اشتباه نکنید! دعای یا علی یا عظیم رو نمی‌گم که به عنوان دومین دعا در مفاتیح اومده و بعد از هر نماز در ماه مهمونی خدا زمزمه می‌کنیم. منظورم دعای اللهم ارزقنی حج بیتک الحرام هستش. من که هر سال بعد از نمازهام این دعا رو می‌خوندم؛ حتی قبل از دعای یا علی یا عظیم و آرزو می‌کردم که خدا توفیق زیارت خونه خودش رو نصیبم کنه، اون هم نه فقط امسال که هر سال، ولی برخی می گفتند تو که ۱۵ سال پیش ثبت نام کردی و ویروس کرونا که همه چیز از جمله حج واجب رو تعطیل کرد، هزینه حج رو، اون هم توی دو مرحله پرداخت کردی! چقدر خوش خیال هستی که سال ۱۴۰۱ راهی خونه خدا بشی، تازه! اون هم در شرایطی که به همه واجدان شرایط پیامک داده اند تا برای حج ثبت نام کنند ولی وقتی اسم تو نیست برای چی اینقدر تقلا می‌کنی.
از حق نگذریم استدلال آنها هم تا حدودی درست بود و احتمال عزیمت به حج ابراهیمی نزدیک صفر بود ولی من این دعا رو با تمام وجود می خوندم که خدایا اسمم رو جزو حاجیان بیت الله الحرام ثبت کن، همان حاجیانی که حجشان قبول، سعیشان مشکور و گناهانشان آمرزیده می شود. اهمیت این آرزو و درخواست رو بیش از هر چیز در این بخش از دعا می دیدم که خدایا از تو آن امر حتمی را درخواست می کنم که در شب قدر برایم رقم می زنی و تقدیرم را در آن قرار می دهی.
البته در دعاهای دیگر ماه مبارک هم از خدا درخواست می کنیم. مثلا در دعای اللهم رب شهر رمضان می خواهیم که سفر حج رو روزی ما قرار بده یا در دعای ابو حمزه ثمالی این درخواست سه بار از از زبان امام سجاد (ع) اومده. در یکی از دعاهای عید فطر هم می گوییم وَ تَکْتُبَنِی فِی الْوَافِدِینَ إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ. یه دعایی هم از امام صادق (ع) نقل شده که این دعا رو می خوندند اللهم انی بک و منک اطلب حاجتی تا اونجا که از خدا میخواد ان تجعل لی فی عامی هذا الی بیتک الحرام سبیلا و این دعا به دعای حج معروف هستش و سفارش شده که شب های ماه مبارک بعد از نماز مغرب بخونید.
حالا که در محضر امیرمومنان (ع) این کلمات رو کنار هم می چینم و گزارشی از تجربیات حج خودم رو در اختیار زائران آینده و علاقه مندان این سفر الهی قرار می دم، از حضرتش می خوام تا عنایتی به حقیر داشته باشه و همانگونه که برادرش، رسول خدا (ص) فرمود شهر علم است و علی (ع) درِ آن، امیرمومنان (ع) رو واسطه قرار دادم تا صاحب خونه، قلمی روان و نیتی خالص عطا و در ثواب حاجیان هم شریکم کنه و اون رو ذخیره ای برای دنیای باقی قرار بده.
همان زمانی که سازمان حج با ارسال پیامک اعلام کرد به دلیل کرونا برخی از متقاضیان واجد شرایط ثبت نام نکرده و نوبت به افراد بعدی می رسه، نوبت آزمونی جدید فرا رسید؛ طوری که در یک دو راهی قرار گرفتم، برخی افراد از روی دلسوزی می گفتند با این وضعیت کرونایی معلوم نیست چند سال دیگه راه مکه باز بشه و پول ریختن برای حج هم کاری بیهوده ای هستش. برخی می گفتند دولت با کمبود هزینه روبرو هستش و می دونه که حالا حالاها حجی در کار نیست و می خواد با پول متقاضیان حج، کمبود خزانه خودش رو جبران کنه. بعضی هم می گفتند هر مسلمون مستطیع وظیفه داره مقدمات حجش رو انجام بده ولی اگر از طرف دولت خودمون یا عربستان مانعی ایجاد شد، دیگه بر گردن ما تکلیفی نیست و اگه وقت مرگمون هم توی این فاصله رسید، راحت سرمون رو میذاریم زمین. با همه این قیل و قال ها عزمم رو جزم کرده و راه دوم رو برگزیدم.
