«پیرمحمد ملازهی» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره پیشروی‌های نیروهای طالبان در مناطق مختلف افغانستان گفت: هم‌اکنون یک نوع شرایط جنگی در افغانستان در حال شکل گرفتن است و نیروهای طالبان در بخش‌های مختلف این کشور در حال پیشروی و تصرف شهرها و روستاها هستند.
وی بیان اینکه طالبان فکر می‌کند از طریق نظامی می‌تواند شرایط را به نفع خود تغییر دهد، اظهار داشت: چند دلیل موجب شکل‌گیری این تفکر و مقبولیت یافتن آن نزد طالبان شده است. یک عامل، خروج نیروهای نظامی آمریکا و ناتو از افغانستان است. این مسئله طالبان را امیدوار کرده است که تا حد ممکن در مناطق مختلف این کشور پیشروی کند و بداند آمریکا از طریق نیروی هوایی خود نیروهای طالبان را مورد هدف قرار نمی‌دهد.
این کارشناس ارشد مسائل شبه قاره با بیان اینکه اختلافات داخلی در دولت افغانستان میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله تاثیرات منفی را در میان نیروهای نظامی و امنیتی که در مقابل طالبان می‌جنگند، گذاشته است، تصریح کرد: نیروهای نظامی و امنیتی افغانستان در مقابل نیروهای طالبان عموما عقب‌نشینی می‌کنند. هرچند آنها می‌گویند این عقب‌نشینی تاکتیکی است اما در این عقب‌نشینی‌ها، مهمات و امکانات خود را به زمین گذاشته و فرار می‌کنند.
طالبان درصدد تصرف استان‌های هم‌مرز با ایران است
دولت افغانستان هم‌اکنون فقط کنترل و مدیریت شهرهای بزرگ این کشور در اختیار دارد وگرنه مناطق عشایری، روستایی و جنوب افغانستان در تصرف طالبان است.
ملازهی بن بست در مذاکرات استانبول را عامل دیگری در پیشروی‌های طالبان برشمرد و خاطرنشان کرد: طالبان فکر می‌کند مذاکرات سیاسی به نتیجه نرسیده و آنطور که می‌خواسته از طریق مذاکره نتوانسته به اهدافش برسد یا اینکه از طریق این پیشروی‌ها و راه‌حل‌های نظامی می‌تواند در مذاکرات سیاسی دست برتر پیدا کرده و امتیازات بیشتری کسب کند.
وی درباره میزان پیشروی‌های نظامی طالبان هم ابراز داشت: طالبان در سه منطقه جغرافیایی پیشروی داشته است؛ یک منطقه، شرق افغانستان در استان وردک است که هم‌مرز با کابل بوده و با پایتخت افغانستان کمتر از ۳۰ کیلومتر فاصله دارد. در منطقه شمال، آنها به نزدیکی مزارشریف رسیده و در حومه این شهر، درگیری‌هایی رخ داد که مجبور به عقب‌نشینی شدند. آنها در این منطقه درصدد تصرف استان‌های قندوز و بلخ هستند.
به گفته این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی، نیروهای طالبان در منطقه غرب افغانستان نیز پیشروی داشته‌اند. آنها قبلا استان هلمند را تصرف کرده بودند و اکنون در درصدد تصرف استان فراه هستند که هم‌مرز با مناطق شرقی جمهوری اسلامی ایران است.
آمریکا از دولت مرکزی افغانستان در برابر اقدامات طالبان حمایتی نکرده است
ملازهی با بیان اینکه طالبان بیش از ۵۰ درصد خاک افغانستان را هم‌اکنون در تصرف کرده و تحت کنترل دارد، عنوان کرد: دولت افغانستان هم‌اکنون فقط کنترل و مدیریت شهرهای بزرگ این کشور در اختیار دارد وگرنه مناطق عشایری، روستایی و جنوب افغانستان در تصرف طالبان است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا آمریکا نسبت به اقدامات طالبان واکنشی داشته است، یادآور شد: آنها نه موضع‌گیری خاصی داشته و نه اقدام چندانی انجام داده‌اند. اکنون این مسئله مطرح است که اشرف غنی و عبدالله عبدالله به آمریکا رفته، با مقامات آمریکایی گفت‌وگو و از آنها درخواست کمک کنند.
این کارشناس ارشد مسائل افغانستان ادامه داد: کابل از واشنگتن این درخواست را دارد که از افغانستان خارج نشود و نیروهای هوایی خود را علیه طالبان فعال کند که تا این لحظه نشانه‌ای از حمایت آمریکا از دولت مرکزی افغانستان دیده نشده است.
