استرالیا در واکنش به حضور رو به رشد چین در منطقه هند-اقیانوس آرام، توسعه نظامی خود را تسریع کرده اما تمرکز کانبرا بر کاهش تهدیدهای مستقیم ناشی از حضور چین، می‌تواند در نهایت پکن را قادر سازد تا با تمرکز بر نگرانی‌های امنیتی غیرسنتی کشورهای این منطقه، نفوذ بیشتری در آن داشته باشد.
پیشینه خبر
استرالیا پس از روزها ارائه پیشنهادهای دیپلماتیک در منطقه هند-اقیانوس آرام علیه توافق امنیتی جزایر سلیمان با چین، با اعلام امضای این توافق در 19 آوریل (30 فروردین) دچار سرخوردگی شد. «وانگ ونبین» سخنگوی وزارت خارجه چین این توافق را اعلام کرد و افزود پکن با هونیارا برای حفظ نظم اجتماعی، دفاع از امنیت مردم، ارائه کمک، مبارزه با فجایع طبیعی و کمک به حفظ امنیت ملی همکاری خواهد کرد.
در سال‌های اخیر، استرالیا موضع تقابل‌آمیزتری در قبال ظهور منطقه‌ای پکن اتخاذ کرده است. کانبرا به دنبال توسعه سریع قابلیت‌های نظامی جدید برای تثبیت مجدد حضور خود در منطقه و در نتیجه کاهش تهدیدهای فعلی و آتی چین است. در 5 آوریل، دولت استرالیا اعلام کرد که مهلت تعیین شده خود برای تجهیز مجدد ناوگان هواپیماهای جنگنده و کشتی‌های جنگی این کشور به موشک‌های تهاجمی دوربرد را از سال 2027 به 2024 تغییر داده است. روز بعد، «اسکات موریسون» نخست‌وزیر استرالیا گفت کانبرا نیروهای دفاعی خود را تقریباً 30 درصد به 80 هزار نفر تا سال 2040 افزایش خواهد داد. این فشار برای افزایش سریع توانایی‌های موشکی و نیروی انسانی ارتش استرالیا نشان می‌دهد که کانبرا در آینده نزدیک نیاز به نیروی دفاعی متعارف بزرگتر را پیش‌بینی می‌کند. حتی اگر در انتخابات عمومی 21 مه استرالیا، ائتلاف لیبرال-ملی حاکم تحت هدایت موریسون برکنار شود، به نظر می‌رسد کانبرا بعید است که مسیر این سیاست‌ها را تغییر دهد، زیرا حزب کارگر اپوزیسیون استرالیا هم نیاز به توسعه سریع قابلیت‌های نظامی داخلی را احساس می‌کند.
ماه سپتامبر بود که استرالیا برنامه خود برای دستیابی به زیردریایی‌های اتمی از طریق ایالات متحده و انگلیس به عنوان بخشی از ترتیبات امنیتی سه جانبه جدید سه کشور موسوم به «آکوس» AUKUS را اعلام کرد. اقدامی که به معنای زیر پا گذاشتن قراردادی بود که کانبرا با پاریس برای خرید زیردریایی‌های دیزلی معمولی ساخت فرانسه داشت و به همین دلیل جنجال زیادی به پا کرد و مقامات فرانسوی را عصبانی کرد. با این حال، آکوس با اهداف استراتژیک استرالیا بسیار نزدیک‌تر است، زیرا زیردریایی‌های اتمی دارای برد و ظرفیت تسلیحات بیشتری نسبت به زیردریایی‌های دیزلی است. پیمان امنیتی سه‌جانبه جدید همچنین عمدتاً بر تأمین امنیت منطقه هند و اقیانوس آرام متمرکز است و علاوه بر زیردریایی‌های پیشرفته‌تر، برای استرالیا اشتراک‌گذاری اطلاعاتی جدید، پشتیبانی و هماهنگی با آمریکا و انگلیس را فراهم می‌کند.
