خلیج فارس با گستره نزدیک به ۲۳۷ هزار و ۴۷۳ کیلومتر مربع بین ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است و جزیره زیبای قشم، همچون نگینی بر پهنه آب های نیلگون آن می درخشد.
شهر قشم در دماغه این جزیره از بندرعباس حدود ۲۲ کیلومتر فاصله و جهتی جنوب غربی - شمال شرقی دارد و با یک چین خوردگی که حدود ۲۵ میلیون سال پیش (دوره میوسن) اتفاق افتاده، مرتبط است. در این جزیره صخره های مربوط به پنج میلیون سال پیش (دوره پلیوسن) نیز مشاهده می شود.
جزیره قشم توسط کوه های آهکی که بیشتر دارای دیواره های عمودی هستند احاطه شده است. این کوه ها به فواصل مختلف از کناره ساحل قرار گرفته اند به طوری که بعضی از آنها به طور مستقیم در کناره و بعضی دیگر، چندین کیلومتر از کناره فاصله دارند.
سواحل این جزیره دندانک دار و به دلیل وجود صخره های زیر دریایی، عمق آب در سواحل آن کم است. همانطور که در بیرون آب و در خشکی به علت چین خوردگی کوه های شگفت آور، وجود سطوح تخت در بالای ارتفاعات، ستون های حاصل از فرسایش، برجستگی و فرورفتگی های ناشی از هوا زدگی، زیبایی های قشر را به رخ بینندگان می کشد، در اعماق آب ها نیز تنوع گونه های رنگارنگ، صخره های عجیب و پر رمز و راز و دیدنی های شگفت انگیز که هر کدام مانند تابلوی نقاشی شده نفیسی بسیار چشم نواز و در نوع خود منحصر به فرد هستند.
به طور کلی حیات آبی قشم دارای چهار بستر گِلی، شِنی، صخره ای و مرجانی است. به جز بستر گِلی که بیشتر در منطقه جنگل های حرا وجود دارد، بسترهای دیگر را در جای جای آب های پیرامون قشم می توان مشاهده کرد. بخش اعظم آب های قشم دارای بستری شنی است و بعد از آن می باید به بستر های صخره ای و مرجانی اشاره کرد.
در هر بستر می توان شاهد گونه های خاص آن بود، به طور مثال در بستر گِلی و شِنی از گروه بی مهرگان، شقایق های دریایی خاص منطقه، میگوها و مادر میگو (Locust Lobster) و از گروه مهره داران کفال، شوریده، شبه شوریده، گربه ماهی، مار ماهی گِلی، چند نوع از سفره ماهیان و کفشک ماهی ها را می توان نام برد.
در بستر صخره ای از جلبک های قهوه ای، قرمز و سبز منطقه که فصل شکوفایی آنها در پاییز است و به صورت علفزارهای دریایی است، و از بی مهرگان نظیر عروس دریایی، کشتی چسب ها، مرجان خاص خلیج فارس، کرم های پرتاز منزوی، حلزون های دو کفه ای خوراکی و مروارید ساز، نرم تنان بدون صدف، ستاره دریایی، خیار دریایی، توتیا و هشت پا، از گروه ماهیان انواع ماهی های صخره ای، خفاش ماهی، ماهی های تک خار، سر خار، کوسه سرچکشی منطقه، شاه میگو (Lobster)، میگوی تمیز کننده و در بستر مرجانی از گونه های مرجانی مانند مرجان های سنگی و بادبزنی و از ماهیان نواحی مرجانی مانند ماهی جراح، خروس ماهی و خلاصه زیباترین شاه میگوی جهان با نام علمی (Panulirus versicolor) را می توان نام برد.
آب های قشم، با این تنوع بزرگ جانوری و به ویژه تپه ها و جزایر مرجانی آن نه فقط هیچ‌گاه به طور کامل و جامع مورد تحقیق قرار نگرفته است بلکه توسط عوامل بیرونی در معرض خطرات تهدید است.آب های قشم، با این تنوع بزرگ جانوری و به ویژه تپه ها و جزایر مرجانی آن نه فقط هیچ‌گاه به طور کامل و جامع مورد تحقیق قرار نگرفته است بلکه توسط عوامل بیرونی در معرض خطرات تهدید است.
