سفرمحمد بن زاید به ترکیه و دیدارش با «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری این کشور بعداز یک دهه قطع روابط سیاسی بین دو کشور صورت گرفت و حالا این سوال مطرح شده که آیا روابط ترکیه و امارات شاهد یک «مصالحه و آشتی واقعی» است؟
به باور ناظران بسیاری از متغیرهای منطقه ای دو طرف را وادار به بررسی مجدد در محاسبات خود کرد و در نتیجه این سفر نقطه اوج تماس هایی بود که طی ماه ها بین دو طرف برقرار شده است و ازجمله می توان به تماس تلفنی بین وزیران خارجه دو کشور و سفر غیرمنتظره شیخ «طحنون بن زاید» مشاور امنیت ملی امارات به آنکارا و دیدار با اردوغان در اواسط ماه اوت گذشته اشاره کرد.
در همین ماه اوت محمد بن زاید و اردوغان تلفنی گفت وگو کردند و بعداز آن بود که رئیس جمهوری ترکیه از امارات تمجید و آن را یک «کشور محوری» توصیف کرد تا زمینه سفر بن زاید فراهم شود.
مقامات ترکیه و امارات در این سفر و در حضور اردوغان و بن زاید در آنکارا ده توافقنامه در زمینه های انرژی انرژی، بانکداری، حمل و نقل، فناوری و محیط زیست امضا کردند و «محمد حسن السویدی» رئیس هیات مدیره شرکت هلدینگ توسعه ابوظبی که محمد بن زاید را در این سفر همراهی می کرد، از تصمیم امارات برای ایجاد صندوقی با هدف حمایت از سرمایه گذاری در ترکیه به ارزش ده میلیارد دلار خبر داد.
ولیعهد ابوظبی هم در توئیتی، مذاکرات خود با اردوغان را مثمر ثمر خواند و ابراز امیدواری کرد که افق های جدیدی برای همکاری و کار مشترک بین دو کشور باز شود.
مصالحه با وجود اختلافات
به نوشته بی بی سی عربی، بریده نشدن طنابی که ابوظبی برای خروج ترکیه از بحران اقتصادی به طور ناگهانی آویزان کرده نیاز به اعتماد دارد و به اعتقاد ناظران هنوز زود است در مورد استحکام و دوام آن قبل از آزمایش صحبت کرد.
بسیاری بر این باورند که ابوظبی پس از ناکام ماندن راه حل های سیاسی برای برون رفت از بحران های منطقه، تصمیم گرفت برای حل اختلافات خود با مخالفان به رویکرد اقتصادی روی آورد.
آیا نزدیکی امارات و ترکیه به آشتی واقعی منتهی خواهد شد یا دو طرف تمایل دارند فرصتی را برای آزمایش نظریه «مصالحه با وجود اختلافات» فراهم کنند، نظریه ای که اردوغان در روابط خود حتی با مسکو که با سیاست های آن در سوریه و اوکراین مخالف است و همینطور با واشنگتن که ترکیه را با وجود اینکه دومین همپیمان بزرگ آن در ناتو است، تحریم می کند، استفاده کرده است.
سه ایستگاه اصلی اختلافات ترکیه و امارات
نخستین بار در سال ۲۰۱۳ با مداخله ارتش مصر در برکناری «محمد مرسی» رئیس جمهوری فقید مصر که به جریان اخوان المسلمین تعلق داشت، اختلافات بین دو کشور امارات و ترکیه آشکار شد.
امارات به همراه عربستان و بحرین در کنار ارتش مصر و «عبدالفتاح السیسی» ایستادند و ترکیه هم با اعتراض به اقدام ارتش مصر، آن را کودتا علیه مشروعیت و رئیس جمهوری قانونی مصر توصیف کرد.
ترکیه در سال ۲۰۱۶ شاهد یک کودتای نافرجام علیه رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری این کشور بود و بعداز آن بار دیگر بنزینی بر آتش اختلافات ترکیه و امارات ریخته شد.