از دیگر اقدامات دولت استرالیا این بود که در 30 مارس، بودجه 9.9 میلیارد دلاری را طی ده سال برای مبارزه با تهدیدات سایبری خارجی، توسعه هوش مصنوعی، و ایجاد شبکه اطلاعاتی سایبری قوی برای مبارزه با آنچه تهدیدات سایبری فعلی و آینده چین خوانده شده، اعلام کرد.
اهمیت موضوع
به نوشته اندیشکده آمریکایی استراتفور، طبق توافق پکن با جزایر سلیمان، کشتی‌های نیروی دریایی چین می‌توانند برای بازسازی و تعمیر در این کشور جزیره‌ای پهلو بگیرند. این توافق همچنین به نیروهای ارتش چین اجازه می‌دهد تا عملیات امنیتی در جزایر سلیمان انجام دهند و پلیس چین نیروهای پلیس محلی آن را آموزش دهد. این دسترسی یک نگرانی امنیتی جدی برای کانبراست، زیرا جزایر سلیمان درست در سواحل شمال شرقی استرالیا قرار دارند. این کشور جزیره‌ای می‌تواند مکانی استراتژیک برای چین به منظور نظارت بر ترافیک دریایی منطقه‌ای فراهم کند و همچنین به عنوان نقطه تهدید آب‌های استرالیا از سوی نیروی دریایی چین باشد؛ بنابراین طبق این تحلیل، در حالی که چین به دنبال گسترش استقرار نیروی دریایی خود در اقیانوس هند و آرام است، توافق مذکور، گامی بزرگ برای آن محسوب می‌شود.
به نوشته یوروآسیا تایمز، این نگرانی در حال افزایش است که پکن ممکن است به سرعت اقدام به ساخت یک پایگاه نظامی در کمتر از 2000 کیلومتری خط ساحلی استرالیا کند. آن هم در شرایطی که چین بزرگترین نیروی دریایی جهان را با دو ناو هواپیمابر عملیاتی و سومین ناو هواپیمابر در راه، ناوشکن‌های پیشرفته، رزمناوها، موشک‌های کروز ضد کشتی، موشک‌های بالستیک ضد کشتی، و ناوگانی از جت‌های جنگنده رادارگریز، بمب‌افکن‌های سنگین و غیره دارد؛ پس هر گونه استقرار ارتش چین در نزدیکی کانبرا می‌تواند یک تهدید امنیتی بزرگ برای آن باشد.
«پیتر جنینگز» مدیر اجرایی موسسه سیاست استراتژیک استرالیا به سیدنی مورنینگ هرالد، گفت: می‌توانیم انتظار داشته باشیم که چین با انتقال دارایی‌های خود به آنجا خیلی سریع به دنبال تحکیم این توسعه باشد، بنابراین باید انتظار داشته باشیم که هواپیماهای باری و کشتی‌ها وارد شوند و هر نوع چیزی را در آنجا تخلیه کنند. الگوی آنها کاری است که در دریای چین جنوبی انجام داده‌اند، یعنی حرکت سریع و قاطع قبل از اینکه سایرین بتوانند افکار خود را جمع و مقاومت کنند.
علاوه بر کشتی‌های جنگی چین که اغلب از آب‌های اقیانوس آرام عبور می‌کنند، پکن متهم شده که لیزرهای کورکننده را از ناوهای جنگی خود به هواپیماهای تجسسی بر فراز منطقه می‌تاباند. بر اساس تحلیل‌ها، اگرچه بعید است که ساخت تاسیسات نظامی چین در این منطقه به زودی رخ دهد، پکن همچنان به بازی طولانی و پیچیده ژئوپلیتیکی ادامه خواهد داد.