جلوگیری از روند تخریب مرجان های منطقه که خود تاثیر مستقیم بر روی سایر گروه های جانوری و گیاهی دارد، نقش مهمی ایفا می کند. در این نواحی، مسایل مربوط به تنوع گونه ای و درون گونه ای و رقابت بین گونه ها و دشمنان و مدافعان مرجان ها، برای تحقیقات بسیار مهم است. در آب های قشم علاوه بر گروه های یادشده، گروه نرم تنان موجود نیز بسیار متنوع و قابل توجه است. این گروه شامل شکم پایان، دو کفه ای ها، ناو پایان، بسپاره صدفان و سر پایان است.
از دیگر گروه های موجود در آب های قشم می توان به سخت پوستان که از متنوع ترین گروه بندپایان بعد از حشرات می باشند اشاره کرد. این گروه در آب های قشم در نواحی جذر و مدی، صخره ای، گِلی و شِنی از تنوع خاصی برخوردار بوده که می توان به خرچنگ های پهن و دراز، کشتی چسب ها، میگو های عابد، بشکن زن و معمولی و خرچنگ دراز دریایی اشاره کرد.
گروه دیگری که در آب های قشم موجود است و تاکنون نیز درباره آنها مطالعه کاملی انجام نشده گروه خارپوستان است. این گروه شامل ستاره های دریایی، توتیا، خیارهای دریایی و دلارهای سنگی هستند که در نواحی کم عمق زندگی می کنند و بالاخره از گروه ماهیان که از آنها نام برده نشد می توان به گِل خورک اشاره کرد که در منطقه جنگل های حرا یافت می شود، همچنین می توان به گونه‌هایی از ماهیان گوپی اشاره کرد که بر روی صخره ها بالای سطح آب منتظر برخورد امواج می باشند.
اگر زیبایی های موجود در آب های قشم را مدیون مرجان ها بدانیم چیزی به گزاف نگفته ایم.
نقش مرجان ها را در آب های منطقه زمانی بهتر می توان دریافت که بدانیم با نابودی آنها بخش اعظم حیات جانوری منطقه از بین خواهد رفت و این مطلب علاوه بر خسارات مهم زیست محیطی تاثیر بسیار ناگواری بر چرخه اقتصادی منطقه به همراه خواهد داشت.
مرجان ها علاوه بر تامین مواد غذایی بر بیشتر گونه های موجود، نقش بسیار مهمی در تصفیه آب های منطقه و مهیا ساختن شرایط برای ادامه زندگی سایر گونه ها دارند و نیز عامل بازدارنده ای در تخریب نوار ساحلی بر اثر طوفان ها و امواج پرقدرت هستند.
در حقیقت مرجان ها برای سواحل به عنوان یک موج شکن طبیعی عمل می کنند. در آب های اطراف قشم بیش از ۳۰ گونه مرجان وجود دارد. این رقم در آب های خلیج فارس به بیش از ۷۰ گونه می رسد که بیش از ۵۰ گونه آن در آب های ایران زندگی می کنند.
مرجان ها به طور مستقیم و غیر مستقیم در چرخه حیات آبزیان کوچک پیکر و درشت پیکر منطقه از تغذیه موجودات گرفته تا محلی برای تخم گذاری و اختفای آنها نقش بسیار مهمی دارند. شکارچیان بزرگ، از قبیل کوسه ها و دلفین ها، غذای مورد علاقه خود را در بستر های مرجانی به راحتی می یابند. تداوم این حیات آبی قشم و زیبایی هایش در گروه حفظ مرجان های منطقه است.
کوسه‌ها
از دیگر گونه هایی که در آب های قشم زندگی می کنند و می توان از آنها نام برد باید به کر کوسه ها و یا کوسه های بزرگ پیکر پلانگتون خوار اشاره کرد. این آبزی که بزرگترین جانور آبی منطقه است غذای خود را از پلانکتون های موجود در آب ها تهیه می کند.
لاک پشت‌ها
جانور دیگری که در آب ها و سواحل قشم پایگاه بسیار مهمی برای زندگی آن محسوب می شود لاک پشت بزرگ دریایی است که انواع مختلفی دارد. لاک پشت ها در فصل بهار و در ماه اردیبهشت و خرداد در سواحل قشم شروع به تخم ریزی می کنند.
جزیره قشم با وسعت یکهزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.
شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌های خلیج فارس گسترده شده است.
