گیلان به پیشینه پروسعت فرهنگ و هنر و ویژگی هنرمند و نخبه پرورش، شناسای کشور است. فعالیت‌های فرهنگی و هنری از دیرباز در این استان مورد توجه بوده و کارنامه درخشان گیلان در پرورش و معرفی هنرمندان نام‌آور نشان از ذوق، ذائقه و استعداد گیلانیان در حوزه فرهنگ و هنر دارد.
با این حال عرصه فرهنگ و هنر گیلان متاسفانه سالها از هجوم مشکلات، همواره در امان نبوده و با معضلاتی که بارزترینش کمبود اعتبارات فرهنگی و هنری است دست و پنجه می ساید. اگرچه دیرزمانی است که دیگر گوته و حافظ بر کاغذ ابریشمین اشعار موزون نمی نویسند و معماری کتاب جان گرفته است اما گویا امروز عواملی پیوسته و دامنه دار، موجب افول صنعت نشر در استان شده است.
ناشران در بلاتکلیفی کاغذ
غبار نشسته بر کتاب های کتاب فروشی ها جذاب نبود که اینک بهای گران کاغذ آزاد نیز زبانه می کشد و مدیرعامل تعاونی ناشران گیلان می گوید: ناشران استان به سبب هجوم مشکلاتی چون گرانی کاغذ، برپا نشدن نمایشگاه های استانی کتاب به دلیل کرونا، ضعیف شدن خریدهای حمایتی و بسیار مشکلات دیگر نای ایستادن ندارند و یک به یک چراغ فعالیت فعالان این عرصه کم سوتر می شود.
حمید بلوری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید می کند: فعالان عرصه نشر استان در بلاتکلیفی وضعیت کاغذ به سر می‌برند و این مشکلی است که گریبانگیر وضعیت نشر کشور هم است زیرا نمی دانیم آیا بالاخره به این حوزه ارز تعلق می گیرد؟ واردات انجام می شود؟ یا قرار است کلابهای کاغذ آزاد شود.
وی ادامه می دهد: نمایشگاه های استانی کتاب از بهمن ماه ۹۸ تعطیل شد، نمایشگاه تهران پا نگرفت و نمایشگاه مجازی دردی دوا نکرد ؛تولیدات حوزه نشر زمانی به مرحله پخش می رسند که محل عرضه داشته باشند و تا وقتی نمایشگاه های استانی جان نگیرند مشکلات پابرجاست.
مدیرعامل تعاونی ناشران گیلان بهای کاغذ را غیر قابل باور توصیف کرد و می گوید: حدود هشت ماه است که کاغذ به ناشران تعلق نگرفته است. قیمت ها تقریبا ۶ برابر شده و تماس های ما با مرکز و ناشران توزیع کننده بی تاثیر می ماند چرا که تا ارز تخصیص داده نشود و واردات انجام نشود این مشکل پابرجا و قوی تر باقی می‌ماند.
بلوری عرصه ممیزی کتاب را نیز تنگ تر از همیشه عنوان کرد و می افزاید: بررسی کتاب و ممیزی ها بیش از حد است و معضلاتی چون عدم تزریق نقدینگی در این حوزه دست و بالمان را از نظر سرمایه ای بسته است؛ سرمایه و توان اقتصادی ناشران محدود است و این باعث می شود که بسیاری از فعالیت ها بخوابد و فضای نامیدی در این عرصه رخنه کند.
وی ادامه می دهد: آینده روشنی نمی بینیم و رغبتی برای فعالان عرصه نشر نمانده و برخی ناشران به طور کامل این فعالیت را کنار گذاشته اند و آن اندکی که مانده اند از سر ناچاریست چرا که نشر، واقعا منبع ارتزاقشان است و تمام زندگیشان بند به آن است.
مدیرعامل تعاونی ناشران گیلان می گوید: متاسفانه ناچار به سرمایه گذاری در بخش هایی شده ایم که مردم ناچار به خرید هستند؛ دیگر بحث فرهنگی مطرح نیست و فقط جنبه اقتصادی دارد.
بلوری ادامه می دهد: بیش از ۱۸۰ ناشر پروانه نشر گرفته اند اما حدود ۱۰ نفر فعال مانده اند و هر چقدر تولید داشته باشند اما اگر فروش نداشته باشند در واقع فعالیتشان آب در هاون کوفتن است.