ترکیه در سال ۲۰۱۹ محمد دحلان از مقامات سابق امنیتی فلسطینی را که در امارات اقامت داشت به ایفای نقش در کودتای علیه اردوغان متهم کرد.
«مولود چاووش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه به همین دلیل امارات را متهم کرد که به «یک تروریست پناه داده است».
«سلیمان صویلو» وزیر کشور ترکیه هم در سال ۲۰۲۰ امارات را به تلاش برای تضعیف ترکیه و ایجاد فتنه و آشوب و وارد کردن خسارت به این کشور متهم کرد.
بحران در روابط قطر با ۴ کشور عربستان، امارات، بحرین و مصر در سال ۲۰۱۷ میلادی هم زمینه ساز تشدید تنش و بحران در روابط ترکیه با امارات شد.
پارلمان ترکیه دو روز بعداز اعلام قطع روابط سیاسی و همکاری های اقتصادی این چهار کشور با قطر، معاهده همکاری نظامی ترکیه با قطر را که از جمله مفاد آن ایجاد پایگاه نظامی و استقرار نظامیان ترکیه در این کشور بود، تصویب کرد.
این ۴ کشورعربی برای پایان تحریم قطر وعادی سازی روابط خود با آن ۱۳ شرط اعلام کردند که از جمله این شرط‌ها کاهش روابط نظامی با ترکیه و بستن پایگاه نظامی ترکیه در قطر بود.
قطر فهرست شروط این ۴ کشور را «غیر واقعی و غیرعملی» توصیف کرد و مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه هم گفت که خواسته های کشورهای تحریم کننده قطرغیرقابل قبول و نقض حاکمیت این کشور است.
آنکارا اکنون از امارات چه می خواهد؟
در گزارش بی بی سی عربی آمده است که آنکارا همواره امارات را به حمایت از برخی طرف ها در شمال شرق سوریه با پول، تسلیحات و همکاری اطلاعاتی حمایت، متحد شدن با یونان و قبرس علیه جهت گیری های ترکیه در دریای مدیترانه و حمایت از نیروهای خلیفه حفتر فرمانده نظامی در شرق لیبی متهم کرده است.
«مصطفی کمال اندمول» نویسنده و تحلیلگر سیاسی ترکیه تاکید دارد که آنکارا از امارات خواستار حمایت اقتصادی از ترکیه، توقف حمایت از شبه‌نظامیان کُرد در سوریه، حمایت از ترکیه در تحقق خواسته‌هایش از جمله بدست آوردن سهمی از کیک گاز و منابع انرژی در شرق دریای مدیترانه و دستیابی به تفاهم دو کشور در مورد پرونده های لیبی، سوریه و یمن است.
ترکیه چه امتیازاتی باید بدهد؟
اما ترکیه در ازای آن چه خواهد داد؟ برخی ناظران بر این باورند که پاسخ به این سوال مشابه همان امتیازاتی است که قطر در سال های اخیر در ترکیه از آن برخوردار بوده است.
دوحه ۱۰ درصد از سهام بورس استانبول را به همراه امتیازات دیگر از جمله بهره مندی از بندر آنتالیا و بزرگترین مراکز خرید استانبول و پروژه هایی برای توسعه خلیج شاخ طلایی در سمت اروپایی این شهر توریستی به دست آورده است.
به نظر می رسد همه این سرمایه گذاری ها اشتهای ابوظبی را برای خرید سهام در پروژه های ترکیه و ایجاد مشارکت های استراتژیک به ویژه در پروژه کانال جدید استانبول که دریای مرمره و دریای سیاه را به هم پیوند می دهد، باز کرده است.
این علاوه بر تمایل امارات به خرید بانک ها و سهام در بورس ترکیه و همچنین ابراز تمایل برای ایجاد شراکت های قوی برای حمایت از صنعت دفاعی ترکیه است که در سال های اخیر شاهد رشد قابل توجهی به ویژه در بخش ساخت هواپیماهای بدون سرنشین بوده است.
