روزنامه ایران دوشنبه ۱۵ شهریور از دغدغه‌های خانواده‌ها و متولیان امور آموزشی درخصوص سال تحصیلی جدید به ارایه گزارشی پرداخت و آورد: از یک‌سو مسئولان آموزشی، معلمان و برخی از خانواده‌های دانش‌آموزان به علت افت تحصیلی و خانه‌نشینی طولانی مدت دانش‌آموزان خواهان بازگشایی مدارس هستند و و در سوی دیگر نگرانی وجود دارد که با باز شدن درهای مدارس سلامت دانش‌آموزان به دلیل شیوع بیماری کرونا به خطر بیفتد. همین موضوع باعث شده تا برخی از تصمیم‌گیران با اما و اگرهایی درباره بازگشایی مدارس سخن بگویند و تأکید کنند که شرط اصلی بازگشایی‌ها اجرای کامل پروتکل‌های بهداشتی و واکسیناسیون عمومی خواهد بود. البته در این‌باره اولویت سیاست‌های ستاد ملی مقابله با کرونا، سلامت دانش‌آموزان و معلمان بوده و تا امروز هم بنابر گزارش‌های منتشر شده ۹۲ درصد معلمان واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند.
با این همه کارشناسان تعلیم و تربیت هشدار می‌دهند، ایجاد وقفه در روند آموزشی دانش‌آموزان می‌تواند در آینده نظام آموزش‌وپرورش کشور مشکل‌ساز شود و البته موضوع مهم کارشناسان آموزشی، سلامت جسم و روان دانش‌آموزان است چرا که زندگی دانش‌آموزان با ورود کرونا به چهاردیواری خانه‌ها محدود شده و آنها با جامعه و همسن و سالانشان، بیگانه شدند. خانه‌نشینی دانش‌آموزان آنقدر طولانی بوده که حالا همان دانش‌آموز فراری از درس و مدرسه هم بدش نمی‌آید که دوباره راهی کلاس درس شود و پشت میز و نیمکت بنشیند.
آموزش مجازی برای معلمان کارآیی لازم را ندارد
محمد رضا نیک‌نژاد فعال صنفی معلمان و دبیر آموزش و پرورش در این باره به «ایران» می‌گوید: «خانواده‌ها هم از خانه‌نشینی طولانی فرزندانشان خسته شده‌اند و خیلی‌هایشان می‌خواهند که آموزش حضوری شود. برای ما معلمان هم آموزش حضوری بسیار مهم است. آموزش مجازی برای معلمان و دانش‌آموزان کارآیی لازم را ندارد و ما نتوانستیم اهداف آموزش را در این مدل تدریس محقق کنیم. زحمت معلمان در آموزش مجازی چند برابر شد اما نتیجه دلخواه را به‌دست نیاوردیم. وقتی به مدرسه می‌رفتیم با دانش‌آموز چهره به چهره در ارتباط بودیم اما حالا از روی صفحه مانیتور با چند اسم مواجه می‌شویم. به نظرم مهمترین موضوع برای ما معلمان افت تحصیلی دانش‌آموزان است که حالا همه را به فکر بازگشایی مدارس انداخته است.»
نیک‌نژاد با اشاره به واکسیناسیون معلمان می‌افزاید: «تا جایی که می‌دانم و از همکارانم و خانواده دانش‌آموزانم شنیده‌ام کسی مخالف بازگشایی مدارس نیست. اگر واکسیناسیون پیوسته انجام شود و آشفتگی در زمینه واکسیناسیون عمومی نداشته باشیم و ایمنی جامعه بالا برود می‌توانیم اطمینان کل خانواده‌ها را برای حضوری کردن آموزش به‌دست آوریم. البته در دنیا هم این تجربه وجود دارد. سال گذشته بحث واکسیناسیون در انگلیس مطرح نبود. در آنجا مدارس پایه ابتدایی را باز گذاشتند و اعلام کردند از دانش‌آموز و معلم مراقبت می‌کنند. تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌های درس بسیار کم بود و دانش‌آموزان و معلمان تست کرونا می‌دادند. در ایران هم می‌شود با واکسیناسیون کامل معلمان و دانش‌آموزانی که زمینه بیماری دارند از دانش‌آموزان محافظت کرد و آنها را با رعایت کامل شیوه‌نامه‌ها به مدرسه آورد.»