به گفته مدیرعامل تعاونی ناشران گیلان، اگر بپذیریم که بن مایه این فعالیت اشتیاق فرهنگی است، اما برای سرپا ماندن باید جنبه اقتصادی آن را نیز در نظر بگیریم؛ بنگاه فرهنگی است که به مسائل اقتصادی نظر دارد و نمی تواند بدون اقتصاد کار کند.
سینماها تغییر کاربری می خواهند
در کتاب تاریخ سینمای گیلان نوشته استاد کریم کوچک نژاد، آغاز نمایش فیلم در گیلان به دهه ۱۲۹۰ خورشیدی یعنی تقریباً همزمان با آغاز فعالیت هالیوود در آمریکا نسبت داده شده که متعاقب آن اندکی بعد اولین سینما در رشت تحت نام سینما ایران احداث شد.
اما امروز کرونا نفس اقتصاد سینمای گیلای را بیش از همیشه تنگ کرده بطوریکه ایرج ثابت سینمادار گیلانی از ورشکستگی سینماداران گلایه دارد و می گوید: کرونا اقتصاد هنر را بلعیده است و سینماداران بسیار متضرر شده اند زیرا این بحران در اوج فعالیت اقتصادی سینماها رخ داد و ادامه دار شد.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در ابتدا تصور می کردیم این بحران زودگذر است اما متاسفانه قرنطینه و خانه نشینی تنها عامل قطع شیوع بیماری کرونا اعلام و تعطیلی فعالیت های فرهنگی - هنری ادامه دار شد و ما ماندیم و بدهی های متعدد برای دریافت فیلم، حقوق کارگران و قبوض رنگارنگ آب، برق، گاز و سینماهای خالی از مخاطب در اوج زمان کار و مقروض شدن های بسیار.
این سینمادار گیلانی ادامه می دهد: پیش از بحران کرونا هم جز در مواردی خاص با صف های طولانی روبرو نبودیم اما بالاخره چرخ سینما می چرخید، اما امروز پس از گذشت زمان طولانی عرصه بقدری تنگ آمد که اگر خانواده اجازه می داد جلوی همین سینما بساط راه می انداختم. وضعیت سینماداران اسفبار شد و تنها چیزی که مسئولان کشوری توجه نداشتند سینما بود که با کرونا به خاک سیاه نشست اما همچنان وضعیت ما برای تغییر کاربری روشن نیست.
ثابت می گوید: به ما می گویند تغییر کاربری دهید بطوریکه بخشی از آن فرهنگی باشد اما واقعا با اتفاقات نامطلوب اخیر سینما، سینماداران را دیگر جانی برای این اقدام نمانده است.
وی ادامه می دهد: سینمای فومن در این ۲ سال ، کلا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان فروش داشته بطوریکه این درآمد حتی جوابگوی قبض برق نیست چه برسد به مابقی هزینه ها که کمر خم کرده است.
این سینمادار گیلانی با بیان اینکه حمایت ها به اندازه ای ناچیز بود که آن هم بابت بدهی پول فیلم رفت، گفت: ما اداره استانی را مقصر نمی دانیم زیرا وزارتخانه باید به فکر سینما باشد؛ سینماداران کشور متاثر از اتفاقات ناخوش شده اند،سینماها باز شده است اما دریغ از مخاطب ،چون به مردم القا شده است سینماها برای کرونا بسته است.
گیلان فاقد سالن نمایش استاندارد
تئاتر، آئینه زندگی بر صحنه و توانای خلق لبخند و اشک بر سیمای مخاطب خویش می باشد. گیلان که خود بالنده به بیش از یکصد سال سابقه تئاتر در کشور است، نمادی به شکوه ' اکبر رادی ' را در تئاتر کشور دارد که شهرتش به برآورندگی و خلق تئاتر هویت بوده و درخشش نمایشنامه هایش زنده تر از همیشه دغدغه های نسل نو را فریاد می زند.
استان گیلان با تمامی داشته های با ارزش خود در زمیه تئاتر هنوز سالن تئاتر مناسب ندارد اما استعدادهایش با پشتوانه ای بر فراز قدمتش بر صحنه تئاتر ملی از جشنواره های متعدد تا بین المللی فجر همواره درخشیده اند.
