به گزارش ایرنا، از آنجایی که یکی از اهداف مهم موافقت نامه های تجاری، ایجاد تسهیلات و حذف قوانین دست و پا گیر برای تجار و سرمایه گذاران است. امضاء آن موافقت نامه تعرفه ترجیحی و ایجاد منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا هم منجر به توسعه روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اوراسیا شد که به اعتقاد کارشناسان می تواند به هاب منطقه ای ایران کمک کرده و کریدور شمال-جنوب را تقویت نماید.
چون در چارچوب تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از ۵۰۰ کالای صادراتی ایران به روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان از تعرفه ترجیحی صفر برخوردار شده اند.
اتحادیه اورآسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از ۵ کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با برخورداری از حدود ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال، دارای یک هزار و ۹۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق می باشد که یکی از پر رونق ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در جهان به شمار می‌آید.
در دی ماه سال جاری برای عضویت در این بلوک اقتصادی مجوزهای لازم برای انجام مذاکرات تجارت آزاد با اوراسیا از سوی دولت ایران اخذ شد که در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات، تجارت آزاد با این بلوک اقتصادی، از آبان ۱۴۰۱ آغاز می‌شود که از این طریق موانع تعرفه‌ای حذف خواهد شد.
اکنون در فرصت باقی مانده برای آغاز مذاکرات تجارت آزاد با این اتحادیه که به گفته «حمید زادبوم» رییس سازمان توسعه و تجارت ایران قرار است در کمتر از یک ماه دیگر برگزار شود، تلاش برای رفع موانع توسعه مبادلات تجاری میان دو طرف بیش از پیش اهمیت دارد. اکنون نگاهی به اهمیت این بلوک اقتصادی و تاثیر عضویت ایران در آن می اندازیم.
ورود ایران به بازارهای جهانی
در خصوص افزایش همکاری‌های اقتـصادی جمهـوری اسـلامی ایران از طریق همگرایی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در چند سال گذشته دیدگاه های مختلفی مطرح شده است که به دلیل سابقه ارتباطات فرهنگـی و اهمیـت ژئوپلتیـک اعـضای آن و همچنین ضرورت توسعه اقتصادی کشور از طریق همگرایی اقتصادی منطقه‌ای از اهمیت فراوانی برخوردار است.
به باور کارشناسان؛ بعد از پایان جنگ سرد میزان گرایش به سوی منطقه گرایی در مناطق مختلف در جهان رو به افزایش گذاشته و در این میان آسیای مرکزی یکی از مناطق ژئواستراتژیک است کـه همـواره در کـانون توجـه کـشورهای مختلف قرار داشته است.
همکاری ایران با این بلوک اقتصادی با ارزش بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار، نوید بخش توسعه تعاملات اقتصادی متقابل کشورمان با کشورهای مختلف دنیا و به خصوص همسایگان است؛ به ویژه در شرایطی که دشمنان به دنبال منزوی کردن ایران و قطع ارتباط اقتصادی و تجاری آن با دنیا هستند.
حجم بسیار زیاد تجارت و تعاملات
اهمیت اقتصادی این اتحادیه به قدری است که با شکل‌گیری آن کشورهای مختلف علاقه خود را برای عضویت ابراز کردند. میزان تجارت اتحادیه اوراسیا با کشورهای جهان حدود ۸۵۰ میلیارد دلار است. از این میزان ۳۳۱ میلیارد دلار مربوط به واردات است.
سهم ایران از این میزان حدود ۲.۵ میلیارد دلار است که یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار واردات و ۸۲۳ میلیون دلار آن صادرات است. دست کم ۸۰ درصد صادرات اوراسیا به ایران، محصولات کشاورزی به ویژه غلات و ۶۸ درصد صادرات ایران به اوراسیا، محصولات کشاورزی به ویژه میوه و خشکبار است.
از دیگر سو، اجرای موافقتنامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی، سبب شد گام مقدماتی به سوی تجارت آزاد با این کشورها هموارتر از قبل شود.
نظر به اهمیت همکاری با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، همایش دیپلماسی اقتصادی ایران و اوراسیا، توسط اتاق بازرگانی تهران و با مشارکت موسسه مطالعات خلیج فارس و همکاری اتاق‌های بازرگانی مشترک ایران و روسیه، ایران و قزاقستان، ایران و ارمنستان اوایل بهمن ماه در تهران برگزار شد.
