لاشه های لاغر در قصابی های خراسان شمالی حکایت روشنی از وضعیت دشوار و سخت بخش دامپروری در این خطه از شمالشرق کشور را دارد و ناله های دامداران به دلیل گرانی نهاده های دامی که در تابستان گرم و زمستان سخت این منطقه کوهستانی دست از تولید بر نمی دارند به خوبی گواه شرایط دردناک و پیچیده این قشر از تولید کنندگان و زحمتکشان خراسان شمالی است.
چند سالی است که خشکسالی، گرانی نهاده‌های دامی و ناتوانی در تامین خوراک دام موجب شده تا دخل و خرج دامداران خراسان شمالی همخوانی نداشته باشد و به همین علت دام‌های مولد به ویژه گوسفندان نژاد افشار، مغان و کردی راهی کشتارگاه‌ها می‌شوند و این قصه درناک هر ساله تکرار می شود.
دام های لاغر، بره های نارس و مولد که امید تکثیر و افزایش جمعیت این موجود با ارزش را می دهد به این ترتیب در چرخه مواد غذایی کمرنگ می شود و این ذخایر استراتژیک دامی از بین می روند.
خراسان شمالی که با دارا بودن بیش از ۲ میلیون راس دام سبک و حدود ۸۰ هزار راس دام سنگین از آن به عنوان قطب دامپروری کشور یاد می شود در این سال ها گرفتار خشکسالی، کاهش بارندگی و فقر مراتع و کمبود علوفه شده است و دامداران به ناچار بخشی از دام های خود را برای تامین نقدینگی به بازار عرضه می کنند و واسطه گران از این فرصت استفاده کرده و سهم زیادی از این زحمت را نصیب خود می کنند.
دلالان در آشفته بازار علوفه و نهاده های دامی به حدی پا را فراتر گذاشته بودند که علاوه بر اینکه نرخ علوفه را تعیین می کردند، همان کاه و یونجه را از روستاییان خریداری و در فصل سرما با چند برابر قیمت در بازار عرضه می کردند ضمن اینکه واسطه گران به ترویج شایعاتی با این ترفند که وجوه طرح خرید تضمینی دام عشایر به موقع پرداخت نمی شد، تلاش می کنند تا دامدار از عرضه دام به این طرح منصرف و خود دلال با قیمت بالاتر از دامدار خریداری کند.
نکته دردناک این است که بسیاری از دام های سبک و سنگین مولد که به عنوان ذخایر ژنتیک استان محسوب می شوند، راهی کشتارگاه ها می شوند و این روند صنعت دامداری استان را به شدت تهدید می‌کند و تمامی این موارد موجب کمبود دام به خصوص در فصل زمستان و افزایش قیمت گوشت قرمز می شود.
بازدید رییس جمهور از شهرک دام
بسیاری از مشکلات دامداران این خطه در بیست و ششمین سفر رییس جمهور پاسخ داده شد و آیت الله رییسی که در دوم تیرماه جاری به خراسان شمالی سفر کرد در بدو ورود از شهرک دامپروری «قارلق» بجنورد بازدید و چندین راهکار ارایه کرد و اکنون این راهکارها بسیاری از مشکلات این قشر زحمتکش را برطرف کرده است.
رییس جمهور در بازدید از شهرک دامپروری قارلق از نزدیک در گفت و گو با دامداران در جریان مشکلات، خواسته‌ها و مسائل این قشر تولید کننده قرار گرفت و راهکارهای لازم را ارایه کرد.
آیت الله رییسی در این بازدید بر رفع مشکلات دامداران، خرید حمایتی و تضمینی از دامداران و تسهیل در پرداخت تسهیلات به قشر تولید کننده تاکید کرد و حتی این موضوع را در شورای اداری نیز مطرح کردند و چالش های این بخش که به دغدغه ای برای تولید کننده ها تبدیل شده بود را مورد بررسی بیشتر قرار دادند.
رییس جمهور همچنین در این بازدید ضمن انتقاد از ضعف خراسان شمالی در زیرساخت های صنایع تبدیلی دستور داد تا زنجیره صنایع لبنی در این خطه از شمالشرق کشور تکمیل شود و اکنون رایزنی های لازم برای احداث کارخانه لبنیات در بجنورد انجام شد و تسهیلات ویژه ای نیز برای آن در نظر گرفته شده است.