خانواده‌ها هم خسته شدند
«آسان‌ترین کار تعطیل کردن مدارس و آموزش مجازی است. باید به یک‌سال و نیم خانه‌نشینی دانش‌آموزان پایان دهیم.» این خواسته بسیاری از کارشناسان تعلیم و تربیت است. همان‌هایی که روزانه مطالعات آموزشی دنیا را پیگیری می‌کنند و حالا به این نتیجه رسیده‌اند بسته بودن درهای مدارس برای دومین سال تحصیلی موجب شکاف، افت تحصیلی و ترک تحصیل دانش‌آموزان خواهد شد.
حیدر تورانی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در پاسخ به این سؤال که چرا باید درهای مدارس بعد از یک‌سال و نیم تعطیلی، باز شوند می‌گوید: «همه کشورهای دنیا خواهان بازگشایی مدارس هستند و برخی‌ها هم مدارس را باز کرده‌اند. در ایران هم این موضوع باید پیگیری شود. آسان‌ترین برنامه این است که بگوییم آموزش‌ها مجازی است و دانش‌آموزان از خانه درس را دنبال کنند اما همین در خانه ماندن دانش‌آموز هزاران تبعات دارد و حالا دیگر برای اولیا قابل مدیریت نیست. بررسی‌های ما در مرکز مطالعات آموزش و پرورش نشان می‌دهد که دانش‌آموزان در این مدت به‌شدت افت تحصیلی داشتند. آنها در فضای مجازی درگیر درس و مشق و کلاس نبودند. ما شاهد نمایش درس خواندن دانش‌آموزان بودیم. کار معلمان چند برابر شد اما نتیجه‌ای نگرفتند. علاوه بر این بالای سه میلیون دانش‌آموز در سال مجازی ترک تحصیل کرده‌اند و اگر برای امسال هم آموزش مجازی باشد باز شاهد ترک تحصیل کردن عده‌ای از دانش‌آموزان خواهیم بود و این یک فاجعه بزرگ برای نظام آموزشی است. علاوه بر این دانش‌آموزان دچار مشکلات عاطفی و اجتماعی شده‌اند. خیلی‌هایشان پرخاشگر و بی‌حوصله شدند. خانواده‌ها از حضور دانش‌آموزان در خانه کلافه‌اند. بحث و درگیری بین دانش‌آموز و والدین بیشتر از قبل شده است. همچنین باید این سؤال را از مسئولان پرسید که آیا الزامات نیامدن دانش‌آموز به مدرسه را فراهم کرده‌اند. سرپرست برخی از دانش‌آموزان با ورود کرونا شغل خود را از دست داده‌اند و خانواده دانش‌آموز فقیرتر از قبل از کرونا شده، این خانواده‌ها دیگر توان پرداخت پول اینترنت دانش‌آموزشان را ندارند. برخی از مادران شاغلند و نمی‌دانند فرزندانشان در خانه چه می‌کنند اصلاً درس می‌خوانند؟ خانواده مناطق محروم هم سواد لازم ومناسب برای آموزش ندارد که در آموزش مجازی کمک فرزندشان باشد و اصلاً نمی‌تواند صبح زود پسر۱۷ ساله‌اش را بیدار کند و بگوید کلاس مجازی‌ات را پیگیری کن. باید قبول کنیم کارکرد حضوری مدرسه چیز دیگری است.
او با اشاره به اینکه بازگشایی ایمن باید یک دغدغه ملی برای کشور باشد، می‌گوید: «دولت بحث واکسیناسیون عمومی را به‌طور جدی دنبال می‌کند. ما باید آرام آرام به سمت بازگشایی مدارس پیش برویم. اولین اقدامی که باید انجام شود این است که درباره این بازگشایی‌ها و اهمیت آن با خانواده‌ها صحبت کنیم. خانواده‌ها بدانند وقتی صحبت از بازگشایی می‌شود، یعنی دانش‌آموز با رعایت تمام پروتکل‌ها و چند روز در هفته قرار است در مدرسه حضور پیدا کند. خانواده‌ها باید بدانند که تعداد دانش‌آموزان در کلاس درس کم است و در حیاط مدرسه هم کنترل می‌شوند. اگر نگرانی خانواده برطرف شود مطمئن هستم که این اجازه را می‌دهند تا فرزندشان در مدارس حاضر شوند. این روزها خود خانواده‌ها هم درگیر آموزش شده‌اند و دیگر توان ادامه آموزش مجازی را ندارند. همچنین در ادامه روند آموزش و حضوری شدن مدارس به خانواده این اطمینان را بدهیم که هر چه سریعتر بحث واکسیناسیون دانش‌آموزان حل خواهد شد.»
