مساله آلودگی هوا یکی از مشکلات جدی در دنیاست که متاسفانه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران نیز وجود ملموسی دارد. هرچند تاکنون اقدامات زیادی هم در رابطه با کاهش آن انجام شده، اما نتایج آن چندان مطلوب نیست. این که کشورها، مشاغل و افراد با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای خود به محیط‌زیست کمک می‌کنند، در اذهان عمومی جامعه جا افتاده و امروزه به عنوان بخشی از اطلاعات عمومی برای همه مردم جهان در دسترس است. کاهش آلودگی سرعت سریع تغییرات آب و هوایی را کاهش می‌دهد و همچنین می‌تواند به سلامت جمعیت جهان کمک قابل توجهی کند. در واقع، به طور متوسط، آلودگی هوا، امید به زندگی هر فرد را دو سال کمتر می‌کند. کارشناسان تخمین می‌زنند که آلودگی هوا «بزرگترین خطر برای سلامتی انسان» است و اثرات آن در مناطق کمتر توسعه‌یافته بدتر هم هست.
کشورهای در حال توسعه و اثرات آلودگی هوا
در بنگلادش، هند، نپال و پاکستان، آلودگی هوا به‌طور متوسط پنج سال از زندگی شهروندان می‌کاهد. این در حالیست که تعداد افراد ساکن در این کشورها حدود یک چهارم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. آلودگی امروز در این چهار کشور در مقایسه با ۲۰ سال پیش ۴۴ درصد بیشتر است. در برخی مناطق، آلودگی هوا می‌تواند تا هشت سال کمتر از میانگین امید به زندگی در مکان‌های دیگر باشد. «بنگلادش» با بدترین تولید آلاینده در جهان پیشتاز این کشورهاست.
آلودگی هوای داخل ساختمان عامل ۶ درصد از کل مرگ و میرها در کشورهای در حال توسعه استآلودگی هوا در شهرها بسیار بدتر از آلودگی هوای سایر مناطق است. اگرچه ممکن است چنین چیزی بدیهی به نظر برسد، اما میزان اختلاف سطح آلودگی بین یک شهر در یک کشور توسعه‌یافته و یک شهر در یک کشور در حال‌توسعه شدید است. در کشورهای در حال توسعه، ۹۸ درصد از ساکنان شهرها در مناطقی زندگی می‌کنند که آلودگی بیش از حد مجاز دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی(WHO) است، در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته این میزان به ۵۶ درصد کاهش می‌یابد. هر دوی این اعداد بسیار زیاد هستند، زیرا کارشناسان تخمین می‌زنند که این سطوح آلودگی باعث مرگ بیش از سه میلیون نفر در سال می‌شود، اما کشورهای در حال‌توسعه به وضوح مشکل بسیار بزرگ‌تری دارند.
آلودگی هوای داخل ساختمان عامل ۶ درصد از کل مرگ و میرها در کشورهای در حال توسعه است. این نوع آلودگی ناشی از سوزاندن سوخت جامد در داخل خانه برای پخت و پز و گرمایش است. سوخت جامد در این کشورها بیشترین استفاده را برای پخت و پز دارد، زیرا بسیاری از کشورهای در حال‌توسعه از فناوری پخت و پز بدون آلایندگی، مشابه کشورهای پیشرفته‌تر برخوردار نیستند. تنها ۶۰ درصد از جهان به این سوخت‌ها و فناوری‌های پاک دسترسی دارند. اگرچه این تعداد به آرامی در حال افزایش است، اما سالانه ۱.۶ میلیون نفر، مرگ ناشی از آلودگی فضای داخلی به کشورهای در حال توسعه نسبت داده می‌شود.
آلودگی هوا بر افراد در طول زندگی تأثیر منفی میگذارد که از رحم مادر شروع و تا دوران پیری ادامه می‌یابد. همانطور که گفته شد، آلودگی هوا عامل از دست دادن سال‌های پایان زندگی است، اما این آلودگی رشد ریه‌های کودکان را نیز کند می‌کند و می‌تواند باعث زایمان زودرس هم بشود. نتایج یک مطالعه در کالیفرنیا نشان می‌دهد که سطوح بالاتر آلودگی ذرات با افزایش زایمان زودرس مرتبط است. حتی یک افزایش کوتاه‌مدت در آلودگی هوا می‌تواند منجر به زایمان زودرس بیشتر شود که چندین خطر برای سلامتی به همراه دارد. علاوه بر این، ریه‌های کودکان تا زمانی که به بلوغ نرسند به طور کامل رشد نمی‌کند و آلودگی هوا این رشد را کند می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که وقتی رشد ریه‌ها کند می‌شود، ریه‌های کودکان هم ممکن است هرگز به ظرفیت کامل خود رشد نکنند.