وزیر جهاد کشاورزی که در این بازدید رییس جمهور را همراهی می کرد در این شهرک، خراسان شمالی را پایلوت تهاتر گوشت با نهاده دامی معرفی کرد و بر اساس این طرح، دولت گوشت دامدار را به صورت حمایتی خرید می کند و نهاده دامی را در اختیار آنها قرار می دهد.
شهرک دامپروی قارلق شهرستان بجنورد یکی از بزرگترین شهرک های دامپروری خراسان شمالی است.
تهاتر گوشت با نهاده
شاید مهمترین رهاورد سفر هیات دولت به خراسان شمالی که برای دامداران کشور رقم خورد، اجرای طرح تهاتر گوشت تولیدی دامداران با نهاده است که این طرح به صورت پایلوت در این استان آغاز شد و این طرح کمک شایانی به این قشر خواهد کرد و دست واسطه ها را از خرید دام زنده با قیمت پایین کوتاه می شود و دامداران برای خرید نهاده دیگر دغدغه ای نخواهند داشت.
وزیر جهاد کشاورزی که رییس جمهور را در سفر به خراسان شمالی همراهی می کرد بر خرید تضمینی گوشت قرمز دامداران تاکید کرد و در این زمینه اظهار داشت: گوشت تولیدی دامداران سطح کشور با نهاده‌های دامی تهاتر می‌شود که این طرح به صورت پایلوت از خراسان شمالی آغاز می‌شود.
سیدجواد ساداتی‌نژاد افزود: تامین نهاده های دامی از دغدغه های اصلی دامداران محسوب می شود و با این راهکار مشکل اصلی این قشر برطرف و دست واسطه گران نیز از بازار گوشت دام کوتاه می شود و دامدار بیشترین بهره را خواهد برد.
اما دولت در سفر به خراسان شمالی تنها به این راهکارها اکتفا نکرد و با اختصاص ۲۱۵ میلیارد تومان اعتبار به عشایر استان به عنوان مهمترین قشر تولیدکننده دام در استان نقطه روشنی را در این حوزه ترسیم کرد که ۱۰۰ میلیارد تومان از این اعتبار برای اجرای پروژه های مختلف در ایل‌راه ها و خرید ماشین آلات راهسازی، ۶۰ میلیارد تومان برای تامین آب آشامیدن مورد نیاز عشایر و ۵۵ میلیارد تومان برای سایر اقدامات زیربنایی هزینه می شود.
از طرفی سه هزار میلیارد تومان اعتبار در این سفر به بخش کشاورزی مصوب شد که ۲ هزار میلیارد تومان برای بخش آب و خاک و یکهزار میلیارد تومان آن برای ایجاد خط اعتباری برای توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی از جمله راه اندازی کشتارگاه صنعتی اختصاص می یابد.
با این حال اختصاص اعتبار ویژه، تجهیز و راه اندازی کشتارگاه صنعتی تا حد زیادی چرخه معیوب عرضه گوشت در این استان را اصلاح می کند ضمن اینکه خرید حمایتی گوشت و صادرات گوشت به کشورهای حاشیه خلیج فارس در دستور کار مسوولان استان قرار دارد.
خرید حمایتی پنج هزار و ۷۷۰ راس دام
خرید حمایتی دام از دیگر رهاوردهای سفر رییس جمهور به خراسان شمالی محسوب می شود که آیت الله رییسی در این سفر برای برطرف کردن مشکل دامداران دستور خرید حمایتی را دادند و این اقدام بعد از یک هفته عملیاتی شد و خرید حمایتی دام در دستور سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی قرار گرفت.
اگرچه قبل از سفر رییس جمهور به این استان طرح خرید تضمینی ۱۰ تا ۱۵ درصد قیمت دام زنده را در این استان افزایش داد، ولی مشکلات مدیریتی تنها کشتارگاه نیمه صنعتی بجنورد موجب شد تا آن طور که انتظار می رفت این خریدها تاثیر مثبتی بر بازار نداشته باشد ولی در حال حاضر با واگذاری این کشتارگاه به بخش خصوصی مشکل این بخش نیز برطرف شد.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در این‌باره می گوید: خرید حمایتی دام یک هفته بعد از سفر رییس جمهور به استان عملیاتی شد و تاکنون پنج هزار و ۷۰۰ راس دام سبک و ۷۰ راس دام سنگین از دامداران این استان خرید حمایتی شد.
