به گزارش روز جمعه خبرنگار ایرنا، سامانه هشدار سریع زلزله، سامانه اطلاع رسانی و انجام اقدامات برای زلزله هایی است كه در عمق زمین به وقوع پیوسته اند ولی هنوز در محل سكونتگاه ها احساس نشده اند. اكنون بسیاری از كشورهای لرزه خیز جهان از آن برای آگاهی رسانی به شهروندان و خاموشی ایمن تاسیسات راهبردی خود لحظاتی قبل از احساس شدن امواج ثانویه یا امواج مخرب زلزله استفاده می كنند.
این سامانه ها كه انواع مختلفی دارد به طور كلی متشكل از سنسورهای حساس شتاب نگاری است كه در مناطق مختلف نصب شده، امواج اولیه/p زلزله را دریافت می كنند و بعد از انجام محاسبات خصوصیات زلزله رخ داده را تعیین، میزان شدت آن و خسارت احتمالی را به طور نسبی در محل مورد نظر اعلام و چند ثانیه پیش از رسیدن امواج مخرب هشداری صادر می كند.
ژاپن به عنوان یكی از زلزله خیزترین كشورهای جهان به طور گسترده از این سامانه ها استفاده می كند و تنها كشوری است كه بر اساس قوانین وقوع زلزله را عمومی و با پیامك به اطلاع مردم رسانده و در شبكه های تلویزیونی نیز زیرنویس می كند.
مكزیك نیز بعد از زلزله سال 1985 مكزیكوسیتی به سوی ایجاد این سامانه رفت و توانست میزان خسارات بعد از زلزله با بزرگای 7.1 شهریور 96 را كاهش دهد.
در عین حال كه استفاده از این سامانه ها می تواند از خسارات جانی و مالی بكاهد، سوال این است كه برای همه شهرهای زلزله خیز جهان مناسب هستند یا خیر؟
از آنجا كه گسل های مسبب زلزله مانند تهران در داخل بعضی شهرهای پرجمعیت زلزله خیز قرار دارد و در این صورت زمان هشدار گاه حتی به 10 ثانیه كاهش می یابد آیا متوسل شدن به این سامانه ها برای كاهش خسارات مفید است؟ آیا امكان استفاده از سامانه هشدار سریع بدون توجه به نوع پوسته و گسل مسبب زلزله با توجه به هزینه های نصب و نگهداری و دیگر هزینه های زیرساختی برای تاسیسات شهری قابل توجیه است یا خیر.
عضو انجمن مخاطره شناسی ایران در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا در مورد مفید بودن سامانه های هشدار سریع برای زلزله های تهران به رغم نزدیك بودن گسل های مسبب زلزله در تهران گفت: به طور كلی اگر چشمه های لرزه ای داخل شهر باشد استفاده از سامانه های هشدار سریع برای عكس العمل و پناهگیری مردم چندان مفید نیست اما می توان از آن برای كاهش اثرهای ثانویه زلزله مانند آتش سوزی و حفظ مخازن آب شهر یا به طور كلی برای حفظ هر سیستمی كه به طور خودكار قابل كنترل باشد، بهره گرفت.
دكتر مسعود مجرب ادامه داد: اما این سوال وجود دارد كه آیا امكان وقوع زلزله در گسل های اطراف و دورتر از شهر تهران كه مخرب هم هستند نیست؟ واضح هست كه این احتمال همواره وجود دارد. در این صورت بعد از رسیدن امواج اولیه به سامانه هشدار سریع، این سیستم می تواند رسیدن امواج ثانویه را كه مخرب هستند، هشدار دهد.
وی با اشاره به وجود تاسیسات مختلف راهبردی در اطراف تهران توضیح داد: تخریب پالایشگاه، مخازن آب، خطوط انتقال نفت و گاز و شریان های حیاتی در زمان زلزله می توانند میزان خسارت ها را افزایش دهند. از این رو سامانه های هشدار سریع می توانند پیش از وقوع زلزله اصلی موجب خاموش شدن ایمن این تاسیسات و كاهش آسیب های بیشتر شوند؛ هر چند برای خاموش شدن ایمن این تاسیسات غیر از سامانه هشدار سریع باید سیستم های قطع كننده خودكار نیز نصب و استفاده شوند.
این مدرس دانشگاه در مورد انواع سامانه های هشدار سریع گفت: سامانه های هشدار سریع انواعی دارد كه در حال حاضر در شهرهای مختلف زلزله خیز جهان طراحی و اجرا شده اند. یك نوع آنها سامانه هایی هستند كه در محل نصب می شوند و به سامانه/ on-site معروف اند این سامانه ها برای دارایی های مهم استفاده می شوند تا چند ثانیه قبل از رسید امواج مخرب هشدار مورد نیاز صادر شود.
وی افزود: همچنین سامانه های ناحیه ای/ regional نیز وجود دارند كه شامل شبكه ای از شتابنگارها هستند و به صورت پراكنده در ناحیه مشخصی نصب می شوند.
این دانش آموخته رشته زلزله شناسی با اشاره به نوع دیگری از سامانه های هشدار سریع نیز گفت: نوعی دیگری نیز هست كه تشخیص پیشاپیش یا front- detection نامیده می شود، این سامانه معمولا بسیار نزدیك به چشمه لرزه ای نصب می شود.
مجرب با اشاره به استفاده از سامانه های تركیبی در بعضی شهرهای جهان مانند استانبول توضیح داد: تركیبی از این سامانه ها می تواند كارایی بیشتری در زمان رخداد یك زلزله مخرب داشته باشند.
وی در پاسخ به این سوال كه در صورت نصب سامانه هشدار سریع ناحیه ای در تهران زمان هشدار چقدر خواهد بود نیز گفت: زمان هشدار در مورد هر زلزله متفاوت است و بیان هر زمانی بدون دانستن رومركز زلزله، سرعت پوسته و توزیع مكانی شبكه هشدار غیرعلمی است.
دبیر اجرایی نشریه مدیریت مخاطرات محیطی با تاكید بر وقوع هشدارهای نادرست در مورد زلزله گفت: این احتمال همواره وجود دارد كه هشدار غلط هم صادر شود و در كشورهایی مانند ژاپن كه گسترده از سامانه هشدار سریع استفاده می كنند، سابقه دارد.
وی افزود: ضمن اینكه در هنگام رخداد هر زلزله مخرب به ناچار برخی مناطق جزء نقاط كور قرار می گیرند و به دلایل مختلف امكان ارسال هشدار به آن مناطق وجود ندارد. باید دید نسبت به هزینه ای كه می كنیم تا یك سامانه هشدار سریع راه اندازی شود و فایده های آن چقدر توازن وجود دارد كه به طور قطع فواید بسیار قابل توجهی را می توان برای آن برشمرد.
این زلزله شناس با اشاره به اهمیت سامانه های هشدار سریع گفت: باید توجه داشت نصب سامانه هشدار سریع در شهرهای زلزله خیز همه مشكلات را هنگام وقوع زلزله حل نمی كند؛ اما با توجه به فوایدی كه دارد از نظر هزینه ای به صرفه هستند و میزان خسارات را كاهش می دهند.
علمی**9157*2017
تهران- ایرنا- عضو انجمن علمی مخاطره شناسی ایران معتقد است با توجه به گسل های مسبب زمین لرزه در تهران، استفاده از سامانه هشدار سریع برای پناهگیری مردم چندان مفید نیست ولی می تواند به كاهش آثار ثانویه این رویداد مخرب طبیعی كمك كند.
