خلیج فارس یکی از حساس ترین نقاط جهان در محاسبات ژئواستراتژیک و نگرش های ژئوپلتیک به حساب می آید و از آنجا که شاهراه بازرگانی جهان است، به جاده ابریشم دریایی لقب گرفته است.
این خلیج در زمره یکی از با ارزش ترین زیست بوم های آبی جهان محسوب می شود که با وجود متنوع ترین رویشگاههای گرمسیری، گونه های مختلف جانداران آبزی و نظایر آن دارای شرایط بسیار ویژه ای است که محیط زیست آن را تبدیل به محیطی بسیار حساس و شکننده کرده است.
متاسفانه در سال های اخیر، عوامل مختلفی چون افزایش جمعیت، توسعه شهرنشینی، گسترش صنعت، استفاده غلط از منابع طبیعی و نظایر آن باعث بروز آلودگی شدید زیست محیطی در این منطقه شده و آن را در معرض خطر جدی قرار داده است.
در این میان آب سنگ های مرجانی از مجموعه اجتماعات دریایی حساس و کمیاب به حساب می آیند و به علت جمعیت بسیار زیاد آبزیان وابسته به خود، در ردیف منابع حیات بخش اکوسیستم دریایی قرار می گیرند.
این آبسنگ های زیبا پناهگاه ماهیان، محل تخم ریزی برخی از آنان و نوزادگاه بسیاری از گونه های آبزی هستند. این زیستگاه ها مناطق امنی را در دریا ایجاد می کنند، بنابراین از بین رفتن آنها ضربه بزرگی را به حیات آبزیان وارد می کند از این رو احیا و بازسازی زیستگاه های یادشده باید با انجام پاکسازی ساحلی و دریایی جایگاه های مرجانی جزیره ناز و پارک زیتون در دستور کار اداره محیط زیست شهرستان قشم و سازمان منطقه آزاد قرار بگیرد و اعتبارات خوبی برای این کار اختصاص داده شود.
به عقیده کارشناسان محیط زیست دریایی، مرجان ها پایه و اساس چرخه زیستی در اقیانوس ها و دریاها هستند، به طوری که نابودی آنها، نابودی تمام آبزیان دریاها و اقیانوس ها را به دنبال خواهد داشت. در حالی که تصور می شود اکسیژن موجود در کره زمین به تمامی از سوی درختان تولید می شود، اما در واقع ۷۵ درصد این اکسیژن از سوی موجودات دریایی همچون آبسنگ های مرجانی، جلبک ها، صدف های دریایی و سیتوپلانکتون ها تولید می شود.
این روزها احساس می شود که آلودگی و کدورت آب در خلیج فارس به ویژه آب های جزیره قشم بسیار بالاست و اگر این موارد به همین روال پیش برود و سازمان های مسوول، جامعه محلی و گردشگران ورودی به نگین خلیج فارس آبسنگ های مرجانی را یاری نکنند، بدون شک در آینده ای نه چندان دور این موجودات با ارزش دریایی نابود خواهند شد.
این تهدیدها با صید بی رویه، ریختن زباله به ویژه بطری های پلاستیکی و قوطی ها فلزی نوشابه و زباله های زیست ناپذیر در نوار ساحلی جزیره ناز و پارک زیتون قشم به ویژه در کنار آبسنگ های مرجانی، رعایت نکردن فاصله از سوی برخی غواص های تفریحی هنگام غواصی نسبت به مرجان ها، انداختن لنگر شناور های تفریحی و گردشگری در مناطق مرجانی، افزایش رسوبات و ورود حجم بالایی از روان آبها به اکوسیستم های دریایی تشدید می شود.
به علاوه موارد یادشده عوامل متعددی مانند خشک کردن دریاها برای ساخت هتل ها و اسکله ها، برداشت بی رویه از مرجانها برای ساخت و ساز، وجود آب شیرین کن ها، ساخت موج شکن ها، نشت مواد نفتی، روش های نادرست ماهیگیری، آلودگی های شیمیایی، توسعه نواحی ساحلی حاصل از توسعه شهرها، کمبود منابع و نبود مدیریت و بسیاری عوامل دیگر نیز در تخریب آبسنگ های مرجانی اثر گذار هستند.