در این نشست الزامات و راه های افزایش مراودات تجاری میان دو طرف مورد بررسی قرار گرفت و با بیان چالش‌های موجود، راهکارهایی برای برطرف کردن موانع و مشکلات و تسهیل هر چه بیشتر تجارت با حضور نمایندگان بخش خصوصی، مقامات دولتی و نمایندگان کشورهای عضو این اتحادیه ارایه شد.
«حمید زادبوم» رییس سازمان توسعه و تجارت در این همایش با بیان اینکه ایران به جز سوریه با هیچ کشور دیگری موافقت نامه تجارت آزاد ندارد، تاکید کرد: موضوع مهم فعلی، اجرای موافقت نامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا است و نه پیوستن به این اتحادیه.
وی با بیان اینکه در حال حاضر موافقت نامه تجارت ترجیحی با اوراسیا را در باره ۸۹۰ قلم کالا داریم، افزود: بعد از آغاز اجرای موافقت نامه تجارت آزاد تنها ۲۰ قلم کالا می‌توانند در بخش تعرفه ای باقی بمانند و سایر کالاها باید به صورت پلکانی و در طی یک مدت زمان تعیین شده از نظام تعرفه ای خارج شوند و باید سالانه بخشی از تعرفه کالاها را به صفر برسانیم.
حضور در اتحادیه اوراسیا، راهی برای مقابله با فشارهای تحریمی
این بلوک اقتصادی که با هدف ایجاد فضای واحد اقتصادی، توسعه بازارهای مشترک، ترویج رقابت سالم در بازار مشترک و سیاست های مشترک در کشاورزی، انرژی فناوری و حمل و نقل ایجاد شده است، امکان بهره مندی تجار ایرانی از تعرفه های ویژه تجاری با کشورهای عضو در آسیا را فراهم می‌آورد که از نتایج آن کاهش آسیب پذیری اقتصادی کشور در برابر تحریم های آمریکا است.
یکی از مهمترین راهکارهایی که در این همایش بین المللی مورد بحث و بررسی قرار گرفت، مساله دلارزدایی در مبادلات تجاری در منطقه اوراسیا بود که مورد استقبال کارشناسان قرار گرفت.
«مسعود خوانساری» رئیس اتاق بازرگانی تهران در این همایش با تاکید بر بکارگیری ارز مشترک و جایگزین دلار در تعاملات و مبادلات تجاری میان کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، افزود: توسعه پیمان های اقتصادی در سطح منطقه سبب افزایش ثبات و امنیت بیشتر در اقتصاد کشورهای عضو می‌شود.
وی تصریح کرد: استفاده از یک پیمان ارزی می‌تواند تجارت را از انحصار دلار خارج کند که به نفع همه کشورهای عضو خواهد بود.
در این همایش همچنین به تصمیم چین برای کاهش تدریجی تسلط دلار به عنوان ارز تعیین کننده در تجارت بین‌الملل به عنوان طرحی موفق اشاره شد که نه تنها سبب خرسندی تولیدکنندگان و صادر کنندگان در داخل چین شده است، بلکه سبب تسهیل مبادلات تجاری در کشورهایی شده که عمدتاً هدف تحریم‌های آمریکا هستند.
اتحادیه ای قدرتمند
چنانچه ایران بتواند از ظرفیت‌های آشکار و پنهان توافق‌نامه تجارت اتحادیه اوراسیا در توسعه صادرات غیرنفتی ایران بهره لازم را ببرد، می‌توان از آن به عنوان شاخصی برای ورود اقتصاد ایران به بازارهای جهانی بهره جست.
بر اساس سند چشم انداز ۱۴۰۴ کـه پس از قانون اساسی مهمترین سند بالادستی در کشور به شمار می‌آید، «ایران کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی علمی و فناوری در سطح منطقه با هویتی اسلامی و انقلابی الهام بخش در روابط بین الملل، کــــشوری دست یافته به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقـــــه آسیای جنوب غربی(شامل آسیای مرکـزی، قفقاز، خاورمیانه و کشور های همسایه) با تأکید بر جنـــبش نـــرم افـــزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقا نسبی سطح درآمد سرانه و رســیدن به اشتغال کامل اسـت.»
با توجه به این سند چشم انداز می توان چنین نتیجه گیری کرد که برای رسیدن به اهداف چشم انداز راهبرد «توســعه تجــارت خــارجی » در نظر گرفته شده و در چارچوب این سند، رویکرد جمهوری اسلامی «برون گرایی اقتصادی» است (سـند نهـایی چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۲ است) اتحادیه اقتصادی اوراسـیایی مـی‌توانـد، ابزار خوبی جهت تحقق اهداف سند چشم انداز باشد.