این مقدمات رو گفتم تا به اصل مطلب برسم. الغرض! اگرچه دعای حج از امام صادق و امام کاظم علیهما السلام نقل شده که هر روز بعد از نمازهای واجب ماه رمضان بخونیم ولی در دعاهای دیگر این ماه هم به آن اشاره شده است. مثل دعایی که در هر شب از ماه خدا وارد شده که خدایا حج خونه خودت رو، هم امسال و هم سال های آینده نصیبم کن ولی در دعای حج از خدا می خواهیم که ما رو از مواقف کریمه و مشاهد شریفه و همچنین زیارت قبر پیامبر رحمت للعالمینش بهره مند کنه. سال گذشته دیدیم در حدود ۴۰ هزار ایرانی به حج رفتند که به دلیل کرونا نصف سهمیه هر سال بود و امسال قراره حدود ۹۰ هزار نفر به خونه خدا مشرف بشن و هنوز بیش از دو میلیون نفر از ایرانیان چشم به راه سفر به خونه معشوق هستند که آیا توفیق زیارت بیت الله نصیبشون می شه یا نه ولی چرا اونایی که یه بار طعم حج بر جانشون نشسته، دوباره از خدا درخواست می کنند که به این سفر بروند درحالی که دو میلیون توی صف انتظار هستند؟ تازه! این افراد رو کسانی تشکیل می دهند که تا سال ۸۶ با پرداخت یک میلیون تومن وظیفه خودشون رو برای این فریضه انجام داده اند.
شاید با خواندن این فرازهای درخواست طواف بیت الله سوالی مطرح شود که چرا در ماه رمضان اینقدر بر توفیق انجام حج تأکید شده است. از برخی بزرگان نقل شده که جوهر دعاهای ماه مبارک رمضان دو چیزه. یکی طلب غفران و رحمت از خدا و یکی هم طلب حج که به دومی کمتر توجه می شه درحالی که در بیشتر دعاهای ماه رمضان به حج اشاره شده ولی بیشتر مردم همون دعاهایی رو می خونند که درخواست حج در اونها نیومده. البته وظیفه ما دعا کردن است و به قول حافظ وظیفه تو دعا گفتن است و بس.
برخی دیگر از بزرگان نیز نظرشان این است که تا حج رو درک نکنی و اون رو به پایان نرسونی، به پیوند با امام دست نخواهی نیافت و این اندیشمندان به این روایت از امام باقر (ع) استناد می کنند که تمام الحج لقاء الإمام؛ تمامیت حج به پیوند و لقاء امام است. شاید یکی از حکمت‌های موضوع، این نکته باشه که چون ترک گناه و تقوای الهی برترین اعمال در ماه رمضان هست و پیامبر (ص) هم در خطبه معروف شعبانیه فرمود که بهترین کارها در ماه رمضان دوری از حرام های خداست و از طرف دیگه آمرزش گناهان، بزرگترین آرزوی بندگان خداست و بهترین فرصت هم برای برآورده شدن این آرزو، شب‌های قدر هستش. در روایاتی هم نقل شده که اگه انسان در شب قدر آمرزیده نشه، دیگه آمرزیده نمی‌شه، مگه این که روز عرفه یا در سرزمین عرفات حاضر بشه و مورد رحمت و مغفرت الهی قرار بگیره. خب! طبیعی هستش که هر آدمی برای رسیدن به این خواسته منتظر بهترین فرصت‌هاست و درخواست حجّ خونه خدا و حضور در عرفات در روز عرفه، باعث می شه تا اگه احیاناً در شب قدر آمرزیده نشده، بتونه از فرصت نهایی روز عرفه استفاده کنه. البته سفر خونه خدا حکمت‌های فراوانی در زمینه های فردی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی داره که هر کدومش به تنهایی کافیه تا هر مسلمونی آرزوی اون رو داشته باشه.