در همه جای دنیا، شفافیت آب این زیستگاه ها و جمعیت ماهیان تزیینی و رنگارنگ ساکن در آن، از دیرباز زیستگاه این جانداران را به یکی از پر طرفدار ترین نواحی تفریح در برنامه های گردشگری ساحلی مبدل ساخته است که متاسفانه در مناطق یادشده از جزیره قشم استفاده تفرجی و گردشی، نشانه هایی از آسیب های جبران ناپذیری را به پیکره این موجودات کمیاب دریایی نشان داده است.
آبسنگ های مرجانی جزو ذخایر زیستی جهان هستند و از جایگاه بالایی به لحاظ ارزشی برخوردارند ضمن اینکه این زیست بوم ها بهترین شاخص سنجش سلامت آب دریا به شمار می روند و به تغییرات محیطی بسیار حساس هستند و ایجاد هر گونه تغییر در پارامترهای فیزیکی دریا بر فعالیت و زندگی آنها اثر گذار است.
آبسنگ ها علاوه بر تنوع زیستی جز پر تولیدترین اکوسیستم ها محسوب می شوند و نقش مهی در پایداری حیات دریاها، استفاده گردشگری، تامین غذا و دارو دارند که سواحل دریاها و خشکی ها و جزایر کم ارتفاع را نیز در مقابل امواج و فرسایش محافظت می کنند.
خلیج فارس به عنوان زیست بوم منحصر به فرد در میان حوضه های آبی جهان و زیستگاه های مرجان دریایی با مساحتی برابر با ۴۰ هزار کیلومتر مربع که از یک طرف به وسیله تنگه هرمز به اقیانوس هند راه دارد و در منطقه گرمسیری و خشک واقع شده و این موقعیت موجب شده که آبزیان موجود در این پیکره آبی به علت فشارهای زیاد دامنه تحمل شان نسبت به تغییرات محتوایی کم شود و با ورود آلاینده ها در اثر بروز آلودگی بشدت آسیب پذیر باشند.
از آنجاییکه محیط زیست یکی از ارکان اصلی توسعه محسوب می شود که منجر به بروز لطمات جبران ناپذیری، به سلامت انسانها که ناشی از فعالیت های انسانی و طبیعی است می شود آلودگیهای ناشی از منابع طبیعی معمولا ایجاد مشکلات جدی برای حیات جانوران یا اموال انسان ها نمی کنند. این در حالی است که فعالیت های انسانی چنان مشکلاتی از نظر آلودگی ایجاد می کند که بیم آن می رود، بخش های از زمین تبدیل به محیط مضر برای سلامتی انسان ها شود.
محیط زیست دریایی به سبب اینکه از عناصر بسیار گوناگونی تشکیل شده است در برابر مواد خارجی که به عمد یا غیر عمد به آن وارد می شود بسیار آسیب پذیر است. در نزدیکی سواحل تنوع زیستی چشمگیرتر است زیرا از مواد غذایی غنی برخوردار بوده که از طریق رودخانه ها به دریاها ریخته می شوند که این مواد بدون احتساب نتایج فعالیت های انسان است.
گیاهان و جانوران خلیج فارس به آبزیان حاره ای وابستگی دارند و جوامع زیستی آنها نیز دارای ویژگیها و نیازهای محیطی اکوسیستم های مناطق گرمسیری است چنین اکو سیستم هایی متکی به انرژی خورشیدی هستند تا به بستر دریا نفوذ کرده زمینه فتوسنتز را برای گیاهان دریایی از قبیل جلبکها و مرجانها فراهم سازند.
متاسفانه این روزها تعدادی از بارورترین و متنوع ترین اکوسیستم های دریایی خلیج فارس شامل درختزارهای مانگرو، سواحل کم عمق تالابی، جزایر مرجانی، فون و فلور غنی آن بر اثر طرح های توسعه سواحل و ساخت و ساز اسکله های گردشگری، تاسیسات نفتی و صنعتی از بین رفته یا در معرض خطر قرار دارند.
در پارک زیتون جزیره قشم آبسنگ های مرجانی از خانواده portidae، acroporidae، faviidae و siderastreid و در جزیره ناز آبسنگ های مرجانی از خانواده faviidae به عنوان گونه های غالب منطقه شناخته می شوند.
خلیج فارس با گستره نزدیک به ۲۳۷ هزار و ۴۷۳ کیلومتر مربع بین ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده است و جزیره زیبای قشم، همچون نگینی بر پهنه آب های نیلگون آن می درخشد.
این جزیره با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.
شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌های خلیج فارس گسترده شده است.