به گزارش ایرنا، "اکوتوریسم" که برابرنهاد فارسی آن "بومگردی" است، به معنای سفری مسوولانه است که بیش از هر چیز به حفظ ارزش‌های زیست محیطی و معنوی منطقه و مقصد گردشگری توجه دارد و بر این اساس "بومگرد" نیز به کسی گفته می‌شود که در جریان سفر به منطقه‌ای بکر و طبیعی، کمترین اثر منفی را بر ویژگیهای اصیل طبیعی، فرهنگی، محیطی و اجتماعی مقصد گردشگری می گذارد.
در بومگردی فرد در تعامل مستقیم و بهینه با ساکنان بومی محل مورد نظر قرار می گیرد و به همین خاطر این سفر، تجربه خاص و فراموش‌نشدنی را برای گردشگر به وجود می‌آورد که بطور همزمان بر بهبود کیفیت زندگی مردم محلی نیز تاثیری مستقیم دارد.
از این منظر اکوتوریسم در چهارچوب صنعت گردشگری، روشی پایدار و بلندمدت برای کسب درآمد، بدون هرگونه تخریب و ایراد به منطقه مقصد است.
هدف اساسی در بومگردی بودن در طبیعت و لذت بردن از مناظری است که در یک زیست بوم خاص وجود دارد، در حقیقت بازگشت به طبیعت و آرام کردن روح پریشان از آشفتگی زندگی مدرن همان جاذبه ای است که علاقه مندان و طبیعت‌دوستان را به سمت این گونه گردشگری و اقامت در اقامتگاههای بومگردی، به عنوان مهمترین زیرساخت، سوق می‌دهد.
از جمله آثار مثبت اجتماعی و فرهنگی گردشگری روستایی می توان به خودکفایی و تقویت اقتصاد محلی، احترام و معرفی آداب و رسوم، سنت و فرهنگ روستا و تقویت و تدوام آنها، افزایش درک و مدارا در میان فرهنگها، عرضه صنایع دستی، هنرهای محلی و تقویت و زنده نگه داشتن آنها اشاره کرد.
نزدیک کردن انسان به فطرت طبیعت‌دوست خود و رهایی از آشفتگی و بیقراری زندگی مدرن، نخستین تاثیر حضور در اقامتگاههای بومگردی و دم زدن در حال و هوای لطیف، بومی و دلپذیرشان به دور از هیاهوی شهری است.
شیرینیِ میزبانی سنتی در خانه‌های قدیمی، سفره‌هایی با غذاهای سنتی و بومی، محیط آرام و امن، اسباب و لوازم ساده و بی‌آلایش و به دور از تشریفات، تشک‌های پنبه‌ای و لحاف‌های گلدوزی شده، همه آن چیزی است که در اقامتگاههای بومگردی فراهم است.
چندسالی است که ایجاد و راه‌اندازی اقامتگاههای بومگردی رایج شده است که علاوه بر اینکه به شدت مورد اقبال و توجه گردشگران قرار گرفته، از سوی دولت و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز مورد حمایت قرار گرفته است.
خانه‌های قدیمی که در آرام‌ترین و زیباترین روستاها و دنج ترین مکان های طبیعی میزبان گردشگران هستند، مملو از فرهنگ بومی، زندگی توام با آداب، سنن و داستان‌های محلی و غذاهای لذیذ با مواد بومی است که همراه با موسیقی محلی عرضه می‌شود و در عین حال هزینه اقامت در آنها بسیار ارزانتر از واحدهای اقامتی رسمی در شهرهاست.
هوشمندی گردشگران و گرایش رو به رشد آنان برای تجربه فرهنگ‌های بومی و محلی موجب شده است آنان هرچه بیشتر خواستار نزدیک شدن به شرایط زیست طبیعی و بومی، استفاده از غذاهای سنتی و تجربه زندگی به سبک قدیم باشند.
به همین سبب اقامتگاههای بومگردی مهمترین و بهترین ظرفیت برای استفاده از این فرصت و خواست گردشگران، با هدف توسعه اقتصادی و پیشرفت محسوب می‌شوند.
خراسان رضوی پیشرو در توسعه بومگردی
اقامتگاههای بومگردی در حکم موتور محرک توسعه و ارتقای جایگاه اقتصادی روستا محسوب می شوند و با توجه به اینکه در استان خراسان رضوی نیز روستاهای بسیاری از ظرفیت گردشگری برخوردارند، این ظرفیت می تواند در قالب اقامتگاههای بومگردی و برگزاری رویدادهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به روستاها و توسعه پایدار آنها کمک کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: هم اکنون ۱۴۶ اقامتگاه بومگردی روستایی به نیروی محرکه توسعه و پیشرفت روستاهای استان تبدیل شده‌اند و نقش مهمی در پیشگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها بازی می کنند.
