسونگ از اینکه واکسن کافی برای آفریقا باقی نماند، نگران هستند.
در عین حال بدون داشتن امکاناتی مانند برق و فریزر نگهداری از مخازن واکسن در این کشورها دشوار است. «یاپ بوم» متخصص بهداشت احتمال دیگری را مطرح می‌کند. وی با اشاره به اینکه اوگاندا و چند کشور دیگر آزمایشات خود را با واکسن‌ها انجام می‌دهند، اظهار داشت: من فکر می‌کنم این نیز راهی برای دریافت واکسن و در عین حال فهمیدن این است که آیا این تلاش‌ها موثراست یا خیر.
واکسن‌هایی که در بازار هستند نمی‌توانند در آفریقا بدون مشکل استفاده شوند. به عنوان مثال واکسن بایون‌تک-فایزر که در انگلیس استفاده می‌شود، باید در دمای ۷۰- درجه در یخچال نگهداری شود. «میشل سایدل» کارشناس یونیسف در مصاحبه با دویچه وله گفت: «ما انتظار داریم مشکلاتی داشته باشیم، به ویژه در زمینه ذخیره سازی و توزیع این واکسن‌ها و همچنین نیاز به انرژی.»
واکسن باید در دمای ۷۰- درجه در یخچال‌های مخصوص نگهداری شود. این در حالی است که در بسیاری از مناطق روستایی منبع تغذیه وجود ندارد و به طور منظم در بسیاری از شهرهای بزرگ خرابی رخ می‌دهد و این خیلی چالش برانگیز خواهد بود. از این رو موضوع تأمین واکسن مورد نیاز و روند واکسیناسیون در آفریقا بسیار جدی است.