سد درودزن فارس با هدف مدیریت و تامین آب بخشی از کلانشهر شیراز و شهرهای مجاور همچون مرودشت، ساخته شده است و به تدریج برای اختصاص آب به مصارف دیگر در قالب حقابه کشاورزی در نظر گرفته شد.
طی دهه‌های گذشته، اختصاص حقابه کشاورزی از محل این سد متناسب با وضعیت بارش‌ها در استان، توسط سیاستگذاران حوزه آب بررسی می‌شده و در برخی سال‌ها، این حقابه اختصاص می‌یافته و یا اینکه اولویت تامین آب شرب موردنیاز مردم سبب می‌شده تا آبی به مصارف کشاورزی اختصاص نیابد.
در آن سال ها هم که حقابه کشاورزی اختصاص می‌یافته، نیز بدون مشکل نبوده است و برخی کشاورزان مناطق پایین دست انتهای مسیر رودخانه کر از دسترسی نداشتن به سهم خود گلایه مند بوده‌اند.
مهرداد زمان پور عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش جهاد کشاورزی فارس نیز پارسال در اظهارنظری گفت: این عادلانه نیست که دو طرف سد درود زن کشت شالیزار داشته باشیم؛ این حوضچه های آب، تبخیر را ده‌ها و صدها برابر می کند در حالیکه در پایین‌دست وضعیت خوبی نداریم.
سد درودزن کجاست؟
سد درودزن که سال ۱۳۵۱ بر روی سد کر به بهره برداری رسید در حوزه شهرستان مرودشت و حدود ۵۰ کیلومتری شمال آن است. مرکز شهرستان مرودشت در ۴۵ کیلومتری شمال شیراز است.
رود کُر، بزرگترین رودخانه استان فارس است و یکی از منابع اصلی تأمین آب کشاورزی، صنعتی و آشامیدنی شهرهای شیراز، مرودشت و دیگر مناطق استان است.
این رودخانه از کوه‌های سید محمد و پالانگری سده شهرستان اقلید و همچنین مارگون شهرستان سپیدان سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن آب تعدادی از چشمه‌های این شهرستان به آن، با نام رودخانه دژکرد از ناحیه تنگ براق، به شهرستان مرودشت وارد می‌شود.
رودخانه کر پس از عبور از سد درودزن، وارد دشت رامجرد می‌شود. در ادامه این رودخانه با گذر از جنوب شهر مرودشت وارد شهرستان زرقان شده و در نهایت در شهرستان خرامه، به دریاچه بختگان می‌ریزد. طول رودخانه کر تا حدود دریاچه بختگان ۲۸۰ کیلومتر است.
آخرین رهاسازی آب برای مصارف کشاورزی
آخرین بار، کارگروه کشاورزی استان در سال زراعی گذشته (۱۴۰۰-۱۳۹۹)، مصوب کرد که رهاسازی آب از سد درود زن برای مشروب کردن اراضی کشاورزی شهرستان‌های مرودشت، زرقان و خرامه انجام شود.
به گفته مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی فارس در فروردین‌ماه ۱۴۰۰، به دلیل کاهش میزان بارندگی در فصل زمستان و برای جبران کمبود آب مورد نیاز کشاورزان مقرر شده بود که در آن سال زراعی حدود ۱۴۷ میلیون مترمکعب آب از سد درودزن برای استفاده کشاورزان این شهرستان ها رهاسازی شود که نخستین مرحله در بهمن ماه سال ۱۳۹۹، دومین مرحله در ۵ فروردین ۱۴۰۰ و آخرین بار در اردیبهشت ۱۴۰۰ حقابه کشاورزی اختصاص یافت.
در این مرحله ها از رهاسازی حقابه کشاورزی، سهم شهرستان مرودشت از آب رهاسازی شده سد، ۴۵درصد و سهم شهرستان های زرقان و خرامه ۵۵درصد بود.
کشاورزانی که ناراضی بودند
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی فارس در فروردین ۱۴۰۰ درباره نارضایتی برخی کشاورزان از حقابه جریان یافته در بستر رودخانه گفت: متناسب نبودن سطح اراضی زیر کشت در این شهرستان ها با آب رهاسازی شده از سد و ساعات محدودی که برای آبیاری اراضی کشاورزی در مناطق کربال، بندجهان آباد و بیشه دوشاخ در نظر گرفته شده بود، شرایطی را فراهم کرد که برخی از کشاورزان در شهرستان خرامه نتوانند بسیاری از مزارع خود را آبیاری کنند.
این مقام مسئول ادامه داد: آب رهاسازی شده از سد درودزن می بایست مسیری در حدود ۱۸۶ کیلومتری رودخانه کر را طی کند تا به آخرین نقطه این رودخانه یعنی منطقه جهان آباد خرامه برسد و در طول این مسیر از بندهای مختلفی عبور می کند که ممکن است برخی از این بندها به علت قدیمی بودن و نشتی دریچه هایشان باعث تلفات آب شوند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی فارس در آن مقطع زمانی، وعده برخورد جدی با کسانی که حقابه کشاورزان را پمپاژ می کنند داد و عنوان کرد: عده بسیار کمی هستند که این گونه تخلفات را انجام می دهند اما بدون شک با مدیریت آب در مسیر رودخانه کر قطعا با این تخلفات برخوردی جدی می شود.
معضلی به نام هدر رفت آب
فرسوده بودن کانال‌ها و آبراهه‌های قدیمی، یکی از عوامل اصلی در هدررفت آب رهاشده برای مصارف کشاورزی در اراضی پایین دست سد درودزن است.