حتی یک افزایش کوتاه‌مدت در آلودگی هوا می‌تواند منجر به زایمان زودرس بیشتر شود که چندین خطر برای سلامتی به همراه دارد
مطالعات نشان می‌دهد که کیفیت پایین هوا می‌تواند احتمال ابتلا به COVID-۱۹ را افزایش دهد. علاوه بر این، هنگامی که فرد به ویروس مبتلا می‌شود، ریه‌های افرادی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند کمتر قادر به مبارزه با عفونت هستند و باعث افزایش نرخ مرگ و میر در کشورهای با درصد آلودگی بالاتر می‌شود. یک مطالعه دیگر نشان داده که یک میکروگرم در هر متر مکعب افزایش غلظت ذرات ریز، می‌تواند باعث افزایش ۸ درصدی در میزان مرگ و میر COVID-۱۹ شود.
برای مبارزه با اثرات نامطلوب آلودگی هوا در کشورهای در حال توسعه، جهان به مشارکت اجتماعی مردم و از آن مهم‌تر به مشارکت بیشتر دولت در این زمینه نیاز دارد. برای این‌که کشورهای در حال توسعه به اندازه کافی انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند، کشورهای توسعه‌یافته نیاز به همکاری و اجرای استانداردهای کیفیت هوا برای ارتقای سلامت دارند. این تلاش‌ها نیازمند فداکاری شدید هستند، اما برای کمک به حفاظت از زندگی تقریبا همه افراد روی زمین ضروری هستند.
کشورهای توسعه‌یافته برای مقابله با آلودگی هوا چه کرده‌اند؟
روند الگوهای انتشار در بسیاری از کشورهای توسعه یافته ویژگی‌های مشابهی را نشان داده است. چنین چیزی به وضوح در بخش‌های تولید برق و داخلی و در حمل و نقل نشان داده شده است.
در بخش تولید برق، در بیشتر کشورها و حداقل در اروپا، تغییری از تولید کنترل نشده زغال‌سنگ و نفت به موقعیتی صورت گرفته است که بخش بسیار بیشتری از تولید، از سوخت‌های پاک‌تر مانند گاز یا انرژی هسته‌ای تامین شود. زغال‌سنگ یکی از منابع قدیمی تولید انرژی در کشورهای اروپایی بوده و هنوز هم به میزان زیادی از این ماده برای تولید انرژی و به ویژه تولید برق استفاده می‌شود، چرا که بیشتر این کشورها از منابع نفت و گاز بی‌بهره‌اند. در حالی که هنوز از زغال سنگ و نفت برای تولید برق استفاده می‌شود، اما این استفاده اغلب همراه با نوعی فناوری کاهش، مانند «گوگرد زدایی» از گازهای دودکش استفاده می‌شود. نتیجه خالص این الگوهای تغییر این است که برای اکثر بخش‌های صنعتی، انتشار آلاینده‌ها، مانند SO۲، از معیارهای بازده اقتصادی این بخش جدا شده است.
هنوز از زغال سنگ و نفت برای تولید برق استفاده می‌شود، اما این استفاده بیشتر همراه با نوعی فناوری کاهش، مانند «گوگرد زدایی» از گازهای دودکش استفاده می‌شودبخش داخلی نیز شاهد تغییرات عمده‌ای در مصرف سوخت بوده و از این رو، انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش یافته است. در اکثر کشورهای شمال غربی اروپا و جاهای دیگر، زغال سنگ زمانی سوخت غالب بود. بنابراین تغییر الگوهای انتشار پیامدهای قابل توجهی بر کیفیت هوای شهری داشته است. دور شدن از زغال سنگ در بخش‌های خانگی، تجاری و صنعتی کوچک‌تر به خودی خود منجر به کاهش قابل توجه غلظت آلاینده‌هایی مانند SO۲ و ذرات معلق شده است. این روند در بسیاری از کشورها با تغییر الگوهای انتشار از تولید برق، نه تنها در حرکت به سمت سوخت‌ها و فناوری‌های پاک‌تر، بلکه با انتقال به نیروگاه‌های بزرگ‌تر در مناطق روستایی دور از شهرها، تقویت شده است.