رئیس انجمن نمایش گیلان، نداشتن سالن های اختصاصی را برای تمرین و اجرا بارز ترین مشکل هنرمندان تئاتر استان می داند و می گوید: مشکلات تئاتر استان همچنان به قوت خود باقیست و تکلیف مجتمع ها و سالن های نمایشی استان مشخص نشده است. در صورتی که طبق مصوبه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به جای اینکه این سالن ها به بخش خصوصی واگذار شود می تواند به انجمن های فرهنگی هنری اداره کل واگذار شود که هم اشتغال ایجاد کند و هم هنرمندانی که صاحبان اصلی این مجتمع ها هستند از آنها بهره بگیرند تا اصلی ترین دغدغه این قشر مرتفع شود.
محمد علی صادق حسنی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: در تیرماه سال ۹۲ تئاتر شهر (سردار جنگل رشت) با حضور مسئولان کشوری و استانی وقت افتتاح شد که سالن اختصاصی هنرمندان تئاتر بود، اما متاسفانه به هنرستان اختصاص یافت و از اختیار هنرمندان خارج شد؛ در واقع رسما افتتاح شد اما در عمل در اختیار هنرمندان قرار نگرفت.
وی اظهار داشت: نداشتن جایگاه های تخصصی برای فعالان تئاتر معضلی بزرگ برای استان هنرمند خیز گیلان محسوب می شود و این درحالیست که برای حل این موضوع در استان هایی چون کرمان، مدیران ارشد استان چون استاندار ورود و شهرداری ها را مکلف کردند که پلاتوهای اختصاصی برای هنرمندان جانمایی کنند که شهرداری ها هم پلاتوهای اختصاصی ساختند و در اختیار هنرمندان قرار دادند و حاصلش اتفاقات مثمری شد که در برآیند کاری این استان ها به چشم می خورد.
این بازیگر و کارگردان تئاتر، کمک های حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بعنوان مبحث دیگر مورد اهتمام در این حوزه بیان کرد و گفت: مدتهاست برای اجرای عموم نمایش ها در سطح استان اعتبارات خوبی گذاشته نمی شود، اعتبارات بسیار اندک است که قابل گفتن نیست و هیچ دردی از هنرمندان این عرصه دوا نمی کند.
صادق حسنی می گوید: تعداد روزهایی که به اجرای گروه های نمایشی اختصاص می یابد بسیار کم است بطوریکه هیچ اتفاقی برای چرخه اقتصاد هنر تئاتر نمی افتد؛ لذا می بایست حمایت ها بیشتر و یا سالن ها در اختیار هنرمندان قرار گیرد.
وی افزود: برای اینکه بتوانیم بخشی از مشکلات سخت افزاری هنرمندان را مرتفع کنیم نیازمند حمایت ویژه هستیم؛ امروز استانی مثل خوزستان و کردستان بیش از ۲۰ جشنواره تئاتر در بخش های متعدد استانی، ملی و دیگر بخش ها برگزار می کنند اما هنرمندان گیلان بقدری با مسائل مالی دست و پنجه نرم می کنند که حتی نمی توانند یک جشنواره ملی تئاتر لاهیجان را بدرستی حمایت کنند.
رئیس انجمن نمایش گیلان با بیان اینکه استان مفتخر به داشتن ظرفیت و توانمندی عظیمی در حوزه تئاتر است می گوید: مدیران ارشد استان می بایست در این حوزه ورود کنند که بتوان با ارتباط برقرار کردن با بخش صنعت و تولید چون شهرک های صنعتی و سازمان ها رایزنی کرد؛ بودجه ها را برای برگزاری جشنواره های سراسری و ملی در این حوزه منسجم ساخت بطوریکه در آینده ای نه چندان دور پذیرای جشنواره های هنری استانی و ملی متعدد در استان باشیم.
صادق حسنی می گوید :۳۲ گروه ثبت شده تئاتر در گیلان وجود دارد و در ۱۲ شهر استان دفاتر انجمن هنرهای نمایشی داریم؛ بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ فعال حوزه تئاتر داریم که نزدیک به یکهزار و ۵۰۰ نفر در قالب هنرهای تئاتر ثبت شده اند ولی شرایط حمایت آنها وجود ندارد.