آماری را جلال رشیدی کوچی نماینده مردم مرودشت، ارسنجان و پاسارگاد شهریورماه ۱۴۰۰ در جلسه کارگروه آب کشاورزی استان فارس ارائه کرد که در نوع خود جالب توجه بود. وی در این زمینه گفت: در سال زراعی ۱۳۹۹ - ۱۳۹۸ بیش از ۳۶۰ میلیون مترمکعب آب از سد درودزن برای کشاورزی رهاسازی شد که بیش از ۷۰ میلیون متر مکعب از آن در کانال ها هدر رفته است وبرای حل این معضل ما بایستی در کانال ها لوله گذاری کنیم و آب را از این طریق بر سر مزارع کشاورزان بیاوریم و از آنجا نیز کشاورزان با استفاده از سیستم های نوین آبیاری با کمترین هدر رفت آب اقدام به کشاورزی کنند.
در این ارتباط،راهکارهایی مانند لوله گذاری در بستر رودخانه برای جلوگیری از هدررفت آب در طول مسیر پایین دست سد مطرح شده و در حال بررسی است.
نیاز به مدیریت راهبردی
در این شرایط بود که معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری فارس اسفندماه ۱۴۰۰ گفت: رودخانه کُر از سرچشمه تا زمین‌های کشاورزی مسیر و آخرین نقطه که دریاچه است نیاز به مدیریت راهبردی دارد.
اسماعیل محبی پور که در مراسم تکریم فرماندار سابق و معارفه سرپرست شهرستان خرامه سخن می‌گفت، افزود: استان فارس همچنان از خشکسالی رنج می‌برد و وضعیت چاه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی در شرایط خوبی قرار ندارند.
معاون استاندار فارس با اشاره به اینکه آب به واسطه کمبود منابع آبی در جهان، مقوله‌ای مرتبط با امنیت کشورها و نیازمند ملاحظات امنیتی محسوب می‌شود، ضمن اشاره به شکل گیری شورای راهبردی و قرارگاه آب استان فارس خاطرنشان کرد: امیدواریم با تشکیلاتی که ایجاد شده و با پیگیری‌ها و استمرار حرکتی که داریم اتفاقات بهتری را رقم بزنیم.
نگاهی به وضعیت امروز سدهای استان فارس
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس، فروردین‌ماه ۱۴۰۱ در گزارشی از وضعیت سدهای استان گفت: هم اینک ۹ سد با ظرفیت سه میلیارد متر مکعب آب در استان وجود دارد که در مجموع ۵۰ درصد از ظرفیت آنها خالی است.
محمود رضایی کوچی افزود: آن میزان آبی هم که در پشت سدها ذخیره است به طور کامل قابل استفاده نیست چرا که بخشی از آن باید برای پایداری سد باقی بماند و مابقی نیز برای آشامیدن، کشاورزی، صنعت و محیط زیست استفاده می شود. .
وی ادامه داد: بخشی از آب آشامیدنی مورد نیاز شهرستان شیراز با جمعیت حدود ۲ میلیون نفر از سد درودزن و بخشی نیز از چاه تامین می شود.
او اظهار داشت: فاز نخست خط ۲ انتقال آب از سد درودزن به شیراز که حدود ۳۵ درصد این خط را شامل می شود فعال است و مابقی خط نیز طی سه یا چهار ماه آتی به بهره برداری خواهد رسید که با افتتاح کامل آن می توان امیدوار بود که تابستان را بدون مشکل خاصی از نظر تامین آب شرب مورد نیاز مردم شیراز پشت سر بگذاریم.
نگاهی به وضعیت سد درودزن
استاندار فارس در نشست صمیمی و دیدار نوروزی که اوایل سال ۱۴۰۱ با اهالی رسانه داشت به آماری از میزان ذخیره آب سد درودزن اشاره کرد که مبنای تصمیم گیری مسئولان استان در زمینه اختصاص نیافتن حقابه کشاورزی در سال زراعی جاری از محل این سد بوده است.
محمد هادی ایمانیه در این جلسه میزان ذخایر آن مقطع زمانی سد درودزن را حدود ۵۶۰ میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: بنا بر اظهارنظر کارشناسان، باید برای پایداری وضعیت سد، باید ۳۳۰ میلیون متر مکعب از این منابع آبی در پشت سد ذخیره بماند.
وی ادامه داد: با این حساب، حدود ۲۳۰ میلیون مترمکعب آب در پشت سد برای بهره‌برداری می‌ماند که باید برای مصرف شرب شهرهای اطراف به مدت دو سال باشد و با توجه به راه اندازی کامل خط ۲ انتقال آب سد درودزن به شیراز در سال ۱۴۰۱ ، عملا آب دیگری برای سایر مصارف وجود ندارد.
درودزن آبی برای رها کردن ندارد
استاندار فارس یکشنبه ۲۸ فروردین‌ماه ۱۴۰۱ نیز در نشستی خبری گفت: کاهش بارش ها سبب شد که امسال امکان رهاسازی آب سد درودزن برای اراضی کشاورزی پایین دست در سه شهرستان مرودشت، زرقان و خرامه فراهم نشود.
محمد هادی ایمانیه تصریح کرد: برای جلوگیری از وارد آمدن آسیب به کشاورزان این مناطق با موافقت بیمه و جهاد کشاورزی بنا شد کشاورزانی که در مقابل خشکسالی خود را بیمه نکرده بودند بیمه شوند تا بخشی از خسارت ناشی از خشکسالی از محل بیمه جبران شود.
استاندار فارس گفت: همچنین بنا شد که به اشتغال های خرد در این سه شهرستان به ویژه شهرستان خرامه توجه ویژه شود.