منابع رسانه‌ای ترکیه یک سال پیش از تمایل ابوظبی برای خرید پهپادهای آکینجی ترکیه صحبت کرده بودند، اما آنکارا در آن زمان به گفته ناظران از ترس استفاده از این هواپیماها در جنگ یمن نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کرد.
برخی ناظران اقتصادی احتمال داده اند که رئیس جمهور ترکیه با اعطای امتیازات اقتصادی بزرگ به امارات موافق است البته تا زمانی که به نفع اقتصاد و لیر ترکیه ترکیه باشد.
لیرترکیه تنها در طول سال جاری میلادی حدود ۴۰ درصد از ارزش خود را از دست داده و اردوغان را نگران کرده است زیرا شانس او را برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری برنامه ریزی شده برای ژوئن ۲۰۲۳، تهدید می کند.
در پایگاه اینترنتی عرب زبان شبکه بی بی سی آمده است که نویسندگان مطبوعات در جهان عرب درمقالات و سرمقالات خود به «اهداف و برنامه های پنهان» سفر بن زاید به آنکارا به ویژه آنچه مربوط به نجات ترکیه از بحران اقتصادی، عادی سازی روابط امارات با رژیم صهیونیستی و روابط ترکیه با کشورهای مختلف بوده اهتمام ویژه داشته اند.
تحرکات امارات در چارچوب استراتژی آمریکا
روزنامه رای الیوم با طرح این سئوال که آیا سفر شیخ محمدبن زاید به آنکارا، اردوغان را از غرق شدن نجات می دهد؟، نوشت که سوالات دیگری هم از جمله در باره پرونده های سیاسی پنهانی این سفر برای تغییر در منطقه و احتمالات شکست یا موفقیت آن مطرح است.
رای الیوم با بیان اینکه «دلایل و عوامل مختلفی باعث شده تا رئیس جمهوری ترکیه بدون مقاومت زیاد پرچم سفید را به اهتزار در آورد و در کمین امارات که به آسانی اما غیرمنتظره نصب شد، قرار گیرد»، افزود: از جمله این عوامل، همسوئی منطقه ای علیه ترکیه، مشکلات مالی که این روزها اقتصاد ترکیه از آن رنج می برد، کاهش محبوبیت مردمی اردوغان و وخامت ارزش لیر و افزایش تورم در ترکیه است.
این روزنامه چاپ لندن خاطرنشان کرده است: این تحرکات شتاب زده و برنامه ریزی شده رهبران امارات در چارچوب استراتژی جدید آمریکا در خاورمیانه صورت گرفته که هدف اول آن تثبیت موجودیت اسرائیل به عنوان یک رژیم طبیعی در منطقه از طریق توافق های سازش برای عادی سازی روابط با برخی کشورها است.
رای الیوم اضافه کرده است که هدف دیگر این استراتژی آمریکا، تغییر رفتار نظام های محوری در منطقه مثل ترکیه و کشورهای محور مقاومت به ویژه سوریه و دور کردن آن از ایران است.
این روزنامه همچنین بعید ندانسته است که این مقام اماراتی در جریان سفر به آنکارا برای برقراری آشتی بین ترکیه با سوریه و عربستان و دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس برای لغو تحریم کالاهای ترکیه و تقویت محور سنی های مرتبط با آمریکا در مقابله با محور مقاومت و کشورهای محور مورد حمایت چین و روسیه تکاپو کرده باشد.
«حسن ابراهیم» روزنامه نگار عرب هم در روزنامه لبنانی الاخبار، سفر مقام اماراتی به ترکیه را «نشست سران برای پایان زیان ها و خسارت ها» توصیف کرده و نوشته است: گشوده شدن درهای ترکیه به روی بن زاید در چارچوب نقش جدید و در حال تقویت امارات برای دسیسه عادی سازی روابط با اسرائیل تعریف می شود به ویژه اینکه ماجراجوئی های امارات در منطقه با شکست های سختی همراه بوده است.
