به گزارش ایرنا، یکی از مسائلی که وقوع آن برای خانواده و به ویژه والدین به مثابه یک بحران جدی تلقی می‌شود، مساله ترک تحصیل فرزندان است؛ اگرچه در برهه‌ای از زمان، ترک تحصیل در کشور یک پدیده شایع و رایج محسوب می شد اما با گذشت زمان و تصویب قانون اجباری شدن تحصیلات تا پایه نهم، به تدریج بر شمار تحصیل‌کرده‌ها و کاهش شمار بی‌سوادان افزوده شد.
پدیده گریز از فراگیری آموزش های رسمی یا ترک تحصیل، که این روزها به خاطر محدودیتهای ناشی از شیوع کرونا افزایش یافته است، متاثر از عوامل بنیانی مانند شخصیت دانش‌آموز، رویکرد والدین، سبک زندگی، اقتصاد خانوار، وضعیت کمی و کیفی مدارس و محیط اجتماعی است.
"ترک تحصیل" به معنای کناره‌گیری نابهنگام دانش‌آموزان از مدرسه و برنامه رسمی تعلیم و تربیت، پیش از اتمام یک دوره تحصیلی و در نتیجه ناتوانی از ادامه فراگیری دانش است که در بطن خود زمینه‌ساز برخی پیامدها و آسیبهای اجتماعی است.
بیشتر شدن بی‌سوادی
افزایش بی‌سوادی را می‌توان کمترین پیامد آسیب‌زای ترک تحصیل قلمداد کرد که خود زاینده بسیاری از انحرافات فردی و گروهی و کژروی‌های رفتاری در جامعه است.
ترک تحصیل روندی است که به مرور زمان شکل می‌گیرد و تنها زاییده ضعف تحصیلی دانش‌آموزان نیست، بلکه بیشتر از مشکلات اجتماعی و تحصیلی در مدارس ناشی می‌شود و عواملی چون ضعف امکانات خانواده‌ها، مدارس و جوامع بر این مشکلات می‌افزاید.
اساسا در عصر حاضر، درس خواندن و ادامه تحصیل برای بسیاری از خانواده‌ها از درجه اهمیت و ارزش بسیار بالایی برخوردار است اگرچه معدود افرادی هم امر تحصیل را بی اهمیت و صرفا رفتن به سر کار را ملاک زندگی خوب می دانند اما بطور قطع، رقم خوردن آینده درخشان برای فرزندان کشور از مسیر تحصیل می‌گذرد.
متاسفانه شیوع ویروس کرونا که مرزهای زندگی فردی و اجتماعی را در جهان درنوردیده و تاثیرات خود را به شکلی بی‌سابقه بر همه چیز و همه افراد تحمیل کرد، آموزش و پرورش را هم بی‌نصیب نگذاشت بطوری که نه تنها این حوزه را از دریافت آموزشها و شیوه آموزش حضور در کلاس محروم کرد بلکه برخی از مخاطبان لازم‌التعلیم را به ترک تحصیل سوق داد.
این وضعیت و عواقب ناشی از آن نیز بر انبوه عوامل موثر در ترک تحصیل افزود به طوری که ترس والدین از ابتلای فرزندان به بیماری در سال تحصیلی جاری شماری از دانش آموزان را از مدرسه رفتن بازداشت و به هر ترتیب از ادامه تحصیل آنان به بهانه وجود کرونا جلوگیری شد.
در این میان خراسان رضوی با حدود ۶ میلیون ۵۰۰ هزار نفر جمعیت که افزون بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر آنان دانش‌آموز هستند، یکی از عمده ترین حوزه‌های جغرافیایی کشور است که در زمینه تجربه‌های آموزشی و تعلیم و تربیت الگو است.
هدف، بازگشت همه دانش آموزان به کلاس درس
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی با بیان اینکه این استان دارای تنوع بالای دانش آموزی است که دانش آموزان اتباع هم بر این تنوع افزوده است، گفت: همین امر هر سال نرخ ترک تحصیل را در این استان با افزایش مواجه می‌کند.
سیدامیر شوشتری ادامه داد: به همین دلیل از مهمترین مواردی که برای سال تحصیلی جاری در استان بسیار مورد توجه قرار گرفت و نسبت به آن برنامه ریزی گسترده شد، شناسایی دانش آموزان بازمانده از تحصیل، برای بازگرداندن آنان به کلاس درس بود.
وی اظهار کرد: مهاجرت، فعالیت در حوزه اقتصادی و کار، ازدواج و غیره مهمترین عوامل موثر در این حوزه است اما ادامه تحصیل دانش آموزان برای ما اهمیت زیادی دارد و تلاش خواهیم کرد تا همه آنان را به مدرسه بازگردانیم.
