هادی معماریان روز جمعه در گفتگو با خبرنگار ایرنا افزود: بیابان‌زایی، تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب است که بر اثر عوامل مختلف از جمله تغییرات اقلیمی و فعالیت های انسانی به وجود می آید.
وی ادامه داد: اکوسیستم‌های سرزمینی خراسان رضوی و به خصوص منطقه ترشیز شامل شهرستان های کاشمر، بردسکن، خلیل آباد و کوهسرخ در برابر شرایط بهره‌برداری نامناسب، بسیار حساس و شکننده اند و بالقوه یا بالفعل در معرض پدیده بیابان‌زایی قرار دارند.
این مهندس حفاظت خاک و دانشیار مرکز آموزش عالی کاشمر گفت: براساس برآوردهای انجام شده سطح کانون‌های بحران فرسایش بادی در منطقه کاشمر در سال‌های اخیر به حدود ۱۲ هزار هکتار افزایش یافته که همین موضوع در مورد بردسکن و خلیل آباد نیز صادق است.
معماریان افزود: براساس مطالعات انجام شده سه کانون گرد و غبار در جنوب کاشمر و بردسکن وجود دارد که سالیانه هزاران تن رسوبات بادی را وارد اتمسفر می کنند که ۲ کانون بر روی مراتع ضعیف و یک کانون بر روی اراضی کشاورزی عمدتاً فقیر و بایر قرار گرفته اند.
وی ادامه داد: نتایج تحقیقات من و همکارانم در سال ۱۳۹۸ نشان می دهد که حوضه آبخیز دشت کاشمر در دهه های ۸۰ و ۹۰ در بازه های زمانی ۶ و ۱۲ ماهه دچار خشکسالی هواشناسی شده و این روند در سال های اخیر تشدید شده است و خشکسالی دهه های اخیر به عنوان عامل تشدید کننده روند افزایشی بیابان زایی در منطقه عمل کرده است.
دانشیار مرکز آموزش عالی کاشمر گفت: تحلیل روند خشکسالی هیدرولوژیک (آب زیرزمینی) منطقه نیز نشان می دهد که سطح آب زیرزمینی در تمامی چاه‌های مشاهده‌ای منطقه با نرخ میانگین حدود یک متر در سال افت داشته و کل دشت در شرایط خشکسالی آب زیرزمینی قرار گرفته است.
معماریان افزود: براساس نقشه های استخراج شده، دشت کاشمر از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۷ به طور تدریجی در شرایط خطرناک قرار گرفته است به طوری که در کمتر از ۲ دهه اخیر، متوسط شوری آب زیرزمینی در مناطق شرقی دشت کاشمر به بیش از ۲ هزار واحد (میکروموس بر سانتیمتر) یعنی ۲ برابر سال ۱۳۸۴ رسیده و جبهه شوری از غرب به شرق گسترش یافته است و در دشت بردسکن وسعت جبهه شوری زیاد (بیش از ۲۰۰۰ واحد) از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ دو برابر شده است.
وی ادامه داد: متوسط شوری دشت درونه از هفت هزار و ۵۰۰ واحد در سال ۸۸ به حدود ۹ هزار واحد در سال ۹۸ رسیده و گسترش جبهه شوری به سمت آب‌های شیرین به مرور زمان موجب بایر شدن اراضی زراعی موجود و گسترش کانون های بحران فرسایش بادی در منطقه شده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: نتایج پیش بینی‌ها نشان می‌دهد که آینده منطقه ترشیز با افزایش شدت تغییر کاربری‌ها و تغییر اقلیم نگران‌کننده خواهد بود و موجب افزایش معنی دار فرسایش خاک تا پنج برابر میزان موجود می‌شود که این میزان بسیار بالاتر از آستانه تحمل فرسایش خاک در این منطقه است و در عمل امنیت غذایی منطقه را به شدت تهدید خواهد کرد.
معماریان افزود: با وجود شرایط اقتصادی اسف بار موجود، تحریم‌ها و رکود اقتصادی ناشی از کرونا، میزان اتکای معاش مردم منطقه به منابع طبیعی به شدت افزایش یافته و در چند سال اخیر میزان برداشت گونه های گیاهی به خصوص دارویی و صنعتی از مراتع و عرصه‌های طبیعی قوت گرفته و همین موضوع به موازات اتکای ۸۰ درصدی مردم منطقه به کشاورزی و منابع آب و خاک سبب فشار بیش از حد به اکوسیستم و شکننده‌شدن آن شده است که خود زمینه تشدید پدیده بیابان‌زایی را فراهم می کند.
وی ادامه داد: جدیدترین مطالعات انجام شده من و همکاران در سال ۱۴۰۰ نشان می دهد که دشت کاشمر بین سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ با بیشینه فرونشست ۸۰ سانتیمتری رو به رو بوده است و این یعنی بحران، واقعی است و مسلماً در این بین عواملی مانند بیکاری، فقر، توسعه ناپایدار شهری، تغییر کاربری اراضی، مشارکت پایین مردمی، و بودجه های ترمیمی قطره چکانی دولتی بر روند بیابان زایی منطقه مؤثر بوده و منجر به شکننده شدن بیشتر اکوسیستم می شود.
کاشمر در فاصله ۲۲۸ کیلومتری جنوب غرب مشهد قرار دارد.