محمد نورالدین دیگر روزنامه نگار هم در این روزنامه لبنانی نوشت که به نظر می رسد این سفر نشان دهنده «پایان دوران بحران» در روابط بین ترکیه و امارات است زیرا امارات پذیرفته در ترکیه «سرمایه گذاری» کند.
بازیابی اعتماد
روزنامه اماراتی البیان هم بر این باور است که سفر تاریخی محمد بن زاید به آنکارا و دیدار او با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به معنای دوره جدیدی از روابط مبتنی بر پایه های مشترک قوی است که افق هایی گسترده تر و فرصت هایی برای توسعه و شکوفایی نه تنها برای دو کشور بلکه برای کل منطقه باز می کند.
الخلیج دیگر روزنامه اماراتی هم نوشت که سفر محمد بن زاید به آنکارا، اهمیتی استثنایی دارد زیرا روابط با ترکیه را نه تنها با امارات بلکه با کشورهای مختلف عربی وارد مرحله جدیدی می کند.
این روزنامه می افزاید: تحکیم ارکان صلح، ثبات و امنیت در منطقه، بهانه اساسی حل مشکلات و احیای روابط راکد و منجمد بین ترکیه و کشورهای عربی براساس اعتماد متقابل شده است به ویژه اینکه آنکارا تلاش جدی کرده تا درهای خود را با روی جهان عرب باز کند.
خوش بینی محتاطانه
روزنامه «العربی الجدید» هم سفر بن زاید به ترکیه را مرحله جدید در همکاری های اقتصادی بین دو کشور بعداز بحران و تنش در روابط بین ابوظبی و آنکارا دانسته است.
«مصطفی عبدالسلام» دراین روزنامه چاپ لندن نوشت که ارزش لیره ترکیه در مقابل دلار زمانی بهبود می یابد که اردوغان دست و سیطره و قیمومیتش از بانک مرکزی ترکیه برمی داشت وبا توجه به شرایط فعلی که شاهد افزایش تورم است، موضوع کاهش نرخ سود را در اولویت قرار ندهد.
وی خاطرنشان کرده است: کشورهایی هستند که آنکارا را برای بازگشت به رویکرد استقراض از صندوق بین المللی پول تحت فشار قرار می‌دهند که در نتیجه باید تسلیم شرایط سخت و ناعادلانه آن به ضرر شهروندان و اقتصاد ترکیه شود.
این روزنامه نگار می افزاید: چند طرف خارجی به اردوغان فشار می آورند و هدف آنها تحت تاثیر قراردادن محبوبیت او از طریق ایجاد بحران در بازار ارز ترکیه و هدف بزرگتر آنها نابود کردن همه تجربه های اقتصادی و سیاسی حزب عدالت و توسعه و حذف آن از قدرت است.
اشتباهات اردوغان
«بکر صدقی» یک روزنامه دیگر هم در روزنامه القدس العربی با انتقاد از سیاست های اردوغان به ویژه در زمینه اقتصاد می نویسد: اروغان وزیر دارایی و رئیس کل بانک مرکزی ترکیه را ظرف یک سال سه بار تغییر داد و بانک مرکزی این کشور در مورد نرخ سود همزمان با هر یک ازاین تغییرات تصمیمات متناقضی اتخاذ کرد.
وی می افزاید: احزاب مخالف اردوغان در این آشفتگی اقتصادی ترکیه، سرمایه گذاری سیاسی می کنند و دلیل اصلی هم نبود منابع در این کشور نیست بلکه فردی شدن قدرت در تصمیم گیری ها است و او همه قوه مجریه را در دست خود گرفته است.
با گذشت چند روز از سفر بن زاید به ترکیه این سفر همچنان در کانون توجه رسانه های عربی قرار دارد و این سوال را مطرح کرده اند که آیا سفر مقام ارشد اماراتی به ترکیه تامین کننده منافع رژیم صهیونیستی است که تاکنون در قبال آن سکوت کرده است.