زندان، محل تحمل جزای ناشی از جرم است اما بسیاری از زندانیان نه به دلیل ارتکاب به جرایم عمدی بلکه به دلیل بدهی مالی گرفتار آن می‌شوند و در چنین مواقعی که یکی از اعضای خانواده و بخصوص پدر یا مادر به علت بدهکاری، سر از زندان در می‌آورند، خانواده آنها وضعیتی به مراتب سخت‌تر از زمان بدهکاری سرپرست خانوار را تجربه می‌کنند.
علاوه بر مشکلات و تبعات مالی ناشی از زندانی شدن سرپرست یا عضو یک خانواده، ضربه‌های روحی، روانی و حیثیتی که به اعضای خانواده وارد می‌شود، بسیار مهم است اما خوشبختانه در ایران، به محیط زندان به عنوان محلی برای اقدامات تامینی و تربیتی نگریسته می‌شود و ستادها و تشکل‌های مختلفی برای رهاسازی زندانیان جرایم غیرعمد و مالی فعال شده است.
به گزارش خبرنگار ایرنا ستادهای دیه، انجمن‌های حمایت از این قبیل زندانیان و خیل عظیم کمک‌های مالی خیران و نیکوکاران در استان‌ها و شهرستان‌ها، پشتوانه‌های عظیمی برای آزادی محبوسان محکومیت‌های غیرعمد و مالی هستند و ستاد دیه کشور به عنوان یک سازمان مردم نهاد با ۳۲ سال فعالیت در این راستا پیشگام است و برگزاری نخستین جشن گلریزان برای آزادسازی زندانیان جرایم غیرعمد از سوی این ستاد در کشور به ماه رمضان سال ۱۳۶۹ برمی‌گردد.
بیش از ۱۵۰ هزار بدهکار جرایم غیرعمد نظیر بدهی مالی، چک، نفقه، بدهی‌های ناشی از حوادث کارگاهی و غیره آزاد شده اند.
بر اساس مستندات موجود، از آن زمان تاکنون بیش از ۱۵۰ هزار بدهکار جرایم غیرعمد نظیر بدهی مالی، چک، نفقه، بدهی‌های ناشی از حوادث کارگاهی و غیره آزاد شده اند و طبق اعلام اسدالله جولایی رئیس هیأت امنای ستاد دیه کشور، ۱۱ هزار و ۵۴۴ محکوم غیرعمد در زندان‌های سراسر کشور هستند و هشت هزار و ۳۳۳ نفر آنها محکومیت مالی دارند.
رتبه‌های برتر ستاد دیه استان اردبیل
استان اردبیل که به جهت پیشگامی در ترویج فرهنگ تشیع و معارف اهل بیت (ع)، از صبغه و سابقه مذهبی و فرهنگی غنی برخوردار بوده و از موهبت نیکوکاران و خیران کثیر نیز بهره مند است و جشن‌های گلریزان و آزادی زندانیان غیرعمد و مالی در این استان بسیار برگزار می‌شود.
در نهمین جشن رهایی زندانیان غیرعمد و مالی که با تازگی با حضور مسئولان قضایی، خیران و نیکوکاران در ستاد دیه استان اردبیل برای برگزاری ۱۲ زندانی جرائم غیرعمد و مالی با محکومیت کلی ۱۵۰ میلیارد ریال برگزار شد، بار دیگر گل‌های عاطفه و مهربانی شکوفه زد و ۱۲ خانواده از بازگشت اعضا یا سرپرستان خود به آغوش گرم خویش، خرسند و دلگرم شدند.
در این جشن که به یمن سالروز ولادت امام حسن عسگری (ع) برگزار شد، کریم الله محبوبی مدیر ستاد دیه استان اردبیل با قدردانی از خیّران و نیکوکاران و علی دایی قهرمان ملی به خاطر مساعدت مالی برای رهایی هشت زندانی مالی و غیرعمد، اظهار کرد: امروز علاوه بر آزادی ۱۲ زندانی، زمینه رهایی ۱۷ زندانی غیرعمد و مالی دیگر نیز فراهم شد.
به گفته او ستاد دیه استان اردبیل از سال ۹۵ تا ۹۹ از نظر عملکرد در آزادی زندانیان، رتبه نخست و در سال گذشته و سال جاری رتبه پنجم را در کشور احراز کرده است و پنج زن زندانی مالی نیز در حبس هستند که به زودی زمینه آزادی چهار نفر آنها فراهم خواهد شد.
خلاء قانونی برای حمایت ستاد دیه از محکومان مالی خارج از زندان
برخی زندانیان جرایم مالی و غیرعمد با وجود محکومیت به پرداخت بدهی، در خارج از زندان هستند و به گفته مدیر ستاد دیه استان اردبیل، ستاد، طبق قانون نمی‌تواند از چنین زندانیان از نظر مالی حمایت بکند.
محبوبی در این رابطه تصریح کرد: ستاد دیه نمی‌تواند به زنان دارای محکومیت جرائم مالی و غیرعمد که به زندان نرفته اند، کمک کند و از کمیته امداد امام (ره) انتظار داریم با تامین مساعدت‌ها و کمک‌های مالی، زمینه آزادی این قبیل زنان را فراهم کند.
کمیته امداد امام (ره) در دستگیری از فقرا، نیازمندان و فقرا دست برتر را دارد و از این رو علیرضا حسین نژاد مدیرکل کمیته امداد امام (ره) اردبیل اعلام کرده است که این نهاد می‌تواند به بانوان دارای محکومیت مالی خرد که مورد تایید ستاد دیه استان هستند، تا ۳۰۰ میلیون ریال از محل اعتبارات کارگشایی کمیته کمک کند.