ایران، هند، روسیه و چین، بازندگان قدرت‌گیری طالبان در افغانستان
ملازهی درباره واکنش روسیه و چین هم نسبت به پیشروی نیروهای طالبان عنوان کرد: روسیه و چین نسبت به پیشروی طالبان به شدت نگرانند. آنها معتقدند که طالبان، القاعده و داعش همگی از یک تفکر بوده و یکی هستند. آنها معتقدند که اگر طالبان شمال و مناطق مرزی با آسیای مرکزی و چین را تصرف کند، دلیلی وجود ندارد که داعش و سایر گروه‌های تندرویی مانند حزب اسلامی ترکستان شرقی و... به سمت چین و روسیه نروند.
روس‌ها فکر می‌کنند معامله‌ای در پشت پرده میان آمریکا و طالبان شکل گرفته و پیشروی‌های کنونی طالبان در مناطق مختلف این کشور هم بی‌دلیل نیست و می‌گویند چرا آمریکا نسبت به تحولات افغانستان واکنشی نداشته و سکوت کرده است.
وی با بیان اینکه در میان نیروهای داعش در افغانستان، چچنی‌ها هم هستند که قبلا در سوریه جنگیده‌اند و به صورت ریشه‌ای با مسکو مشکل دارند، گفت: روس‌ها فکر می‌کنند معامله‌ای در پشت پرده میان آمریکا و طالبان شکل گرفته و پیشروی‌های کنونی طالبان در مناطق مختلف این کشور هم بی‌دلیل نیست و می‌گویند چرا آمریکا نسبت به تحولات افغانستان واکنشی نداشته و سکوت کرده است.
این کارشناس ارشد شبه قاره درباره رویکرد پاکستان هم اظهار داشت: پاکستان بیش از هر بازیگر و کشور دیگری از قدرت‌گیری طالبان سود می‌برد. در واقع، پاکستان، امارات متحده عربی و عربستان سعودی برنده قدرت گرفتن طالبان در افغانستان و ایران، هند، روسیه و چین، بازندگان قدرت‌گیری طالبان در افغانستان هستند.
به گفته ملازهی، سقوط احتمالی افغانستان به دست طالبان می‌تواند صف‌بندی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جدیدی را شکل داده، رقابت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را تشدید کرده و بر ابهامات بیفزاید.
وی پاکستان را مهمترین بازیگری برشمرد که از قدرت تاثیرگذاری بر طالبان برخوردار است و تصریح کرد: اگر فشارها بر پاکستان افزایش یابد و این کشور امتیازاتی را دریافت کند، شاید اسلام‌آباد بتواند طالبان را قانع کند که به سمت تصرف کامل کشور نرود و تنها به تصرف بخشی از این کشور اکتفا کند.
به گفته این کارشناس ارشد مسائل افغانستان، شاید هدف طالبان تصرف بخش عمده‌ای از افغانستان باشد تا با کمک پاکستان، امارات و عربستان به سمت مذاکره برود تا اینگونه اجلاس استانبول را احیا کرده یا همان پیشنهادی که ریاض برای برگزاری مذاکرات افغانستان در عربستان داده است را عملی سازد.
نیروهای جهادی در حال مسلح کردن نیروهای مردمی هستند
ملازهی افزود: در این صورت، آنها دیگر پیشنهاد قبلی‌شان مبنی بر در اختیار داشتن ۶۰ درصد قدرت را دنبال نمی‌کنند بلکه خواهان حداکثر قدرت یعنی ۸۰ تا ۹۰ درصد از قدرت هستند.
وی درباره واکنش نیروهای جهادی ائتلاف شمال هم خاطرنشان کرد: نیروهای جهادی سابق، هزاره‌ها، تاجیک‌ها و ازبک‌ها به سرعت در حال مسلح کردن مردم هستند. در واقع، از وقتی طالبان به سمت مزارشریف رفتند ژنرال دوستم، عطا محمد نور و نماینده بلخ در مجلس از مردم و نیروهای جهادی سابق خواسته‌اند در مقابل طالبان مقاومت کنند.
این کارشناس ارشد مسائل افغانستان درباره فرماندهی نیروهای جهادی ائتلاف شمال توسط پسر احمد شاه مسعود هم ابراز داشت: احمد مسعود بسیار جوان است و بعید است افرادی مانند ژنرال دوستم، عطا محمد نور و... قرار گرفتن تحت امر وی را بپذیرند. در واقع، یک مشکل بزرگ در ائتلاف شمال عدم فرماندهی واحد مانند دوران احمد شاه مسعود است.
پشتون‌ها حامی طالبانند
به گفته ملازهی، اکنون افرادی مانند ژنرال دوستم، محمد محقق، محمد اکبری، کریم خلیلی، و عطا محمد نور و عبدالله عبدالله و... هرکدام ساز خود را می‌زنند در حالی که اگر همه آنها حول یک محور و فهم مشترک برسند، توان مقاومت آنها نیز افزایش می‌یابد. به خصوص اینکه طالبان در شمال افغانستان از قدرت چندانی برخوردار نیست زیرا منطقه نفوذ و قدرت آنها، شرق و جنوب افغانستان است که پشتون‌نشین هستند.
