یکی از معیارهای طبقه بندی محصولات غذایی کارخانه ای و صنعتی میزان فرآوری انجام شده است به این صورت که در تولید آنها از فرآیندهای شیمیایی استفاده می شود. به گونه ای که عطر، طعم و بافت غذاها را به گونه ای شکل می دهند تا مصرف کنندگان را به خود جذب کنند. در فرمولاسیون این محصولات از مواد افزودنی، طعم دهنده ها، شیرین کننده های مصنوعی، رنگ های طبیعی و طعم دهنده ها استفاده می شود.
محصولات غذایی در سبد غذایی خانوارهای ایرانی، همچون نوشابه، آب میوه ها و نکتارهای غیرطبیعی، انواع بیسکوییت ها، کیک ها، دونات، بستنی ها، شیرهای طعم دار، چیپس، پفک، پیتزا، سوسیس و کالباس، همبرگرهای غیرخانگی، سس های کارخانه ای، انواع شکلات، آب نبات ها، شیرینی های آماده، قهوه فوری و کافی میکس جز مواد غذایی صنعتی بسیار فرآوری شده به حساب می آیند.
مطالعات متعدد نشان می دهد، غذاهای فرآوری شده بر عادت‌های غذایی و اشتهای کاذب تاثیرگذار هستند و تمایل به مصرف کالری بیشتر را افزایش می‌دهند و به همین دلیل است افرادی که مدام از غذاهای آماده و فرآوری استفاده می کنند، راه بروز بیماری ها را هموارتر می کنند.
ساره عدالتی، دانشجوی دکتری سیاست غذا و تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: محصولات غذایی صنعتی بسیار فرآوری شده، معمولا دارای انرژی، حاوی قند یا نمک یا چربی بالا بوده که به دلیل فرآیندهای فرآوری در صنعت، از جمله حرارت بالا، تولید می شوند.
۵۵ درصد کالری روزانه افراد از غذاهای صنعتی تامین می‌شود
وی اظهار می دارد: این محصولات، بخش عمده ای از انرژی مورد نیاز را در کودکان و نوجوانان تامین می کنند و بر اساس مطالعات انجام شده بیش از ۵۵ درصد از تامین کالری دریافتی روزانه افراد از غذاهای صنعتی بسیار فرآوری شده است.
عدالتی می افزاید: ترکیبات غیرمغذی در محصولات غذایی صنعتی بسیار فرآوری شده، در صورت مصرف طولانی، زیاد و مستمر، می توانند باعث افزایش استرس به سلول ها و اندام ها شوند یا با کاهش در باکتری های مفید دستگاه گوارش، زمینه ساز التهاب و بیماری های مزمن مختلف می شوند.
این کارشناس تغذیه تاکید می کند: شواهد و مطالعات متعدد در کشورهای مختلف، نشان دهنده اثرات مخرب مصرف بالای محصولات غذایی صنعتی بسیار فرآوری شده بر سلامت انسان و افزایش خطر بیماری های مزمن و مرگ و میرهای ناشی از آن، از جمله چاقی در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان و انواع سرطان ها است.
عدالتی می گوید: با توجه به افزایش شواهد موجود در زمینه آثار مخرب محصولات غذایی فرآوری شده بر سلامت و محیط زیست، توصیه می شود که خانواده ها و والدین، سعی کنند در سبد و بودجه غذایی خانوار، میان وعده های خانگی و غیرصنعتی مانند لقمه های غذایی سالم و تیکه های میوه و سبزی ها، نان و پنیر و خرما یا نوشیدنی های سنتی همچون دوغ خانگی را جایگزین خرید محصولات غذایی صنعتی بسیار فرآوری شده کنند و با کاهش خرید این محصولات غذایی و سهم آن از سبد کلی خانوار، علاوه بر فرهنگ سازی برای نسل آینده، باعث کاهش هزینه های آتی ناشی از درمان و ابتلا به بیماری های مختلف در خانواده شوند.
وی تصریح می کند: دولت نیز باید با تحلیل عوامل اجتماعی موثر بر مصرف بالای این محصولات غذایی در گروه های سنی مختلف به ویژه کودکان و نوجوانان، ارزشیابی و بهبود سیاست های مرتبط با آن، جهت تامین محیط های غذایی ایمن تر و سالم تر و قوانین مرتبط با آن، اقدام کند و تلاش جمعی و همکاری بین بخشی مستمر میان سازمان های درگیر، برای ارائه محصولات غذایی سالم، خانگی و غیرصنعتی در محیط های غذایی همچون مدارس و فرهنگ سازی در این زمینه توصیه می شود.
رعایت نکردن اصول ترکیب غذاها در محصولات صنعتی
عباس دشتی متخصص تغذیه نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: یکی از بزرگ‌ترین خطرات مواد غذایی فرآوری شده، رعایت نکردن اصول ترکیب غذاها است. در نتیجه بدن با مصرف این خوراکی‌ها، نمی‌تواند از مواد مغذی که دریافت کرده است، استفاده کند و یکی از عواقب این حالت اسیدی شدن خون بوده که سلامتی را به خطر می‌اندازد.
وی اظهار می دارد: با به هم خوردن تعادل بدن، مواد سمی خون افزایش می‌یابد و باعث بروز التهاباتی می‌شود که انواع بیماری های گوارشی، سرطان، قلبی و عروقی را به همراه دارد و میزان زیاد اسید موجود در مواد غذایی فرآوری شده، بر فعالیت روده یا همان میکروارگانیسم‌های طبیعی آن تاثیر گذاشته و باعث عفونت می شود.
خوراکی‌های فرآوری شده افسردگی می‌آورد
این متخصص تغذیه، افسردگی و زودرنجی را نیز از عوارض محصولات صنعتی می داند و می گوید: مواد غذایی ارگانیک احساس مثبت را در فرد افزایش می‌دهد در حالی که خوراکی‌های فرآوری شده، تاثیرات منفی بر خلق و خو می‌گذارند و مصرف مکرر و زیاد این مواد غذایی موجب افسردگی، اضطراب و زودرنجی می‌شود، گوشت‌های فرآوری شده و غذاهایی مانند سوسیس و کالباس نوعی از مواد التهابی را درون خون آزاد می‌کنند که می‌تواند موجب بروز بیماری‌های مزمن شود.
۶۰ درصد کالری از غذاهای فرآوری شده ایجاد می‌شود
دشتی تاکید می کند: حدود ۶۰ درصد از کالری ما از غذاهای فرآوری شده ایجاد می شود و افزودنی‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی برای تخریب کردن سلامت بدن تاثیرگذار و دارای کمبودهای تغذیه ای هستند. بنابراین باید رژیم غذایی خود را تغییر دهیم تا میزان آسیب را به حداقل برسانیم.
وی تصریح می کند: افراد باید نگرش خود را تغییر دهند و صنعت غذا می‌تواند با طراحی غذاهایی با میزان فرآوری کمتر در این زمینه کمک کند اما مردم نیز باید با خرید بیشتر از این نوع غذاها تمایل خود را نشان دهند و تقاضای عمومی برای سیستم غذایی سالم می تواند بار بیماری ها را کاهش دهد.