شاید در نگاه اول این‌گونه به نظر برسد که مردم کشورهای توسعه‌یافته به دلیل توسعه فرهنگی و اهمیت محیط زیست، از برخی گزینه‌ها همچون استفاده از کیسه‌های پلاستیکی هنگام خرید خودداری می‌کنند اما با نگاهی عمیق و ریشه‌یابی این مساله، مشخص می‌شود که منافع شخصی در این امر تعیین‌کننده بوده تا محیط زیست.
افشای راز عدم استفاده از کیسه‌های پلاستیکی از زبان گاردین
روزنامه گاردین در گزارشی با عنوان «یک مطالعه نشان می‌دهد دلیل استفاده نکردن از کیسه پلاستیکی توسط مردم بریتانیا در هنگام خرید، صرفه‌جویی در هزینه‌هاست نه حفاظت از زمین» نوشت: مطالعه‌ای که توسط «مرکز عالی تجزیه و تحلیل دانشکده بازرگانی دانشگاه ناتینگهام» روی بیش از ۱۰ هزار مصرف‌کننده انجام شد، نشان داد که دلیل عدم استفاده از کیسه‌های پلاستیکی خریداران در بریتانیا صرفه‌جویی در هزینه‌هاست و ربطی به حفاظت از کره زمین نداشته باشد.
این مطالعه از بیش از یک میلیون تراکنش کارت مشتریان فروشگاه برای بررسی عوامل روان‌شناختی و جمعیت‌شناختی خرید کیسه یکبار مصرف استفاده کرد. طبق این تحقیقات، محققان دریافتند این کیسه‌ها بیشتر توسط افراد جوان و اغلب مردان خریداری می‌شود که چندان به فکر صرفه‌جویی نیستند و نگرانی‌های زیست‌محیطی نیز بر تصمیم آنها برای خرید یا عدم خرید کیسه پلاستیکی تاثیر نمی‌گذارد.
همه خرده‌فروشان در انگلیس از نظر قانونی ملزم به پرداخت ۱۰ پوند برای هر کیسه هستند.
«جیمز گولدینگ» یکی از پژوهشگران این مطالعه و معاون مرکز عالی تجزیه و تحلیل دانشکده بازرگانی دانشگاه ناتینگهام با تاکید بر اینکه تا پیش از این مطالعه اطلاعات زیادی در مورد افرادی که هنوز به طور مرتب از کیسه‌های پلاستیکی استفاده می‌کنند و همچنین خریدارانی که از این کیسه‌ها استفاده نمی‌کنند، وجود نداشت، افزود: تحقیقات پیشین به طور مشخص فقط بر شخصیت یا انگیزه‌های مصرف‌کنندگان تمرکز داشت و به این امر توجه نداشت که افراد تا چه حد به باورهای خود در دنیای واقعی عمل می‌کنند». با وجود اینکه بسیاری از افراد بر این باورند کیسه‌های پلاستیکی به محیط زیست آسیب وارد می‌کند اما چه تعداد از این افراد در عمل از خرید این کیسه‌ها اجتناب می‌کنند؟
گولدینگ تصریح کرد، مردم امروزه مقدار قابل‌توجهی از داده‌ها و اطلاعات را از خود به‌جا می‌گذارند که بررسی آنها می‌تواند به انجام کارهای اجتماعی کمک و روشن کند که جامعه واقعا در عمل چگونه رفتار می‌کند.
از مجموعه داده‌های اصلی که شامل یک میلیون و ۲۸۴ هزار و ۸۲۵ تراکنش در یک هزار و ۲۲۲ فروشگاه بود، بیش از ۱۰ هزار مصرف‌کننده در این مطالعه شرکت و پرسشنامه‌ای را پُر کردند که شرایط، ویژگی‌ها و نظرات زیست‌محیطی آنها را بررسی می‌کرد. این پرسشنامه شامل سوالاتی در مورد دیدگاه‌های مربوط به ملاحظات زیست‌محیطی و به طور کلی و تغییرات آب و هوایی آنان بود اما مشخص شد که اینها تاثیر کمی بر تصمیم‌گیری‌های خریداران دارند.