مهدی شکاری می افزاید: در این طرح قیمت دام نر سبک زنده به ازای هر کیلوگرم ۸۵ هزار تومان، گوساله ۸۸ هزار تومان توسط شرکت پشتیبانی امور دام استان خریداری و به صورت گوشت قرمز منجمد و بسته بندی شده به سایر استان ها ارسال شد. این اقدام در قالب دستورالعمل طرح "خرید گوشت قرمز منجمد از محل مازاد تولید کشور" انجام می شود که از دامداران دام نر پروراری خرید می شود.
پرداخت ۲۲۸ میلیارد تومان تسهیلات
علاوه بر خرید حمایتی دام از دامداران برای رفع کمبود نقدینگی نیز از سوی دولت "دامدار کارت" برای این قشر در نظر گرفته شد که با اختصاص آن بخشی از مشکلات این قشر برای خرید انواع علوفه دامی برطرف خواهد شد.
بر این اساس دولت در قالب "دامدار کارت" تا سقف اعتباری ۲ میلیارد ریال و نرخ سود ۱۰ درصد در حمایت از تامین نهاده به دامدار تسهیلات می دهد و اولویت اول بانک کشاورزی در سال ۱۴۰۱ حمایت از تامین نهاده‌های کشاورزی در قالب دامدار کارت و سامانه بازارگاه است و افزایش سقف اعتباری دامدار کارت از ۵۰ میلیون تومان به ۲۰۰ میلیون تومان، کاهش نرخ سود این تسهیلات از ۱۱ به ۱۰ درصد، تسهیل شرایط اعتبارسنجی و اخذ تضامین و بسیج تمام شعب بانک کشاورزی در سراسر کشور برای صدور دامدار کارت و پرداخت تسهیلات خرید نهاده‌های دامی، از جمله اقداماتی است که بانک کشاورزی برای رونق واحدهای تولیدی در دستور کار قرار داده است.
موضوع قابل توجه در رابطه با این تسهیلات، تأکید وزیر کشاورزی است مبنی بر آنکه قوانین سخت رایج بر دریافت وام‌های بانکی نباید در این موضوع توسط بانک ها اعمال و این نوع از حمایت تا حدی مشکلات دامداران را برطرف خواهد کرد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در این‌باره می گوید: تاکنون ۲۲۸ میلیارد تومان تسهیلات بانکی سرمایه در گردش در قالب دامدار کارت به فعالان بخش‌های امور دام، شیلات، آبزیان، طیور و زنبور عسل این استان پرداخت شد.
محمد محمد زاده می افزاید: این تسهیلات با هدف کمک به تامین نقدینگی دامداران برای تهیه نهاده‌های دامی از مراکز توزیع معرفی شده از سوی جهاد کشاورزی در اختیار بهره‌برداران قرار می‌گیرد و در مجموع این میزان تسهیلات سرمایه در گردش دامدار کارت به چهار هزار و ۲۳۲ پرونده در استان پرداخت شد.
وی می افزاید: از ابتدای امسال تاکنون؛ ۱۰ هزار و ۸۶۷ پرونده با ۶۳۳ میلیارد تومان اعتبار در بخش های امور دام، شیلات و آبزیان و طیور و زنبور عسل به بانک های عامل معرفی شد که از مجموع این تعداد ۱۰ هزار و ۷۲۹ پرونده با مبلغ ۱۶۹ میلیارد تومان مربوط به دام سبک و سنگین است و این پرونده ها در حال بررسی است و تسهیلات به نوبت پرداخت می شود.
به گزارش ایرنا، طبق آمار تنها در ۶ ماه سال گذشته خشکسالی چهار هزار و ۸۰۰ میلیون ریال به دامداران و زنبورداران استان خسارت زد که بیشترین آن در بخش دامداری بوده است.
دامداران استان بیشتر به صورت سنتی فعال هستند و بخش بیشتر دام سبک استان در اختیار خانوارهای عشایری است که خشکسالی به مرانع آسیب زده است و اینک باید برای تغذیه دامی به این بهره برداران کمک شود تا دام خود را در چرخه تولید نگهداری کنند.
خراسان شمالی دارای ۸۳۶ هزار نفر جمعیت است که ۴۴ درصد آن در نواحی روستایی سکونت دارند.