وی درباره پشتون‌های مخالف طالبان مانند اشرف غنی و حامد کرزی هم بیان کرد: آنها نیروهای فکری تحصیلکرده‌ای هستند که پشتون‌ها نیز آنها را زیاد قبول ندارند. آنها دست به اسلحه نمی‌برند بلکه این قبائل هستند که دست به سلاح می‌شوند که آنها نیز حامی طالبان هستند. در واقع، لیبرال دموکرات‌های پشتون پشتوانه قومیتی ندارند و پشتون‌ها حامی طالبانند.
این کارشناس ارشد مسائل شبه قاره با بیان اینکه افغانستان هم‌اکنون در شرایطی مانند سال‌های پایانی دولت نجیب‌الله در اوایل دهه ۹۰ میلادی قرار دارد، یادآور شد: در آن دوران، نیروهای امنیتی تجزیه قومیتی شدند که همین مسئله، زمینه سقوط کابل شد. اکنون نیز وضعیت به همان شکل است مگر آنکه آمریکا و ناتو دخالت کرده و جلوی پیشروی طالبان گرفته و به پاکستان فشار بیاورند.
دو راه پشتیبانی ایران از نیروهای جهادی در برابر طالبان
ملازهی با بیان اینکه در صحنه میدانی هم‌اکنون برتری با طالبان است، عنوان کرد: طالبان هم از انگیزه مذهبی، هم از انگیزه سیاسی و نظامی برخوردار است، هم پشتوانه قومیتی دارد، هم سلاح و نیروی نظامی دارد. در این فضا، آنها دلیلی بر عدم پیشروی ندارند.
وی درباره رویکرد ایران نسبت به تحولات افغانستان هم گفت: اگر جنگ داخلی در افغانستان رخ دهد، شرایط برای ایران سخت می‌شود چراکه هم در مرزی‌هایش ناامنی تشدید می‌شود، هم شاهد موج جدیدی از پناهندگان خواهد بود و هم اینکه نیروهایی مانند شیعیان افغانستان، هزاره‌ها، تاجیک‌ها و ازبک‌ها از ایران توقع حمایت و دخالت دارند و ایران نیز نمی‌تواند نسبت به این تحولات چشم‌پوشی کند.
ایران به دو شکل می‌تواند در افغانستان از نیروهای مورد حمایتش پشتیبانی کند. یک راه، حمایت از لشکر فاطمیون است که یک تیپ نظامی حرفه‌ای است که ایران از این طریق وارد جنگ نیابتی می‌شود و راه دیگر هم آن است که خود به شکل مستقیم وارد میدان شود که بعید است چراکه دامی است که ممکن است آمریکا برای ایران طراحی کرده باشد و بخواهد اینگونه ایران را وارد باتلاق افغانستان کند.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه ایران به دو شکل می‌تواند در افغانستان از نیروهای مورد حمایتش پشتیبانی کند، اظهار داشت: یک راه، حمایت از لشکر فاطمیون است که یک تیپ نظامی حرفه‌ای است که ایران از این طریق وارد جنگ نیابتی می‌شود و راه دیگر هم آن است که خود به شکل مستقیم وارد میدان شود که بعید است چراکه دامی است که ممکن است آمریکا برای ایران طراحی کرده باشد و بخواهد اینگونه ایران را وارد باتلاق افغانستان کند.
احتمال تجزیه افغانستان به دو کشور خراسان و پشتونستان
ملازهی با بیان اینکه ایران باید از اهرم‌های دیپلماتیک خود استفاده کند، تصریح کرد: رایزنی با پاکستان در این شرایط می‌تواند موثر باشد. البته پاکستانی‌ها خیلی زیرک هستند اما می‌شود با آنها به توافق رسید که هم مانع از پیشروی طالبان شد و هم طالبان هم تعدیلی در مواضعش ایجاد کند و حضور نیروهای شمال را در قدرت بپذیرد.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر احتمال تجزیه افغانستان خاطرنشان کرد: احتمال تجزیه افغانستان وجود دارد. اگر هدف نهایی طالبان دستیابی به قدرت از طریق نظامی باشد و کابل هم سقوط کند، وقوع جنگ داخلی حتمی است و نیروهای جهادی شمال از حمایت ایران، هند، روسیه و چین برخوردار می‌شوند.
به گفته این کارشناس ارشد شبه قاره، در این شرایط روس‌ها بی‌میل نیستند و احتمال توافق آنها با آمریکا وجود دارد که افغانستان به دو کشور خراسان و پشتونستان تجزیه شود و خراسان دیوار حائلی میان آنها و نیروهای طالبان باشد.
ملازهی اضافه کرد: به نظر می‌رسد بسیاری از نیروهای شمال نیز ترجیح می‌دهند کشور خودشان را داشته باشند تا اینکه بخواهند زیر یوغ و رهبری طالبان قرار گیرند.