«گاوین اسمیت» دانشیار در علم تجزیه و تحلیل درباره اطلاعات به‌دست آمده بیان داشت: «ما انتظار داشتیم که یافته‌های ما نشان دهد خریداران اندک کیسه‌های پلاستیکی، حداقل تا حدی تمایل برای پس‌انداز پول داشته‌باشند اما دست‌کم با توجه به نقشی که محیط‌زیست در ایجاد مالیات بر کیسه‌های پلاستیکی داشت، چیزی که انتظار نداشتیم با آن مواجه شویم این بود که نگرانی‌های زیست‌محیطی اصلا تاثیری بر نوع مصرف نداشته‌باشد».
اسمیت اضافه کرد: «این تحقیق پیشنهاد می‌دهدکه پویش‌های آتی برای کاهش هرچه بیشتر مصرف کیسه‌های پلاستیکی می‌توانند از پیام‌های گوناگونی استفاده‌کنند. موضوع این است که بدانیم چه کسی را چگونه و در چه زمانی هدف قرار دهیم».
به دلیل افزایش نگرانی‌ها در زمینه سهم کیسه‌های پلاستیکی در آلودگی محیط زیست و انباشت زباله، ولز نخستین کشوری بود که مالیات بریتانیا را در سال ۲۰۱۱ به کار گرفت. ایرلند شمالی در سال ۲۰۱۳ و اسکاتلند در سال ۲۰۱۴ نیز پس از ولز به این تصمیم پیوستند.
در سال ۲۰۱۵ و یک سال پس از اینکه هفت سوپرمارکت بزرگ در این کشور بیش از ۷.۶ میلیارد کیسه یکبار مصرف را به دولت بازگرداندند، انگلیس مالیات ۵ پوندی خود را بر این کیسه‌های پلاستیکی تعیین کرد که در ماه می(اردیبهشت-خرداد) امسال به حداقل ۱۰ پوند افزایش و به همه خرده‌فروشان تعمیم یافت.[۱]
در سال ۲۰۱۵ و یک سال پس از اینکه هفت سوپرمارکت بزرگ در این کشور بیش از ۷.۶ میلیارد کیسه یکبار مصرف را به دولت بازگرداندند، انگلیس مالیات ۵ پوندی خود را بر این کیسه‌های پلاستیکی تعیین کرد که در ماه می(اردیبهشت-خرداد) امسال به حداقل ۱۰ پوند افزایش و به همه خرده‌فروشان تعمیم یافت.وضع مالیات بر پلاستیک‌ها چقدر نتیجه‌بخش بوده‌است؟
تارنمای «دفرامدیا» در گزارشی با عنوان «جنگ با آلودگی توسط پلاستیک‌ها با افزایش هزینه مالیات کیسه‌های پلاستیکی تشدید شد» به تصمیم جدید دولت برای افزایش بار مالیاتی استفاده از این کیسه‌ها اشاره کرد و نوشت: با افزایش اقدامات دولت برای مبارزه با آلودگی‌های زیست محیطی توسط پلاستیک‌ها، مالیات کیسه‌های حمل یکبار مصرف که تدبیری بسیار موفق بود، دوباره تمدید شد. حداقل هزینه پرداختی برای استفاده از این کیسه‌ها دو برابر شده و به ۱۰ پوند افزایش یافته‌است. این هزینه که پیشتر فقط برای سوپرمارک ها و خرده‌فروشان بزرگ اعمال می‌شد، اینک به همه خرده‌فروشان تعمیم داده شده‌است.
در این گزارش آمده است: پیش از تعیین مالیات ۵ پوندی، یک خانوار به طور متوسط از حدود ۱۴۰ کیسه پلاستیکی یک بار مصرف در سال استفاده می‌کرد که به لطف این مالیات و در نتیجه کاهش ۹۵ درصدی فروش کیسه‌های یکبار مصرف در سوپرمارکت‌های بزرگ از سال ۲۰۱۵، مصرف متوسط خانوار به چهار کیسه در سال کاهش یافته‌است.
با تعمیم این مالیات به همه خرده‌فروشان، پیش‌بینی می‌شود استفاده از کیسه‌های یکبار مصرف در مشاغل کوچک و متوسط حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد کاهش یابد. همچنین انتظار می‌رود که این اقدام در ۱۰ سال آینده بیش از ۲۹۷ میلیون پوند برای اقتصاد بریتانیا سود داشته‌باشد.
