مهدی زارع عصر پنج شنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا در پاسخ به این سوال که چه برنامه ای برای توسعه سامانه های هشدار پیش هنگام زلزله در کشور موثر است، اظهار داشت: سامانه هشدار پیش هنگام زلزله اگر فاصله بین شهرها و گسل های زمین لرزه ای زلزله برای چنین هشدار مناسب باشد و شهروندان به درستی آموزش ببینند تا به پیام های هشدار دهنده واکنش مناسب دهند، هشدار پیش هنگام زلزله (EEW) می تواند ابزاری مفید برای کاهش ریسک زلزله باشد.
وی توضیح داد: یک سامانه هشدار به طور معمول با چند ثانیه تا چند ۱۰ ثانیه زمان هشدار، یعنی قبل از ورود موج مخرب ثانویه هشدار دهد. حتی چند ثانیه زمان هشدار برای اقدامات اضطراری از پیش برنامه ریزی شده مفید خواهد بود، چنین اقداماتی از جمله عبارتند وسایل نقلیه حمل و نقل سریع و قطارهای سریع السیر برای جلوگیری از تخریب احتمالی ناشی از خط، خارج شدن و خاموش کردن منظم خطوط لوله گاز برای به حداقل رساندن ریسک های ناشی از آتش سوزی، خاموش کردن کنترل شده کارخانه های تولید کنده مواد حساس و حفاظت ایمن از امکانات رایانه ای برای جلوگیری از دست رفتن پایگاه های حیاتی داده ها و اطلاعات.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: در بخشی از این سامانه ها، سیگنال های شتاب زلزله ثبت می شود. امواج مخرب ثانویه - S - با تقریبا نیمی از سرعت امواج اولیه - P - حرکت می کنند و از سوی دیگر امواج لرزه ای با سرعتی بسیار کندتر از سیگنال های منتقل شده توسط تلفن یا رادیو حرکت می کنند. چکانش موج فشاری - p - به صورت برخط و مداوم کنترل می شود. وقتی دامنه نوسان ورودی از حد آستانه تعیین شده فراتر رود، بزرگی زمین لرزه و شدت در محل می تواند تخمین زده شود و می توان هشدار داد.
زارع اضافه کرد: در صورتی که کانون زلزله حدود ۶۰ کیلومتر از شهر تهران فاصله داشته باشد (مثلا در محل امامزاده هاشم در جاده هزار) چنین هشدارهایی می توانند ظرف حدود ۱۰ ثانیه از زمان شروع یک زلزله بزرگ تولید شوند.
وی همچنین گفت: اگر حدود چهار ثانیه را حداقل زمان لازم برای رسیدن موج و پردازش خودکار داده ها درنظر بگیریم یک هشدار «ناحیه ای» پیش هنگام در چنین حالتی حدود ۶ ثانیه بعد از پردازش، رسید موج اولیه زمین لرزه و قبل از رسیدن موج مخرب ثانویه می تواند، صادر شود البته هشدار پیش هنگام «در محل» نیز می توان درست کرد و آن هنگامی است که در محل های حساس از بخش های حساس نیروگاه تا قطارهای در حرکت تا انواع شیرهای فشار شکن شبکه گاز و کنتورهای گاز خانگی و صنعتی بخواهیم بر اساس دریافت سطح مشخصی از جنبش نسبت به هشدار قطع یا ترمز اقدام کنیم.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله اظهار داشت: سه کشور مهم دارای سامانه های هشدار پیش هنگام زلزله، ژاپن، مکزیک و تایوان هستند. لرزه نگاری «زمان واقعی real-time» و برخط اکنون از سوی بسیاری از کشورها در شبکه های لرزه نگاری منطقه ای و محلی شان، به عنوان زیر بنای مهم شامانه های هشدار پیش هنگام توسعه می یابد.
زارع ادامه داد: از سوی دیگر یک شبکه لرزه نگاری به روز شده مناسب می تواند نقشه لرزش زمین ShakeMap تولید و منتشر کند که نشان دهنده برآورد برخط یا نزدیک به برخط پهنه های هم خسارت و هم شدت در پیرامون کانون است. چنین نقشه هایی بسیار برای مدیریت شرایط اضطرار و مدیریت بحران مناسب و کارآمد هستند.
به گزارش ایرنا، زلزله که حادثه ای طبیعی است بر اثر آزاد شدن ناگهانی انرژی ذخیره شده در پوسته زمین رخ می دهد. هرچه عمق کانونی زلزله بیشتر باشد، لرزش حاصل از آن در ناحیه وسیع تری در سطح زمین احساس شده ولی خسارت کمتری وارد می شود. زلزله های کم عمق مانند زلزله بم در ناحیه محدودی درسطح زمین احساس می شود ولی خسارت زیادی برجای می گذارند.
زلزله های ایران درژرفای کمتر از ۲۵ کیلومتر با عنوان زلزله های کم عمق رخ می دهند و سازوکار کانونی بیشتر زلزله ها معکوس یا فشاری و امتدادلغز هستند.
سامانه های هشدار سریع انواعی دارد که در حال حاضر در شهرهای مختلف زلزله خیز جهان طراحی و اجرا شده اند. یک نوع آنها سامانه هایی هستند که در محل نصب می شوند و به سامانه/ on-site معروف هستند.
این سامانه ها برای دارایی های بر اساس امکانات و تجهیزات موجود و گستردگی گسل ها سیستم هشدار سریع جانمایی و طراحی می شود. از نظر عملکرد یکسان هستند و اسامی اهمیت ندارد.
همچنین سامانه های ناحیه ای/ Regional وجود دارند که به صورت شبکه در ناحیه گسترده گسلی نصب شده و تمام سامانه ها ثانیه هایی قبل از رسیدن امواج مخرب اعلام هشدار می کنند. نوع دیگری از این سامانه ها وجود دارد که تشخیص پیشا یا front- detection نامیده می شود، این سامانه معمولا بسیار نزدیک به چشمه لرزه ای نصب می شود.
موقعیت زمین شناسی و لرزه خیزی کشور ما حاکی از آن است که ما روی یکی از سه ناحیه ی لرزه خیز دنیا یعنی کمربند آلپ - هیمالیا قرار گرفته ایم به همین دلیل وقوع زلزله ها با شدت زیاد اجتناب ناپذیر است. بنابر این آمادگی و مقابله با این پدیده طبیعی از اهمیت بالایی برخوردار است.
طبق هشدار کمیته اضطراری فجایع طبیعی «دی ای سی» - DEC - در سال های اخیر بیشترین نگرانی های سازمان های امدادرسان جهان در مورد وقوع زلزله در شهرهای بزرگ جهان از جمله تهران در ایران، استانبول در ترکیه و کاتماندو در نپال است.
فرورانش به لغزیدن یک پوسته زیر پوسته دیگر زمین گفته می شود.