به گزارش خبرنگار تئاتر ایرنا؛ هنر تئاتر به‌عنوان هنری وارداتی هرچند سابقه‌ای کمی بیش‌از ۱۵۰ سال در کشورمان دارد اما در نقطه مقابل؛ آیین‌ها و خرده روایت‌های نمایشی با سابقه چندین هزارساله در ایران رخ نمایی می‌کنند.
هم‌زمان با پذیرش دین هدایتگر و مبین اسلام شاهد گشودن آغوش آیین‌های کهن نمایشی در همراهی و همدلی با فرایض دینی و رخدادها و رویدادهای مذهبی در کشورمان بودیم و بعد از ورود هنر تئاتر نیز هنرمندان این عرصه تلاش کردند تا همان راه موفق و پاسخ داده آیین‌های نمایشی در الگوبرداری از رخدادها، رویدادها و بازتاب زیست شخصیت‌ها و اسوه‌های تاریخ صدر اسلام و ائمه اطهار(ع) را اینبار با زبانِ روایتی متفاوت در صحنه نمایش به مخاطبان ارائه دهند.
بعد از انقلاب شکوه‌مند اسلامی و با رشد تئاتر مذهبی و شکل‌گیری این گونه هنری؛ شاهد ارتقای کمی و کیفی در تولید چنین آثاری بوده‌ایم و قطعاً در همین راستا با توجه به جایگاه والای ارادت شیعیان به حضرت امام حسین(ع)، نهضت و مکتب حسینی و شهدای دشت کربلا هنر تئاتر و هنرمندان آن در همراهی و همدلی با مخاطبان تلاش کرده‌اند بخش مهمی از روایت‌های تاریخی عاشورای ۶۱ هجری قمری را با زبان صحنه و شهادت آن با مخاطبان به اشتراک بگذارند. این مهم به‌ویژه در خلال تولید آثار مختلف و متعدد در عرصه تئاتر حسینی که از آن به‌عنوان تئاتر سرخ نیز یاد می‌کنند، بروز یافته است.
طی قریب به بیش‌از چهار دهه از پیروزی انقلاب شکوه‌مند اسلامی شاهد خلق آثار ماندگار و جریان‌ساز در عرصه تئاتر دینی کشور بودیم که به فراخور این ایام به معرفی آنها و جریان‌سازی‌شان بر روند تعالی تئاتر دینی کشور خواهیم پرداخت.
در نخستین گزارش از سلسه گزارش‌های این عرصه به مرور و روایت تئاتر «غریبه شام» به نویسندگی سیدحسین فدایی حسین و کارگردانی کوروش زارعی می‌پردازیم.
تولد گروه تئاتر «آئین»؛ طی حرکتی بر مدار مذهب و دفاع مقدس
در اواخر دهه ۷۰ خورشیدی، گروه «تئاتر آیین» با همراهی چند تن از هنرمندان فعال در استان قم که امروز تک‌تک آنها نامی شناخته شده در عرصه تئاتر کشور هستند متشکل از هسته مرکزی کوروش زارعی، سید حسین فدایی و حسین پارسایی گروه نمایشی را پایه ریزی کردند که در فاصله کوتاهی از آغاز حیات هنری‌شان در استان قم، به یکی از مهمترین و فعال‌ترین گروه‌های نمایش مذهبی ایران تبدیل شدند.
نخستین تجربه گروه نمایش آئین در تولید و اجرای نمایش «بانوی بی نشان» متجلی شد که روایت کننده زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) بود. بعد از توفیق این تجربه در اجرای عمومی در بسیاری از استان‌های کشور، این بار گروه نمایشی آیین تصمیم گرفت تا عرض ارادتی خاص به مهمترین اتفاق تاریخ شیعیان، یعنی حماسه کربلا و واقعه عاشورا داشته باشد. اینگونه بود که مُهر تولید نمایش غریبه شام ممهور شد.
گروه نمایشی تئاتر آیین نخستین بار در سال ۱۳۷۶ نمایش غریبه شام را با روایتی متفاوت از بازتاب زندگی حضرت رقیه(س) به عنوان یکی از میراث‌داران واقعه کربلا در شکل داستان‌پردازی همسو کرد با بخش مهمی از تاریخ معاصر کشورمان یعنی حماسه هشت سال دفاع مقدس با دو قهرمان به شکل موازی؛ یکی حضرت رقیه(س) و دیگری دختر بچه‌ای که پدرش در صف رزمندگان هشت سال دفاع مقدس حضور دارد و به شهادت رسیده است
۲۵ سال از اجرای غریبه شام می‌گذرد و این نمایش بعد از خورشید کاروان دومین تئاتری است که سابقه استمرار در اجرا را طی ۲۵ سال با خود داشته است
بازتاب حماسه عاشورا و واقعه کربلا به مثابه قلب تپنده ای بود که جریان تاثیرگذاری آنرا در جبهه‌های حق علیه باطل می‌توان به وضوح حس کرد. مفاهیمی چون همراهی و همدلی رزمندگان اسلام با سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع) و یاران باوفای ایشان که هر دو در راه هدفی چون لذت ایستادگی، پایداری، از جان گذشتگی و در نهایت نوشیدن شربت شهادت، تاریخ را رقم زدند.