وی می گوید: از طریق صندوق اعتباری هنر حمایت های ناچیزی صورت می گیرد که جوابگوی نیاز هنرمندان نیست؛ امیدواریم شرایط بهره مندی تسهیلات مقبولی از طریق صندوق هنرمندان در اختیار فعالان حوزه تئاتر قرارگیرد.
امروزه در گپ و گفتی کوتاه با نسل نو در می یابیم که کافی شاپ نشینی و فضای مجازی جذاب ترشده اند و به حتم نگاهی به چرخه اقتصادی فرهنگ و هنر گواه این موضوع است که برای مهندسی ، جذاب سازی و آموخته شدن نسل نو در این عرصه کمتر سرمایه گذاری می شود.
مهر تایید مسئولان فرهنگی بر مشکلات هنری
بعد از نشستن پای مشکلات فعالان عرصه فرهنگ و هنر گیلان، معاون امور هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و هنر ارشاد اسلامی استان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بدون هیچ مکثی در پاسخ به سوال واگویه مشکلات عرصه فرهنگ و هنر گیلان مهر تایید بر نیاز نگاه حمایتی چرخه فرهنگ و هنر می زند و می گوید: کمبود اعتبار بارزترین مبحث حوزه فرهنگ و هنر استان است.
سید امیر مصباح در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه فرهنگ و هنر مولفه های مقاومت و حفظ هویت در برابر گسترش فرهنگ گریز ناپذیر جهانی است می افزاید: پر واضح است که در عرصه یادشده اگر موضوع ترمیم بودجه فرهنگی و هنری مورد اهتمام قرار بگیرد ،به قطع دیگر مشکلات این حوزه متاثر از تامین مالی مرتفع خواهد شد.
وی ادامه می دهد: کمبود اعتبار موضوع بسیار حائز اهمیتی در حوزه فرهنگ و هنر گیلان است که گاه در مواردی این رقم بودجه، توهین آمیز تلقی می شود و این موضوع شایسته پیشینه پر قوت این سرزمین در بحث فرهنگ و هنر نیست.
معاون امور هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و هنر ارشاد اسلامی گیلان در بخش دیگری از سخنان خود نگاه پدرانه و حمایتگر متولیان ارشد فرهنگی را دیگر نیاز قشر هنرمند جامعه می داند و می گوید: هنرمندان بواسطه دامنه نفوذشان در جامعه، بیش از دیگر اقشار اجتماع در مظان اتهام هستند؛ لذا نگاه متولیان به هنرمندان می بایستی نگاه حمایت گر و پدرانه باشد تا در نخستین خطا، اشتباهشان به دیگر موضوعات پیوند نخورد و کوچکترین خطایشان با بزرگ ترین واکنش ها مواجه نشود.
مصباح توضیح می دهد: در حوزه هنر بحث حمایت بسیار مورد اهتمام است چرا که همه فعالیت های این حوزه در معرض قضاوت عموم است؛ کوچکترین تولید هنرمندان در معرض قضاوت است و به همین دلیل بیش از بقیه اقشار جامعه در مظان اتهام هستند لذا می بایستی مورد حمایت معنوی و پدرانه قرار گیرند تا این قشر پر ارج ماندگار باشند.
به هر روی، در اثنای فرآیند گزارش واگویه مشکلات عرصه فرهنگ و هنر گیلان، برآیند کلام چنین برآمد که ارباب حلقه های این عرصه حمایت است و اگر حمایت نباشد، حلقه های فرهنگ و هنر بیش از پیش خواهند گسیخت و پر واضح تر آنکه اگر نگاه حمایتی ترقی نیابد، روز به روز بر غبار فقرفرهنگی و هنری افزوده خواهد شد و نیک پیداست که در جوامع امروزی دیگر فقر گرسنگی نیست، بلکه نداشتن است و این نداشتن پول نیست، طلا و غذا هم نیست بلکه فقر همان گرد و خاکی است که بر کتاب های فروش نرفته یک کتاب فروشی ، صحنه های تئاتر ، سازهای خاموش و یا سینماها و گالری های کم رونق می نشیند.