سیدجواد موسوی افزود: مباحث اقتصاد روستایی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان، بسیار مهم و حیاتی است و دیدگاه ما حفظ بافت‌های تاریخی برای توسعه روستایی با همکاری استانداری، بنیاد مسکن و نیز مشارکت خود مردم محلی است.
وی با تاکید بر ضرورت احیای خانه‌های تاریخی روستایی گفت: تبدیل این خانه‌ها به اماکن گردشگری و بومگردی، برای خدمت به زائران و مسافران بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) در دستور کار قرار دارد و به صورت جدی دنبال می‌شود.
موسوی بر نقش آموزش در گردشگری و معرفی واحدهای رسمی بومگردی در قالب ویدئوهای چند دقیقه‌ای در فضای مجازی تاکید کرد و افزود: با توجه به ضرورت ارائه خدمات مناسب و استاندارد به گردشگران و ارائه تصویری مثبت از خراسان رضوی به‌عنوان سرزمین امام رضا (ع)، این اداره کل به صورت بسیار جدی با فعالیت اماکن غیرمجاز گردشگری برخورد می‌کند.
وی تاکید کرد: دهیاران و اعضای شوراهای اسلامی روستاهای هدف گردشگری، باید این امر را جزو اولویت‌های برنامه کاری خود قرار دهند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: ایجاد و توسعه اقامتگاههای بومگردی در شهر و شهرستان مشهد، برای ارائه خدمات گردشگری به زائران بارگاه رضوی، از برنامه‌های اصلی این اداره کل است.
موسوی افزود: این استان به دلیل گستردگی و تنوع جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و گردشگری، از ظرفیت بسیاری برای توسعه بومگردی و ایجاد واحدهای اقامتی برخوردار است.
حمایت، راهبرد جدی در توسعه بومگردی
توسعه و ارتقای هر بخش، به خصوص در مقولات نوظهورتر بدون داشتن حمایت دولتی به سختی ممکن می شود و بر این اساس اکنون حمایت مطلوبی از متقاضیان در مسیر ایجاد و راه‌اندازی اقامتگاههای بومگردی صورت می گیرد که همچنان باقوت در حال انجام است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه این نوع اقامت، فواید و مزایای فراوانی به همراه دارد، افزود: این نوع اقامت حتی در شرایط بحرانی همه گیری کرونا نیز جزو مدلهای اقامتی مثبت بوده است.
یوسف بیدخوری با ذکر اینکه خراسان رضوی با ۲ هزار و ۲۵۵ تاسیسات گردشگری، مقام اول کشور را در این زمینه دارد، گفت: اقامتگاههای بومگردی با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد و خاصی که دارند در کنار طبیعت بکر، زیبا و متنوع این استان به نقطه قوت و مرکز توجه تبدیل شده‌اند.
وی ادامه داد: با توجه به افزایش صدور مجوز در این حوزه از سال ۹۶ تا کنون، اهمیت و توجه به این حوزه نمایان می‌شود و خوشبختانه سهم خراسان رضوی از فعالیت اقامتگاههای بومگردی بسیار پررنگ و نمایان است.
گردشگری کشاورزی، مسیر دیگری برای رونق گردشگری روستایی
بیدخوری با اشاره به آغاز صدور دستورالعمل اجرایی گردشگری کشاورزی در ابتدای سال جاری، گفت: در این مدت ۲۲ طرح در این حوزه در جلسات کمیته فنی استان مورد بررسی قرار گرفت که تا کنون ۱۵ طرح مورد موافقت قرار گرفته است.
وی ادامه داد: این موافقت‌های اولیه در راستای عملی کردن شعار «رونق تولید» و ایجاد تنوع در فعالیت‌های گردشگری و بهره‌مندی و آشنایی شهروندان و گردشگران با فعالیت‌های کشاورزی صادر شده است.
معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: عمده این طرح‌ها در شهرستان مشهد و بقیه در شهرستان‌های گلبهار، سبزوار، کلات، زاوه، طرقبه- شاندیز و فریمان به اجرا درمی آید.
بیدخوری تصریح کرد: این طرح‌ها پس از دریافت استعلام‌های لازم و اجرای طرح مطابق با آیین نامه، پروانه بهره‌برداری دریافت کرده و به‌طور قانونی مجاز به پذیرش گردشگر می‌شوند.
