پدیده اجتماعی و آسیب‌زای گریز از فراگیری آموزش رسمی یا ترک تحصیل که ظرف ماههای اخیر به خاطر محدودیتهای ناشی از بحران کرونا افزایش یافته است متاثر از عوامل بنیانی دیگری همچون "شخصیت دانش‌آموز، رویکرد والدین، سبک زندگی، اقتصاد خانوار، وضعیت مدارس و محیط اجتماعی" است اما به هر دلیلی که باشد معضلی چندوجهی محسوب می‌شود که گریبان نظام تعلیم و تربیت رسمی را از گذشته‌های دور تا به امروز گرفته و هر بار عوامل و دلایلی جدید در آن نقش‌آفرینی می‌کند.
بحران شیوع ویروس همه‌گیر کرونا نیز موجب شد تا ترک تحصیل و نگرانی نسبت به پیامدهای اجتماعی فرهنگی آینده آن بیش از پیش رخ نمایی کند تا حدی که معاون امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری از تاثیر کرونا بر ترک تحصیل دختران ابراز نگرانی کرد و با بیان این که یکی از دلایل ترک تحصیل و بازماندگی از تحصیل دختران کودک‌همسری یا ازدواج تحمیلی در سن پایین است گفت: تاکید قانون اساسی بر تحصیل رایگان همه کودکان در اصل تاکید بر عدالت جنسیتی در آموزش است که تحقق آن بسیار ضروری است.
معصومه ابتکار تاکید کرد: به جد نگران تاثیر شیوع ویروس کرونا بر ترک تحصیل دختران هستیم تا در این ایام، بازماندگی از تحصیل به دلایل متعدد بیشتر نشود و در این زمینه با آموزش و پرورش همکاری داریم.
کودک همسری دومین عامل ترک تحصیل
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی در این زمینه گفت: پدیده "کودک همسری" از مهمترین عوامل موثر در ترک تحصیل دانش آموزان مقاطع اول و دوم متوسطه است.
رضا صابری تولایی افزود: بعد از شیوع کرونا و تبعات ناشی از آن "کودک همسری" مهمترین عامل ترک تحصیل دانش آموزان مقطع متوسطه در این استان محسوب می‌شود که به همین سبب ترک تحصیل بین دختران بیشتر است و باعث شده آمار ترک تحصیل دختران حدود ۲ یا سه درصد بیشتر از پسران در دوره متوسطه اول و دوم باشد.
وی ادامه داد: عامل تاثیرگذار دیگر در این زمینه، پراکندگی استان خراسان رضوی است که باعث شده در برخی مناطق دوردست، مدرسه متوسطه اول و متوسطه دوم نداشته باشیم و این امر کار را برای ادامه تحصیل دانش آموزان سخت کرده است.
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: سایر عوامل موثر در این زمینه نیز کار کردن کودکان، مشکلات رفت و آمد و مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است که هر یک به جای خود مهم است.
صابری افزود: پوشش تحصیلی مقطع ابتدایی در این استان بالاست و خانواده‌ها در این مقطع بیشتر در تلاش هستند که فرزندانشان را به مدرسه بفرستند تا از آموزش عقب نمانند اما وقتی به مقطع متوسطه می‌رسیم تمایل خانواده‌ها برای فرستادن فرزندان خود به مدرسه کمتر می‌شود.
ترک تحصیل دامنگیر شهرهای بزرگ خراسان رضوی
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: بیشترین کاهش پوشش تحصیلی را در شهرهای مشهد، نیشابور و سبزوار مشاهده می کنیم که شهرهای بزرگ خراسان رضوی هستند.
صابری افزود: ترک تحصیل در وزارت آموزش و پرورش با توجه به"نرخ گذر" قابل شناسایی و احصا می‌شود که این عنوان به معنای شمار دانش آموزانی است که از یک مقطع به مقطع دیگر وارد می‌شوند.
وی ادامه داد: نرخ گذر در ۲ سطح شامل ورود دانش آموزان از مقطع ابتدایی به مقطع متوسطه اول (پایه ششم به هفتم) و همچنین از مقطع متوسطه اول به متوسطه دوم (پایه نهم به دهم) است.
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: از طریق سامانه سناد به صورت روزانه آمار دقیق نرخ گذر ثبت می‌شود که باتوجه به آماری که روزانه دریافت می‌شود داده ها متفاوت و متغیر هستند و آمار ثابتی در این خصوص نداریم.
صابری با اشاره به نرخ گذر طی ۲ سال اخیر در استان خراسان رضوی افزود: این نرخ در سال تحصیلی گذشته در مقطع ابتدایی استان ۹۸.۸۰ درصد و در کشور ۹۸.۱۳ درصد بوده است.
وی ادامه داد: در سال تحصیلی جاری نیز نرخ گذر در مقطع ابتدایی استان ۹۸.۴۴ درصد بوده که نسبت به سال قبل از آن کاهش داشته است و نشان می دهد که ترک تحصیل دانش آموزان ۳۶ صدم درصد افزایش یافته است.
معاون آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: نرخ گذر در مقطع متوسطه اول در این استان طی سال تحصیلی گذشته ۹۲.۳۶ درصد بود که امسال افزایش یافته و به ۹۶.۹۸ درصد رسیده است.
صابری افزود: همچنین این نرخ در مقطع متوسطه دوم در سال گذشته ۷۴.۴۵ درصد بود که امسال به ۹۱.۱۸ درصد رسیده است.