«ربکا پاو» وزیر محیط زیست، این اقدام را برای حفاظت از محیط زیست بسیار کارا و موثر می‌داند و درباره جزئیات این تصمیم می‌گوید: از زمان تعیین این هزینه، تقریبا ۱۸۰ میلیون پوند از خرده‌فروشان جمع‌آوری شده که این مبلغ در اهداف مفیدی به کار گرفته شد. سال ۲۰۲۰، از ۹.۲ میلیون پوندی که گزارش شده بود، حدود ۳۰ درصد به بخش‌های خیریه، محیط زیست و سلامت و بهداشت، ۴۹ درصد به اهداف انتخاب شده توسط مشتریان یا کارکنان و ۲۱ درصد به ترکیبی از اهداف خیر اختصاص یافت.[۲]
راهکارهای پنجگانه مدیریت آلودگی با پلاستیک
همزمان با این تصمیم دولت انگلیس، گزارش‌های مختلفی درباره معایب کیسه‌های پلاستیکی و همچنین ضرورت مهار این دست از معضلات نگاشته شد. «چگونه زباله‌های پلاستیکی را کاهش دهیم؛ ۲۰ نکته برای نجات سیاره زمین» عنوان یکی از گزارش‌های تارنمای «فیوچر لرن»، بود که در آن آمده‌است: همه از این موضوع آگاهند که کیسه‌های پلاستیکی باوجود ویژگی‌های مثبتی که دارند، مانند ارزان بودن، سهولت ساخت، انعطاف‌پذیری و قابلیت دسترسی اما آسیب زیادی به محیط زیست وارد می‌کنند. به عنوان نمونه، سالانه ۱۲ میلیون تن پلاستیک به اقیانوس‌ها ریخته می‌شود و دانشمندان به‌تازگی میکروپلاستیک‌هایی را در اعماق یخ‌های قطب شمال کشف گرفته‌اند. راه‌حل چیست؟ این تارنما به ۲۰ راهکارها اشاره کرده که به عنوان نمونه تعدادی از آنها در ادامه آمده‌است:
۱. تا حد امکان پلاستیک‌ها را بازیافت کنید؛ بازیافت تاثیر مثبتی بر کره زمین دارد زیرا از مدفون شدن بیش از حد پلاستیک‌ها در محل‌های دفن زباله جلوگیری می‌کند.
۲. از استفاده پلاستیک‌های یکبار مصرف خودداری کنید؛ برخی از نمونه‌های رایج حاوی پلاستیکی یکبار مصرف عبارتند از سبزیجات بسته‌بندی شده پلاستیکی در سوپرمارکت‌ها، دستمال‌های مرطوب، کارد و چنگال پلاستیکی، لیوان‌های قهوه، نی، محصولات بهداشتی و سیگار. برای این موارد جایگزین‌های زیادی وجود دارد.
۳. از بسته‌بندی جایگزین استفاده کنید؛ پلاستیک‌های زیستی یا بیوپلاستیک‌ها، جایگزین‌های مناسبی هستند که از مواد تجدیدپذیر و زیستی مانند سلولز ساخته شده و این پتانسیل را دارند که سریع‌تر از پلاستیک‌های معمولی تجزیه بیولوژیکی شوند.
۴. از بازارهای محلی و مغازه‌های با ضایعات پایین خرید کنید. مغازه‌های با پسماند کم به طور قابل توجهی گران‌تر از دیگر همسانان خود هستند اما می‌توانند گزینه‌ای عالی برای محصولات خشک همچون ماکارونی، برنج، حبوبات و آجیل باشند. برای خرید از این بازارها، شما ظروف خود را با خود برده و به اندازه نیاز خرید می‌کنید. به این ترتیب هیچ زباله‌ای ایجاد نمی‌شود.
۵. هنگام سفارش غذای آماده به موارد اضافی بگویید نه. این یک راه‌حل ساده است که شاید تاکنون به آن فکر نکرده باشید. وقتی غذای آماده سفارش می‌دهید، مطمئن شوید به آنان اطلاع دادید که هیچ کارد و چنگال اضافه نمی‌خواهید.[۳]
منابع:
[۱] https://www.theguardian.com/environment/۲۰۲۱/dec/۲۷/uk-shoppers-shun-plastic-bags-to-save-pennies-not-the-planet-study-finds
[۲] https://deframedia.blog.gov.uk/۲۰۲۱/۰۵/۲۱/war-on-plastic-pollution-stepped-up-with-expanded-plastic-bag-charge
[۳] . https://www.futurelearn.com/info/blog/how-to-reduce-plastic-waste