فریبا محمدلو مسئول امور بانوان و خانواده استانداری اردبیل هم معتقد است بانوانی که مجرم نیستند اما به علت بدهی مالی محکومیت قضایی دارند، باید تحت حمایت مالی قرار گیرند تا از زندان رها شوند یا گذرشان به زندان نیفتد.
برای تامین کمک مالی جهت آزادی زنان دارای محکومیت مالی خرد و جرائم غیرعمد، یا باید اصلاح قانون و پیگیری قضایی صورت گیرد یا در برنامه هفتم توسعه که در مجلس طرح خواهد شد، گنجانده شود.
به نظر می‌رسد برای تامین کمک‌های مالی جهت رفع محکومیت مالی زنان، باید قانون یا تبصره ای به عنوان دستاویز قرار گیرد تا این خواسته محقق شود. در همین زمینه لاله افتخاری مشاور امور بانوان رئیس کمیته امداد امام (ره) کشور گفت: برای تامین کمک مالی جهت آزادی زنان دارای محکومیت مالی خرد و جرائم غیرعمد، تلاش خواهیم کرد و این امر یا باید با اصلاح قانون و پیگیری قضایی صورت گیرد یا در برنامه هفتم توسعه که در مجلس طرح خواهد شد، گنجانده شود.
او همچنین نگاه به زندان به عنوان محل تربیت و تحول افراد را مهم دانست و گفت: بعد تربیتی و اصلاحی زندان‌ها باید مد نظر باشد و کم نیستند زندانیانی که در فضای زندان به خودسازی، اصلاح رفتار و انس با قران و معنویات روی آورده اند و تحولی در آنها ایجاد شده است.
افتخاری مثال زد که دختری زندانی را سراغ دارم که با وجود محکومیت به اعدام، به حفظ قرآن روی آورده و سه جزء آن را حفظ کرده و فضای ذهنی او متحول شده بود؛ بنابراین باید به بعد تربیتی زندان بیشتر توجه شود.
اردبیل مبدع کمیته بانوان خیّر
خوشبختانه در استان اردبیل بین مردان و زنان خیر و نیکوکار، رقابتی نیز مشهود است به طوری که بانوان و دختران خیّر نیز در میدان کمک به زندانیان مالی و آبرومند، حرف‌های زیادی برای گفتن دارند به نحوی که کمیته بانوان خیّر در این استان راه اندازی شده است.
به گفته یوسف خدادادی نایب رئیس ستاد دیه و از مقامات قضایی استان اردبیل، ایجاد کمیته بانوان خیّر برای کمک به زنان زندانی مالی، ابتکار این استان بود و در کشور از سوی ستادهای دیه استان‌ها استقبال شد.
وی همراهی این کمیته و سایر خیران برای بازگرداندن زندانیان مالی از حبس به آغوش خانواده ها را امری بسیار مهم و حائز ارزش‌های معنوی دانست و گفت: طی چند سال اخیر به همت خیران، شمار زندانیان جرائم مالی و غیرعمد استان از ۸۰۰ به ۲۰۰ نفر کاهش یافته است و زنان و بانوان خیّر نیز در کنار مردان نیکوکار، در این رابطه نقش‌آفرین بوده اند.
طی چند سال اخیر به همت خیران، شمار زندانیان جرائم مالی و غیرعمد استان از ۸۰۰ به ۲۰۰ نفر کاهش یافته است و زنان و بانوان خیّر نیز در کنار مردان نیکوکار، در این رابطه نقش‌آفرین بوده اند.
نایب رئیس ستاد دیه استان اردبیل فراهم شدن زمینه رهایی ۱۷ زندانی با ۷۰ میلیارد ریال محکومیت را نشانی دیگر از همت بالای مردان و زنان خیّر استان اردبیل دانست و افزود: علاوه بر کمک‌های مالی خیّران و تلاش‌های کارکنان ستاد دیه برای جلب اعتماد شاکیان، از اعتبارات بلاعوض و تسهیلات بانکی نیز برای آزادی زندانیان مالی استفاده می‌کنیم.
در جشن‌های گلریزان و آزادی زندانیان غیرعمد و مالی، صحنه‌های عشق و امید بسیار رقم می‌خورد و چه اشک‌های شوقی که از دیدگان منتظر خانواده‌ها برای به آغوش کشیدن سرپرستان خود سرازیر نمی‌شود و چه لبخندهای زیبایی که بر لبان دختران و پسران منتظر پدر و مادر زندانی شکوفا نمی‌شود و در این میان، آدمی به جایگاه خیّران غبطه می‌خورد؛ شاعر چه خوش سروده است "شنیده ام که بهشت آن کسی تواند یافت / که آرزو برساند به آرزومندی"
اغلب در پایان این قبیل آئین‌ها، هم از خیّران و نیکوکاران با اهدای لوح تقدیر و هدایایی تجلیل به عمل می‌آید و هم از برخی زندانیان رها شده، به یمن بازگشت به کانون گرم خانواده‌ها با نثار شاخه گل استقبال می‌شود، اما باز هم پای بسیاری از انسان‌ها در مسیر زندگی در چاله و چاه قرض و بدهی فرو می‌رود و خانواده‌ها را نیز دچار مشکل می‌کند و باید در کارزار زندگانی طوری گام برداریم که پایی نلغزد و دلی نشکند.