وی افزود: گردشگری کشاورزی که زیرمجموعه گردشگری روستایی است، به توسعه سکونتگاه‌ها و مناطق روستایی کمک می‌کند و در این نوع از گردشگری، گردشگران با حضور در مزرعه، ضمن آشنایی با طیف متنوعی از فعالیت‌ها و اقدامات حوزه کشاورزی، محصول مورد نظر خود را به‌طور مستقیم از کشاورز خریداری می‌کنند.
وی تاکید کرد: در گردشگری کشاورزی تغییر کاربری رخ نمی‌دهد، بلکه فضاهای مورد نیاز گردشگر با سازه سبک و هماهنگ با محیط طبیعی ایجاد می‌شود.
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی از مالکان مزارع بزرگ که دارای تنوع محصول تولیدی هستند، دعوت کرد در این زمینه فعال شده و درخواست خود را برای بررسی به اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و یا به ادارات شهرستانی تحویل دهند.
بومگردی حرکت به سمت گردشگری پایدار
ایجاد توازن بین تقاضا و قابلیت‌های منطقه، هدف اصلی از برنامه‌ریزی های گردشگری است تا پیامدهای منفی گردشگری روستایی از این ناحیه به حداقل برسد.
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: گردشگری خود می‌تواند گامی موثر در راستای اصلاح و تجدید حیات روستاها نیز مطرح باشد.
بیدخوری افزود: با توسعه گردشگری روستایی و بومگردی، خانه‌های قدیمی روستاها بازسازی می‌شوند و این علاوه بر زیباسازی روستاها، موجب ایجاد اشتغال برای آنان نیز می‌شود.
وی اظهار کرد: حضور گردشگران مزایای فراوانی دارد که از جمله می توان گفت که با جذب گردشگر درآمد فروشگاه های محلی، از فروشندگان صنایع دستی تا فروشندگان مایحتاج روزانه افزایش پیدا می‌کند و این موجب می‌شود تا ساکنان روستا، بیشتر تشویق به زندگی در آنجا شوند.
وی تصریح کرد: البته توسعه گردشگری روستایی مضراتی نیز همچون تخریب پوشش گیاهی و آسیب زدن به محیط زیست و منابع طبیعی را می تواند به دنبال داشته باشد، اما می توان با هدایت و برنامه‌ریزی موثر، در خصوص به حداقل رساندن این موارد تلاش کرد.
ظرفیتهای ویژه گردشگری در ۵۴ روستای خراسان رضوی
مناطق روستایی عمدتا می توانند برای گردشگران شهری و به خصوص توریست های خارجی جذاب باشند اما در این میان برخی روستاها، به خاطر موقعیت اقلیمی، ساختار و نیز تولیداتشان، از استعداد و قابلیت بیشتری برای کشاندن گردشگران به روستاها و ماندگاری آنها برخوردار هستند.
معاون سرمایه‌گذاری و تامین منابع اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: بیش از ۵۴ روستا در این استان از ظرفیتهای ویژه‌ای در حوزه گردشگری برخوردار هستند و بر اساس مطالعات صورت گرفته این روستاها توانمندی بالقوه مناسبی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی دارند.
احمد دیناری افزود: ۳۸ روستا از این تعداد بطور تخصصی و کارشناسی دارای قابلیت گردشگری شناسایی شده و ۱۶ روستا نیز به عنوان "هدف گردشگری" تعریف شده‌اند.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: از سال ۱۳۹۲ تاکنون برای ایجاد زیرساختهایی همچون طرحهای مطالعات راهبردی، بهسازی مسیرهای ارتباط زمینی، سرویس مناسب بهداشتی، آبرسانی، برق رسانی، محوطه سازی و دیگر موارد مشابه در روستاهای جذاب گردشگری این استان صدها میلیارد ریال هزینه شده است.
وی افزود: با این وجود تا زمانی که همه زیرساختهای لازم برای این حوزه در خراسان رضوی تامین نشود، بطور عملی توسعه گردشگری روستایی، ایجاد تاسیسات گردشگری و معرفی ظرفیتهای آنها امکانپذیر نیست.
وی گفت: خراسان رضوی از ظرفیت، توان طبیعی و فرهنگی و سرمایه‌های عینی فراوانی در حوزه گردشگری روستایی برخوردار است که باید مورد توجه قرار گیرد.
حدود ۳۰ درصد از جمعیت قریب به هفت میلیون نفری خراسان رضوی در روستاهای این استان سکونت دارند که رونق و توسعه گردشگری روستایی، می تواند بر اقتصاد و معیشت آنها تاثیر مستقیم گذارده و از بار سنگین حاشیه نشینی بر شانه شهرهای بزرگ این استان، به ویژه کلانشهر مشهد بکاهد.