۲۵ سال از اجرای غریبه شام می‌گذرد و این نمایش بعد از خورشید کاروان دومین تئاتری است که سابقه استمرار در اجرا را طی ۲۵ سال با خود داشته و بعد از تجربه ۳۰ ساله اجرای مستمر خورشید کاروان دومین اثری است که باز هم با روایت بخشی از داستان عاشورا در مواجهه با مخاطبان سراسر کشورمان توفیقی دلچسب را از آن خود کرده است.
نیاز تئاتر امروز؛ به روایت بدیع
کوروش زارعی پیش از این در گفت‌وگو با خبرنگار تئاتر ایرنا با تاکید بر این مساله که خواست گروه آیین همواره بر این استوار بوده که مخاطب را درگیر کند، ادامه داد: برای همین بر آن شدیم تا بخشی از قصه نمایش غریبه شام را که گره خورده به روایت موازی داستان دختر بچه یکی از شهدای هشت سال دفاع مقدس بود با اتفاقی رقم بزنیم که بخش مهمی از تاریخ چند ساله حماسه سازی پاسداران عزت و خاک ایران اسلامی را با خود یدک می کشد. یعنی مدافعان حرم.
روند و نحوه شکل گیری داستان نمایش
کارگردان غریبه شام یادآور شد: در گفتگو با سیدحسین فدایی حسین نویسنده این نمایش تصمیم بر آن شد تا قصه معاصر یعنی داستان دختر بچه ای که فراز و فرود زندگی اش شباهت فراوانی به داستان حضرت رقیه(س) دارد را با تغییراتی اینبار در قامت فرزند یکی از مدافعان حرم ترسیم کنیم.
پس داستان اینگونه شد که مخاطب در مواجهه با غریبه شام دختر بچه ای را می بیند که به دلیل بیماری به سوریه رفته و در مرقد مطهر حضرت رقیه (س) مجاور شده است. وی در خلال رویایی در این مرقد با بانویی به گفتگو می پردازد که همان حضرت رقیه (س) است. در این میان در می یابد که پدرش شهید شده و درست مانند مقتدایش امام حسین(ع) سرش از تنش جدا شده است.
غریبه شام؛ اثری فرامنطقه ای است
مفاهیمی که برخی آنرا شعاری می خوانند اگر با نگاه هنرمندانه آمیخته شود به شعور نزدیک می شود و بیشترین تاثیر را بر مخاطب دارد
زارعی با تاکید بر آنکه غریبه شام نمایشی فرامنطقه‌ای و مانند محور و هدف اباعبدالله حسین(ع) در روایت زندگی پاک و قدسی خود یعنی سر ننهادن به ذلت و خواری به قیمت از دست دادن جان پربرکتشان تولید شده است گفت: غریبه شام در سال ۱۳۹۸ با این تغییر در مواجهه با مخاطبان قرار گرفته است تا بخش مهمی از پرسش‌های ذهنی آنان را درباره حضور نیروهای رزمنده ایران در کشور سوریه پاسخ دهد. نیروهایی که اگر نبودند شاید امروز این امنیت، آرامش و آسایشی که سایه آن مانند چتری بزرگ بر کشور اسلامی برافراشته است را نمی توانستیم حس کنیم.
وی تاکید کرد: مفاهیمی که برخی آنرا شعاری می خوانند اگر با نگاه هنرمندانه آمیخته شود به شعور نزدیک می شود و بیشترین تاثیر را بر مخاطب دارد، از جان گذشتگی و ایثار شاید در کلام و در شعار آسان باشد اما وقتی پای عمل به میان می‌آید اینجاست که باید به شعور، منطق و عظمت روح بزرگ هر انسانی بدل شود تا او جان خود را نیز در کف دستش برای هدف و آرمانی بزرگ قرار دهد.
وی افزود: اهداف بزرگ در تاریخ همواره با از خودگذشتگی ماندگار شده اند. تاریخ و اتفاقی که در ۶۱ هجری قمری با شهادت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و یاران باوفایش رخ داد؛ آغازگر و سلسله جنبان حرکت زنجیر واری است که اسلام و حریت و آزادگی آنرا برای مسلمانان جهان به یادگار نگه داشته و فصل مهمی از تاریخ پرشکوه ایران را در برابر دشمنانی که همیشه زبونی کشورمان را می خواستند اما هیچگاه به اهداف شوم و پلید خود دست پیدا نکرده اند ادامه داشته است. تاریخی که هشت سال حماسه ماندگار دفاع مقدس و طی چند سال اخیر مدافعان حرم را با خود به همراه داشته است. تاریخی که بار دیگر بخشی از عزت، سربلندی و سرافرازی ایران همیشه استوار و مردمان غیورش را به تصویر می‌کشد.
نمایش غریبه شام به نویسندگی سیدحسین فدایی حسین و کارگردانی کوروش زارعی با حضور بازیگرانی چون کاظم نظری، انوش معظمی، وفا طرفه، حسن اردستانی، سیدحمید لاجوردی، محمدجواد پیروزی، لیلاالسادات موسوی، مریم السادات صدرپور، فائزه السادات حسینی، سنا زارعی، نگین السادات رسولی، فائقه حاجی مهدی، سوگند مقدم، حدیت تقی زاده و... آخرین بار شهریورماه 1398 در تماشاخانه سنگلج به صحنه رفت.