وی با اشاره به تشکیل ستاد پوشش تحصیلی در استان، راهکار مهم امسال را برنامه ریزی برای شناسایی و بازگشت به تحصیل دانش آموزان این گروه دانست و گفت: در این راستا شاخه های شهرستانی ستاد نیز تشکیل شد و در این روند کسب همکاری اعضای شورای آموزش و پرورش و به خصوص فرمانداران برای شناسایی و جذب دانش آموزان بازمانده از تحصیل مورد توجه قرار گرفت.
شوشتری با بیان اینکه کد ملی دانش آموز عامل بسیار مهمی است که ثبت احوال می تواند آن را به ما اعلام و در خصوص شناسایی به ما کمک کند، گفت: به این ترتیب امکان تماس با خانواده‌های دانش آموزان در اغلب موارد ممکن شد و در جریان پیگیریها بسیاری از خانواده‌ها از تحصیل دوباره فرزندانشان استقبال کردند.
مدیرکل آموزش و پرروش خراسان رضوی با اشاره به اینکه مسائل اقتصادی نقش اصلی را در این بازماندگی ها داشته است، افزود: در نظر گرفتن مشوق هایی از جمله پرداخت پول بیمه و کتاب برای خانواده‌هایی که دچار مشکلات اقتصادی هستند، در شورای آموزش و پرروش مد نظر و اجراست.
وی با بیان اینکه در ایام شیوع ویروس کرونا شاهد افزایش ترک تحصیل در میان دانش آموزان بودیم که عوامل اقتصادی در این رابطه حرف اول را می‌زد، ادامه داد: در کنار نیاز معیشتی خانوار، هزینه های مورد نیاز برای تامین تجهیزات الکترونیکی برای شرکت در آموزش مجازی و فشار مضاعف بر اقتصاد خانوار، دوری از تحصیل ساده ترین انتخاب بود که متاسفانه در برخی خانواده ها رخ داد.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی تاکید کرد: بازگشت حتی یک دانش آموز بازمانده از تحصیل به کلاس درس برای ما مهم است و به بازگشت تک تک آنها اهمیت می دهیم.
شوشتری ادامه داد: تلاش داریم تا بتوانیم همه دانش آموزان بازمانده از تحصیل را به شیوه های مختلف به کلاس بازگردانیم.
نرخ گذر دانش آموزان، شاخصه ترک تحصیل
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: اگر دانش آموزی نتواند در سال تحصیلی، به هر دلیلی نتواند از یک پایه به پایه بالاتر برود، به عنوان مثال از پایه ششم به هفتم و یا از نهم به دهم، در گروه دانش آموزان بازمانده از تحصیل شناخته می‌شود.
محمود رضایی ادامه داد: نرخ گذر دانش آموزان در هر پایه و مقطع دارای اهمیت فراوان و جزو شاخصه های اعلامی مورد تاکید وزارت آموزش و پرورش است.
وی با بیان اینکه اصلاح بازماندگی از تحصیل در قالب یکی از شاخص های مهم با عنوان پوشش تحصیلی بررسی و مورد توجه است، افزود: این پدیده از شاخصه‌های مهم در پروژه مهر امسال است و به جد به دنبال بازگرداندن همه دانش آموزان استان به کلاس و مدرسه هستیم.
معاون آموزش و پرورش خراسان رضوی، پراکندگی استان را به عنوان عاملی تاثیرگذار دانست که باعث شده در برخی مناطق دوردست مدرسه متوسطه اول و دوم نداشته باشیم و این امر کار را برای ادامه تحصیل دانش آموزان سخت کرده است، گفت: دیگر عوامل موثر در این زمینه نیز کودکان کار، مشکلات رفت و آمد، مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است که هر یک به جای خود مهم است.
رضایی، رتبه خراسان رضوی در زمینه پوشش تحصیلی را ۲۶ کشور اعلام کرد و گفت: این رتبه با افزایش بازگشت به تحصیل دانش آموزان و افزایش پوشش تحصیلی قطعا بهبود می یابد.
وی با اشاره به اینکه پوشش تحصیلی مقطع ابتدایی در این استان بالاست و خانواده‌ها بیشتر در تلاش هستند که فرزندانشان را به مدرسه بفرستند تا از آموزش عقب نمانند، افزود: این در حالی است که وقتی به مقطع متوسطه می‌رسیم تمایل خانواده‌ها برای فرستان فرزندان خود به مدرسه کمتر می‌شود.