او تأکید می‌کند: «اصل در دنیا هم بر این است که بچه‌ها به مدرسه بیایند و آموزش‌ها را حضوری ببینند. البته شرایط ایمن ورود به مدرسه هم باید فراهم شود. در کشور ۵۰ هزار مدرسه وجود دارد که جمعیت دانش‌آموزی زیر ۵۰ نفر دانش‌آموز را دارد. این مدارس می‌توانند با رعایت پروتکل‌ها باز باشند از سوی دیگر مدارس غیرانتفاعی کشور هم شرایط خوبی دارند که می‌توانند دانش‌آموزان را برای چند روز در هفته به مدرسه بیاورند در مدارس دولتی هم مدارسی وجود دارد که حیاط بسیار بزرگی دارند. باید این اختیارات به مدیر مدرسه داده شود تا در یک فضای امن دانش‌آموز درگیر مدرسه شود. ورود دانش‌آموزان کلاس اول، هفتم و نهم در مدرسه بسیار مهم است این دانش‌آموزان باید با معلم و همکلاسی‌ها خود ارتباط برقرار کنند.
مدارس کشورهای خارجی دایر است
روزهای اول همه‌گیری کرونا خیلی از کشورها مانده بودند که چه تصمیمی برای دانش‌آموزانشان بگیرند. همان روزهای اول ورود کرونا تقریباً بسیاری از کشورها سیستم آموزش حضوری را تعطیل کردند و در فضای مجازی کار را ادامه دادند. یعنی درهای مدارس به روی یک میلیارد و ۷۰۰ هزار دانشجو و دانش‌آموز بسته شد و ۹۱ درصد از کل یادگیرندگان جهان در۲۰۷ کشور دنیا چند ماهی در خانه درس و مشقشان را دنبال کردند. اما بعد از گذشت چند ماه برخی از کشورها به این نتیجه رسیدند که نمی‌توانند آموزش را در فضای مجازی دنبال کنند در نهایت برخی دولت‌ها به‌سرعت تصمیم گرفتند آموزش مجازی و حضوری را جایگزین آموزش مجازی کنند و حالا از ۲۰۷ کشور دنیا مدارس ۱۰۷ کشور دنیا باز است و ۷۰ کشور به صورت ترکیبی و تنها مدارس ۳۰ کشور بسته است که ایران هم در بین این ۳۰ کشور قرار دارد. تصمیم برای بازگشایی مدارس، تصمیم سختی بود. با این حال اغلب دولت‌ها این تصمیم سخت را گرفته‌اند و درهای مدارس رفته‌رفته باز شد. موضوعی که غلامرضا کریمی مشاور و دستیار اجرایی وزیرآموزش و پرورش به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «تصمیم دولت‌ها برای بازگشایی مدارس به‌دلیل چندوجهی بودن مسأله، بسیار چالش‌برانگیز بود. از طرفی خطر ابتلا به کرونا دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، از طرف دیگر بسته بودن طولانی مدارس چالش‌های جدی برای سیستم آموزشی کشورها ایجاد کرده است.»
با این همه دستیار وزیر آموزش و پرورش درباره اهمیت بازگشایی و تجربه دنیا از این بازگشایی‌ها می‌گوید اینکه درهای مدارس در سال تحصیلی جدید و با وجود کرونا دلتا چگونه روی دانش‌آموزان باز خواهد شد؟ آیا بازگشت به مدرسه برای دانش‌آموزان امن خواهد بود؟ واکنش کشورهای دنیا در قبال همه‌گیری کودکان در ویروس کرونا دلتا چگونه است و آنها چه برنامه‌ای برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید دارند؟ کریمی در پاسخ به این سؤالات می‌گوید: «نیمی از کشورهای جهان یعنی کل کشورهای نیمکره شمالی سال تحصیلی را از شهریور تا مهرماه آغاز می‌کنند. ایران هم جزو همین کشورها است و بقیه کشورها سال تحصیلی را از اواسط دی ماه یا خرداد ماه آغاز می‌کنند. هم‌اکنون درهای مدارس ۳۰ کشور دنیا بسته است و این کشورها تعطیلی ۴۱ هفته به بالا داشته‌اند. اکثر کشورهای خاورمیانه تعطیلی ۴۱ هفته به بالا داشتند و کشور ما هم جزو همین‌ها است. برخی از کشورهای اروپایی هم برای مدتی درهای مدارس را بستند و دوباره باز نگه داشتند. بویژه آموزش پایه ابتدایی برای بسیاری از کشورهای اروپایی مهم بوده و آنها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی سختگیرانه درهای مدارس را باز کردند. در حال حاضر هم در اکثر کشورهای جهان یک رابطه وسیعی بین میزان و درصد واکسینه شدن مردم و بازگشایی مدارس وجود دارد. این قاعده برای مردم بسیار اعتماد بخش بوده است. بازگشایی در کشورهای درگیر کرونا مثل اروپا و آسیای جنوب شرقی که تعداد کشته‌هایشان بالا بود آرام آرام انجام شد. حالا هم این کشورها به صورت جدی بحث واکسیناسیون را پیگیری و اعلام کردند با توجه به اینکه ۷۰ درصد مردم واکسینه شدند درهای مدارس را باز خواهند کرد.