وی در خصوص شناسایی و جذب دانش آموزان ترک تحصیل کرده گفت: پیشنهادی برای ایجاد "کمیته پوشش تحصیلی در ادارات آموزش و پرورش استان" که در راس آن فرماندار و رییس آموزش و پرورش باشند برای شناسایی و جذب این دانش آموزان ارائه داده‌ایم.
ازدواج زودهنگام و دیدگاه شرع، قانون و عرف
استاد جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: تحلیل و بررسی پدیده کودک همسری از سه دیدگاه شرعی، قانونی و عرفی قابل بررسی است.
دکتر غلامرضا حسنی درمیان افزود: وقتی از منظر دینی به قضیه نگاه می‌کنیم متخصصان این حوزه برای دختران سن ازدواج را پایین‌تر از سن قانونی تلقی می‌کنند اما هم اکنون در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که از نظر ثبت قانونی ازدواج برای دختران ۱۵ سال را ملاک گذاشته است که البته منعی برای ازدواج زیر۱۵ سال هم اعلام نشده و مجازات قانونی هم ندارد چون شرع سن پایین‌تر را تایید کرده است.
وی با بیان این که در این میان عرف در جامعه کودک همسری و ازدواج در سن پایین را نمی‌پسندند ادامه داد:در چنین شرایطی در مواجهه با ازدواج زودهنگام قانون منع ندارد، شریعت صحه می‌گذارند اما عرف آن را نمی‌پسندد که این مساله در موضوع چند همسری هم صادق است.
او اضافه کرد: باید در بررسی این پدیده و کنکاش در آن ابعاد مختلف و دیدگاههای مختلف را در نظر گرفت و البته باید به این نکته توجه داشت که یکی از شرایط ازدواج از دیدگاه شرعی سن است و حقوق و تکالیف دیگری هم بر طرفین باید حاکم باشد تا ازدواج برقرار شود و اگر این حقوق و تکالیف برقرار نباشد و خدشه‌دار شود ازدواج از نظر شرعی باطل است بنابراین وجود جامع شرایط برای ازدواج در شرع مد نظر است.
فقر عامل اصلی ازدواج زودرس
استاد جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد از علل ازدواجهای زودرس و پایین‌تر از سن قانونی را مسائل اقتصادی دانست که بیشتر، خانواده‌های حاشیه شهرها، مناطق روستایی و دارای جمعیت زیاد را درگیر می‌کند و گفت: بر این خانواده‌ها نظام حمایتی مشخصی حاکم نیست، حمایت اقتصادی نمی‌شوند و تحت تاثیر فشار اقتصادی تن به ازدواجهایی می‌دهند که هم از نظر عرفی پذیرفته نیست و هم به شدت آسیب‌زاست.
حسنی درمیان افزود: خانواده‌های بد و بی‌سرپرست نیز به این گونه ازدواجها تن می‌دهند که آن هم دلیل اقتصادی دارد و در سطح شهرهای بزرگ همچون مشهد هم قابل مشاهده و وقوع است.
وی ادامه داد: فقدان نظام حمایتی مشخص از کودکان در خانواده آسیب دیده نیز وقوع ازدواج زودرس را رقم می‌زند.
استاد جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان این که در چنین ازدواجی معمولا اگر پسر نیز کم سن و دارای وابستگی به خانواده باشد، به دلیل عدم رسیدن به بلوغ اجتماعی و تبعات روانی این ازدواجها، طلاق به احتمال زیاد رخ می‌دهد.
حسنی درمیان افزود: در کودک همسری، زوجین آمادگی زندگی مستقل را ندارند و تحت فشارهای خاص تن به این ازدواج می‌دهند به عبارت دیگر ازدواج کودکان در حال حاضر نتیجه عدم تعادل در نظام خانواده و تامین نیازهای عاطفی، اقتصادی و اجتماعی خانواده است که در برخی شهرها مانند مشهد حتی ازدواج در سنین پایین با بیگانگان و اتباع خارجی نیز انجام می‌شود.
وی ادامه داد: متاسفانه تبعات و آسیبهای روحی و جسمانی به خصوص برای دختران در ازدواجهای زودرس فراوان است و ترک تحصیل و دور شدن از فعالیتهای اجتماعی و پیشرفت در علوم تنها بخشی از آسیبهای مشهود در زندگی و آینده دختران در این نوع ازدواجهاست.
بازگشت ۱۳ هزار دانش آموز خراسان رضوی به تحصیل
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی هم گفت: اجرای طرح ضربتی جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان در این استان منجر به جلوگیری از ترک تحصیل ۱۳ هزار دانش‌آموز شد.
قاسمعلی خدابنده افزود: اجرای این طرح از پنجم تا پانزدهم دی ماه امسال در استان انجام شد که طی آن با شناسایی دانش‌آموزان ترک تحصیل‌کرده و یا دور از آموزشهای مجازی برای بازگرداندن آنها به عرصه تعلیم و آموزش اقدام شد.
وی ادامه داد: آمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل با توجه شرایط کرونایی در خراسان رضوی افزایش یافته است لذا آموزش و پرورش اقدام به اجرای این طرح ضربتی به منظور جلوگیری از ترک تحصیل دانش آموزان کرد.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: تلاش برای بازگرداندن شماری دیگر از دانش‌آموزان در این قالب همچنان ادامه دارد و خوشبختانه تا کنون عملکرد خوبی در این زمینه حاصل شده است.
نظر شما