ارزیابی
بر اساس تحلیل استراتفور، در حالی که استرالیا موضع قاطعانه‌تری در برابر چین اتخاذ می‌کند، تمرکز محدود کانبرا بر تامین امنیت آب‌های اقیانوس هند و اقیانوس آرام، نگرانی‌های کمتر متعارف دیگر همسایگان جزیره‌ای مانند تغییرات آب و هوایی را نادیده می‌گیرد که می‌تواند راه دیگری برای نفوذ پکن ایجاد کند. استرالیا احتمالاً در منطقه از توانایی‌ها و پرسنل جدید خود برای مقابله با تهدیدات امنیتی سنتی مورد توجه غرب از جمله حفاظت از حمل و نقل دریایی، آزادی حرکت در دریاها و امنیت سرزمینی دریایی استفاده خواهد کرد، با این حال، بسیاری از کشورهای منطقه اقیانوس آرام به نگرانی‌های امنیتی غیرسنتی مانند تغییرات آب و هوا و افزایش سطح دریا، ماهیگیری غیرقانونی و دزدی دریایی اهمیت بیشتری می‌دهند.
طرح‌های نظامی کانبرا می‌تواند برخی از این نگرانی‌ها را به طور همزمان برطرف کند، مانند ماهیگیری غیرقانونی یا دزدی دریایی؛ اما سایر آنها، مانند تغییرات آب و هوایی، به راه حل‌های متفاوتی نیاز دارند که استرالیا با تمرکز بر امنیت دریایی سنتی، آنها را در اولویت قرار نداده است. طبق این تحلیل، اگر کانبرا این منافع را نادیده بگیرد، فرصتی برای چین فراهم می‌کند تا وارد عمل شود، بویژه اگر پکن بتواند خود را به عنوان رهبر توانمندتری در مبارزه با تغییرات آب و هوایی که بسیاری از کشورهای جزیره‌ای آن را یک تهدید وجودی می‌دانند، معرفی کند. رونمایی اخیر پکن از مرکز همکاری جدید چین و کشورهای اقیانوس آرام در زمینه تغییرات اقلیمی که هدف آن هماهنگی اقدامات آب و هوایی بین چین و این جزایر است، می‌تواند در حمایت از این راهبرد باشد.
اسکات موریسون نخست‌وزیر استرالیا ششم آوریل بیانیه‌ای مشترک با همتایان آمریکایی و انگلیس خود صادر و اعلام کرد که این سه کشور با هم همکاری خواهند کرد تا موشک‌های مافوق صوت و ضد مافوق صوت را در تلاش برای همگام شدن با توسعه چنین تسلیحاتی توسط چین دنبال کنند. در کنار آن، استرالیا متعهد شده که 500 میلیون دلار از سال 2020 تا 2025 در تلاش‌های منطقه‌ای متمرکز بر رفتن به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، مبارزه با تغییرات آب و هوا و تاب آوری در برابر بلایا در منطقه سرمایه گذاری کند، اما به نوشته استراتفور، میزان سرمایه‌گذاری سالانه ناچیز است و برای پوشش پروژه‌های زیادی که به منظور تقویت خطوط ارتباطی منطقه و دیگر زیرساخت‌های حیاتی در برابر تأثیرات تغییرات آب‌وهوایی، مانند بالا آمدن سطح آب دریاها و سایر رویدادهای شدید اقلیمی مورد نیاز است، کافی نیست و کشورهای منطقه را به سمت چین متمایل می‌کند. در سال 2019، رئیس‌جمهور کیریباتی - کشور جزیره‌ای در اقیانوس آرام مرکزی - به رسمیت شناختن چین به جای تایوان را با اشاره به قول پکن برای کمک به کشورهای اقیانوس آرام برای کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی توجیه کرد.
به نوشته روزنامه هندی «پرینت»، توافق چین و جزایر سلیمان نشان دهنده تغییر قدرت است و بهایی که آمریکا برای بی‌میلی به حضور در آسیا و اقیانوسیه پرداخت می‌کند. توافقاتی از این دست می‌تواند توازن قوا را در این منطقه تغییر دهد و ایالات متحده و متحدانش را در موقعیت دشواری قرار دهد.