ترک تحصیل در خراسان رضوی بالاتر از کشور
این مسوول نرخ گذر از دوره ابتدایی به متوسطه اول استان در سال تحصیلی گذشته را ۹۲.۷۷ درصد اعلام کرد و گفت: این در حالی است که این رقم در کشور ۹۴.۴۵ بوده است؛ همچنین نرخ گذر از متوسطه اول به دوم نیز در استان ۸۳.۸۵ است که این رقم در کشور به صورت میانگین ۸۹.۴ درصد است.
رضایی اظهار کرد: نرخ پوشش تحصیلی دوره متوسطه اول در کشور ۹۱.۱۷ و در خراسان رضوی این رقم ۸۹.۳۳ است و نرخ پوشش تحصیلی در مقطع متوسطه دوم که بیشترین آمار ترک تحصیل را داریم در کشور ۸۰.۳۸ و در خراسان رضوی ۷۳.۹۹ است.
معاون آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: به زبان دیگر نرخ پوشش تحصیلی گروه ۱۲ تا ۱۴ سال یا همان متوسطه اول، در این استان ۹۴ درصد است که از رقم کشوری آن، که ۹۴.۹۸ است، پایین تر هستیم.
وی افزود: همچنین در پوشش تحصیلی گروه ۱۵ تا ۱۷ سال یا همان متوسطه دوم، خراسان رضوی نرخ ۷۸.۷۱ درصد را دارد در حالی که با تفاوت بسیار زیادی این رقم در کشور ۸۴.۵۲ درصد است که نشان از بالا بودن میزان ترک تحصیل در این مقطع در استان ما دارد.
نقش پر رنگ انگیزه‌های اقتصادی در ترک تحصیل
به اعتقاد کارشناسان دلایل بسیاری برای ترک تحصیل دانش‌آموزان ذکر شده است، اما از مهمترین آنها می توان به مشکلات اقتصادی، تعصبات فرهنگی و عدم دسترسی به مدرسه اشاره کرد؛ مواردی که از سوی مسوولان حوزه تعلیم و تربیت نیز بارها و بارها مطرح شده است.
در اغلب موارد نیز تعصبات خانوادگی و مسائل فرهنگی به‌خصوص در مناطق مرزی از دلایل ترک تحصیل دختران محسوب می‌شوند. البته بخشی از آمار ترک تحصیل در کشور مربوط به اتباع بیگانه است که به دلیل حجم بالای مهاجرت و فقدان مدارک هویتی و تحصیلی، موجب پرهیز آنان از مراجعه به مدارس و ثبت نام می‌شود.
رییس پروژه مهر اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی اظهار کرد: در میان سه مقطع تحصیلی، بیشترین میزان ترک تحصیل مربوط به دوره متوسطه است زیرا در این دوره بیشتر دانش آموزان به دنبال کار و فعالیت اقتصادی رفته و همین امر عامل مهم ترک تحصیل آنان می‌شود.
رضایی در خصوص اینکه بیشترین ترک تحصیل در شهرستانهایی مشاهده می شود که از نظر اقتصادی و مشکلات بیکاری دچار معضل هستند، افزود: در مناطق مرزی و کم برخوردار نیز شاهد بالاترین میزان ترک تحصیل هستیم.
وی افزود: البته در شهرهای بزرگ اگرچه آمار بیشتر دانش آموزان را داریم و به تبع آن چالشها بیشتر است، اما به دلیل دسترسی بیشتر به مدرسه، پدیده ترک تحصیل کمتر از دیگر شهرستانها مشاهده می‌شود.
کرونا و تنزل جایگاه استان در بازگشت به تحصیل
معاون آموزش و پرورش خراسان رضوی با بیان اینکه این استان در سالهای گذشته در مقایسه با دیگر استانها، وضعیت خوبی در زمینه جلوگیری از ترک تحصیل داشت، اظهار کرد: متاسفانه این روند در سالهای اخیر و به خصوص در ایام کرونا دگرگون شد و علت آن هم مجموع شرایطی مانند جمعیت زیاد و پراکنده استان، افزایش دانش آموزان اتباع خارجی، شرایط اقتصادی و غیره است که موجب افزایش نرخ ترک تحصیل در استان شده است.
رضایی گفت: آموزش مجازی و زیرساختهای مورد نیاز آن به فراخور نیاز عرصه تعلیم و تربیت نتوانست پاسخگو باشد و همین امر موجب شد در دوران حدود ۲ ساله شیوع کرونا، به دلیل کمبود تجهیزات نوین آموزشی و عدم برخورداری از امکاناتی مانند اینترنت در برخی مناطق و هزینه‌بر بودن آن، دوری دانش آموزان از فضای درس و مدرسه را با ترک تحصیل گره بزند.