او می‌گوید: «موضوع مهم دیگر این است که پیش‌شرط ضروری برای بازگشایی مدارس، واکسینه شدن تمامی معلمان و کادر آموزشی است. برخی از کشورها کل معلمان و کادر مدرسه را واکسینه کردند و اجازه بازگشایی را داده‌اند. در برخی از کشورهای دنیا کادر آموزشی جزو اولویت‌های اول دریافت واکسن بوده‌اند. در ایران هم معلمان تا اینجای کار واکسینه شده‌اند و حالا وزارت آموزش و پرورش باید با اطمینان اعلام کند که با توجه به واکسینه شدن معلمان می‌تواند درهای مدارس را باز کند. به نظرم اگر واکسیناسیون عمومی خوب پیش رود ما می‌توانیم آبان ماه شرایط امنی برای حضور دانش‌آموزان در مدارس فراهم کنیم. در سوی دیگر ما تجربه کشورهای دیگر را هم گرفته‌ایم مثلاً چین، امارات و مالزی واکسینه کردن افراد زیر ۱۸ سال را آغاز کرده‌اند. در امارات هم مدارس باز است و مسئولان اعلام کرده‌اند دانش‌آموزان واکسن بزنند و یا اینکه هر هفته تست پی‌سی‌آر منفی را به مدرسه ارائه کنند. دربرخی از کشورهای عربی اعلام شده، مدارسی باز باشند که دانش‌آموزانش واکسن دریافت کرده‌اند. هم‌اکنون واکسیناسیون در اروپا به زیر ۱۸ سال رسیده است و آنها مدارس را با رعایت پروتکل‌ها باز می‌کنند. پس یکی از مهمترین شرط‌های دنیا برای بازگشایی مدارس بحث واکسیناسیون است. در ایران هم پیشنهاد واکسیناسیون دانش‌آموزان را داده‌ایم. زمانی خانواده‌ها به مدارس اعتماد می‌کنند که دانشگاه‌ها در مقطع لیسانس حضوری برگزار شود. سال گذشته آموزش و پرورش اعلام کرد که مدارس زیر ۵۰ یا ۱۰۰ دانش‌آموز می‌توانند با رعایت پروتکل‌ها باز باشند اما مدیران، معلمان و خانواده‌ها از این موضوع استقبال نکردند. آنها می‌گفتند چون مدارس تهران بسته است ما هم آموزش مجازی می‌دهیم. امسال موضوع جدی واکسیناسیون دانش‌آموزان را پیگیری می‌کنیم و البته آموزش ترکیبی را هم پیشنهاد داده‌ایم. شهرهای قرمز و نارنجی آموزش‌ها غیرحضوری و شهرهای زرد و آبی آموزش‌ها حضوری باشد و با واکسینه شدن خانواده‌ها و حداقل دانش‌آموزان از آبان ماه بتوانیم مدارس را به صورت حضوری برگزار کنیم.
کیفیت آموزش مجازی را افزایش دهید
برخی از جامعه‌شناسان هم بر این باورند که نظام آموزشی به سمت کیفیت آموزش مجازی حرکت کند. پیشنهادی که سعید معدنی جامعه‌شناس می‌دهد: «ستاد کرونا و خانواده‌ها دو نگرانی مهم دارند. اول اینک سلامت دانش‌آموزان مهم است و دوم اینکه کیفیت آموزش پایین آمده است. بازگشایی مدارس این نگرانی را بوجود می‌آورد که تعداد ابتلا بالا رود.به ویژه در گونه کرونا دلتا که کودکان و نوجوانان را هم درگیر می‌کند در این صورت مسئولان دقیق نمی‌دانند که چه برنامه‌ای برای دانش‌آموزان طراحی کنند. از یک‌سو خانواده و مسئولان نمی‌خواهند دانش‌آموزان ضعف علمی داشته باشند. بنابراین اگر در این مدت هم نمی‌توانند مدارس را باز کنند بهتر است روی کیفیت آموزش‌های مجازی کار کنند تا با واکسیناسیون گسترده از آبان یا آذر ماه وزارت آموزش و پرورش به سمت بازگشایی‌ها حرکت کند.