بدون شک توسعه همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی منجر به جهش بزرگی در صادرات نفتـی و غیرنفتی ایران خواهد شد و در نهایت می تواند، موجب ارز آوری شده و نقش موثری را در عبور ایران از تنگناهای اقتصادی ایفا کند.
از دیگر مزایای همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، استفاده از امتیازات گمرکی خاصی است که این امکان را برای کشور فراهم می‌آورد تـا حجـم صـادرات خـود را بـه مقصد ۵ کشور اوراسیایی تا چند برابر افزایش دهد.
«مهدی میراشرفی» رئیس کل گمرک ایران در همایش دیپلماسی اقتصادی ایران و اوراسیا با اشاره به موقعیت جغرافیایی ایران، گفت: ایران محل تقاطع دو کریدور مهم شمال به جنوب و شرق به غرب است که این امر فرصت بی‌نظیری را برای توسعه تعاملات تجاری برای ما فراهم کرده است.
بدون شک این همکاری فوایدی را برای کشورهای محصور در خشکی اطراف ایران نیز دارد، چراکه این فرصت را برای کشورمان فراهم می‌آورد تا به حلقه ارتباطی حیاتی تجاری منطقه تبدیل شود.
مقابله با اقتصاد تک محصولی
یکی از مسائلی که می‌تواند کشور ما را دچار بحران اقتصادی کند، اقتصاد تک محصولی است و همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا مانع شکل گیری اقتصاد تک محصولی می‌شود.
اقتصاد ایران با وجود ظرفیت‌های غیرقابل انکار، همچنان اقتصادی تک محصولی و وابسته به نفت است و بدون شک همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا بهترین فرصت برای متنوع سازی اقتصاد کشورمان به شمار می‌آید.
اکنون، در فرصت باقی مانده برای آغاز مذاکرات تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که به گفته زادبوم قرار است در کمتر از یک ماه دیگر برگزار شود، موارد ذیل برای رفع توسعه مبادلات تجاری میان دو طرف پیشنهاد می‌شود:
۱- نظر به اینکه بخش خصوصی کشورهای عضو اتحادیه، آشنایی خوبی با بازارها، روش‌ها و رویه‌های یکدیگر ندارند، لازم است از فرصت پیش رو برای رفع این خلاء برای شرکت های ایران استفاده شود.
۲- بنابر اعلام سازمان جهانی گمرک، این نهاد بین المللی در آستانه ورود به انقلاب چهارم صنعتی است. بنابر این با هدف افزایش تاب‌آوری اقتصادی کشورها و تسهیل تجارت میان اعضا، پیشنهاد می‌شود گمرکات کشور علاوه بر استفاده از هوش مصنوعی، از اینترنت اشیا در صنعت ردیابی استفاده کنند.
۳- هماهنگی بین دستگاه‌ها و ارتقای دانش بخش دولتی و بخش خصوصی برای تحقق تجارت آزاد با این اتحادیه نیز بسیار حائز اهمیت است.
۴- توجه به ظرفیت‌های حمل‌ونقل و ارتباطات جاده‌ای میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و اجرای طرح های زیرسازی می‌تواند سبب افزایش مبادلات تجاری میان دو طرف باشد.
۵- پیشنهاد می‌شود معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به مسئله دلارزدایی از روابط اقتصادی و تجاری میان اعضای این اتحادیه توجه ویژه‌ای داشته باشد و برای نیل به این هدف دستگاه‌های متولی در حوزه پولی و بانکی در کشور فعال شوند.
۶- عدم الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت، سبب شده است که سطح دانش و رفتارهای تجاری بین‌المللی کارشناسان و تجار ایرانی نازل‌تر از آنچه در کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت حاکم است، باشد. لذا برگزاری دوره های آموزشی و کار گروه‌هایی با هدف دستیابی به جدیدترین استاندارهای جهانی تجاری، از اهمیت فراوانی برخوردار است.
در پایان باید گفت به اعتقاد کارشناسان، قرن ۲۱، قرن آسیا است و مرکز ثقل ثروت دنیا از «وال استریت» و «سیلیکون ولی» در حال انتقال به اطراف چین و هند است. اوراسیا نیز به سبب مجاورت با این دو کشور می‌تواند از این موهبت برخوردار شود.
از آنجائیکه ایران و اوراسیا تنها مناطقی در جهان هستند که در مرکز تقاطع کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب قرار دارند، امید آن می‌رود بتوان این مواهب و فرصت‌ها به نحو احسن استفاده کرد و موجبات سرافرازی و بالندگی بیشتر ایران را فراهم آورد.