وی ادامه داد: همین امر بازگرداندن این گروه را به کلاس و درس قدری سخت کرده است و حال که آنها طعم فراغ بال پیدا کردن از تحصیل را چشیده اند، قدری سخت تر می توان آنها را دوباره پای کتاب نشاند و به همین دلیل بر این باوریم که بدون همکاری جدی والدین، امکان تحقق بازگشت آنها به تحصیل را نخواهیم یافت.
این مسوول با بیان اینکه علاوه بر این نگاه همدلانه و تعاملی کلیه دستگاههای مرتبط و موثر در این رابطه می تواند به مرور موجب هدایت کشتی تعلیم و تربیت به ساحل کاهش بازماندگی از تحصیل در استان شود، ادامه داد: به تعبیری دستگاههایی مانند استانداری، فرمانداریها، بخشداریها، شوراهای اسلامی شهر و روستا، دهیاری، نیروی بسیج، ثبت احوال، جامعه روحانیت، مساجد و شهرداری‌ها نقش موثری در این همراهی و همدلی با آموزش و پرورش دارند.
وی تاکید کرد: بی‌توجهی به مهار پدیده ترک تحصیل به مرور زمان بر شاخصهای توسعه نرخ باسوادی نیز تاثیرگذار است که به مرور موجب افزایش افراد بی سواد یا کم سواد در سنین بزرگسالی در جامعه می‌شود.
بازگشت ۱۸ هزار دانش آموز بازمانده از تحصیل به کلاس
رییس پروژه مهر آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: با تمام اقدامات جهادی انجام شده در استان تاکنون بازگشت بیش از ۱۸ هزار دانش آموز به کلاس در هر سه مقطع تحصیلی در استان محقق شده که این شمار همچنان رو به افزایش است.
رضایی این موفقیت را حاصل تلاش کمیته پوشش تحصیلی در استان و همکاری دستگاههای موثر در این زمینه دانست و تاکید کرد: شناسایی و بازگرداندن دانش آموزان به تحصیل مهلت و تاریخ نمی شناسد و هر روز برای این مهم اقدام می کنیم.
وی با بیان اینکه نمی توان دستگاه و بخش مشخصی را مقصر ترک تحصیل دانش آموزان دانست زیرا عوامل متعددی در این پدیده دخیل هستند، گفت: معتقدم اگر فرایندهای دخیل در امر آموزش و پرورش همسو شوند می توانند در کنار تعیین مشوق های بیشتر برای ادامه تحصیل دانش آموزان، در جلوگیری از ترک تحصیل آنان بسیار موثر عمل کنند.
وی تاکید کرد: در این میان آنچه در مرحله اول دارای اهمیت است، نقش خانواده به عنوان خانه اول فرزند برای تحصیل است، بنابراین والدین باید اهتمام جدی به امر تحصیل داشته باشند و به فرزندان خود اجازه ترک تحصیل را ندهند.
رضایی، ارائه آمار دقیقی از دانش آموزان ترک تحصیل کننده را بسیار سخت خواند و ادامه داد: بررسی ها نشان می دهد که در ایام شیوع کرونا شاهد ترک تحصیل حدود ۵۰ هزار نفر بوده ایم که کلیه عوامل موثر در این امر در آن دخیل بوده‌اند.
اجرای طرح تعمیق و تثبیت یادگیری
معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی نیز با بیان اینکه در ایام شیوع ویروس کرونا شمار کودکان بازمانده از تحصیل استان بیشتر شد، گفت: هدفگذاری ما کاهش آمار در این زمینه است اما نمی توان آن را به صفر رساند و علت آن هم این است که برخی از این دانش آموزان امکان حضور دوباره در مدرسه را ندارند.
آذر رشیدی بیان کرد: مرحله مهم پس از شناسایی و جذب کودکان بازمانده از تحصیل، نگه داشتن آنها در کلاس است زیرا فقر اقتصادی و فرهنگی، این کودکان را از تحصیل باز داشته است.
وی شمار دانش آموزان بازمانده از تحصیل در سال تحصیلی گذشته را هشت هزار و ۹۰۹ پسر و ۱۰ هزار و ۱۰۹ دختر و در مجموع ۱۹ هزار و ۱۸ نفر اعلام کرد و گفت: این شمار در همان سال جذب شدند و بعضی از دانش آموزانی که در این دوران تحصیل کردند نیز صلاحیت ارتقای پایه نداشتند که به همین دلیل طرح تعمیق و تثبیت یادگیری در استان اجرا شد تا مانع از افت تحصیلی و تکرار پایه در این دانش آموزان شویم.
این مسوول افزود: برخی خانواده ها به علت تکرار پایه تحصیلی فرزندشان، به طور کلی مانع از تحصیل او می شوند.