بعضی از بزرگان مثل آیت الله جوادی آملی معتقدن که درخواست حج، درخواست توفیق تجدید بیعت با امام معصوم (ع) و تقاضای توفیق برای اعلام وفاداری و آمادگی برای یاری خلیفه الهی هستش. ایشون که ولایت رو شرط قبولی اعمال می دونه، اینگونه نوشته: حج بدون «ولایت» و آهنگ کعبه بدون «امامت» و حضور در عرفات بدون «معرفت امام» و قربانی در منا بدون «فداکاری در راه امامت» و رمی جمره بدون «طرد شیطان استکبار درونی و بیرونی» و سعی بین صفا و مروه بدون «کوشش در شناخت و اطاعت امام» بی حاصل بوده، سودی نخواهد داشت.
هنگام خوندن زیارت امیرمومنان (ع) در نجف با خواندن این فراز که السلام علیک یا عمود الدین یا این قسمت که الذی فرضت طاعته و جعلت فی اعناق عبادک مبایعته، بیشتر به عمق این ارتباطی پی بردم که آقای جوادی مطرح کرد.
سال گذشته یعنی در جلسه توجیهی عمومی که بیشتر زائران تهرانی در ورزشگاه آزادی شرکت کرده بودند، خبرنگاران هم برای انعکاس خبر این جلسه حضور داشتند و برخی از آنها تصور می کردند به عنوان خبرنگار عازم حج هستم که گفتم به عنوان زائر حضور دارم و فارغ از دغدغه های تهیه خبر و گزارش به واجباتم می پردازم ولی چه کنم که از همان آغاز سفر و حتی قبل از سفر، سوژه های گوناگون همچون شهاب در آسمان ذهنم خودنمایی می کردند.
از زمان قطعی شدن حضورم در حج کمتر از یک ماه فرصت داشتم درحالی که در خیال خود برنامه ریزی ها کرده بودم که مناسک حج رو مطالعه کنم و در حال و هوای این سفر معنوی قرار بگیرم و حتی سفرنامه های معروف رو مطالعه کنم ولی غافل از این که در مدت یک ماه با آن همه کلاس های توجیهی و چیدن مقدمات مادی و معنوی سفر، به کارهای دیگر نمی رسیدم. با این حال در همین مدت کوتاه و در موسم حج چند سفرنامه از متقدمین و متأخرین رو تورق کردم تا اگه خواستم سفرنامه ای بنویسم، با چم و خم کار آشنا باشم و از کارهای تکراری خودداری کنم.
طی سفر حج یادداشت هایی رو در گوشی همراهم ذخیره کردم تا هر کدومش سرنخی برای بخش هایی از سفرنامه باشه ولی زمانی که خواستم دست به قلم بشم و مقدمات تهیه کتاب رو آماده کنم، به موانع دیگری برخوردم که باعث شد تا عطای سفرنامه رو به لقایش ببخشم. در واقع یک ماه از حج گذشته بود و به قول بعضی ها هنوز حال و هوای معنوی حج حاکم بود که همزمان با نوشتن، به دنبال کارهای اجرایی سفرنامه بودم و هر چه پیش می رفتم تصمیمم برای نوشتن کمرنگ تر می شد. برخی تشویق به نوشتن می کردند و برخی می گفتند فایده ای نداره، بعضیا هم می گفتند به صورت اینترنتی بنویسم تا هزینه کمتری داشته باشه. شاید راست می گفتند. چون این افراد، هم تجربه داشتند و هم با ظرافت های کار آشنا بودند. مثلا مدیر یک انتشاراتی می گفت اینقدر سفرنامه نوشته شده که کسی به سفرنامه شما توجهی نمی کنه، مگر این که با قلمی هنرمندانه و ماهرانه بتویسید یا دیگری مشکلات چاپ کتاب و هزینه های سرسام آور اون رو مانعی برای انتشار هر کتابی می دونست، چه برسه به چنین کتابی. در نهایت مسیر نوشتن رو از انتشار کتاب به سمت گزارش نویسی تغییر دادم تا هم خوانندگان بیشتری از طریق رسانه و فضای مجازی در حال و هوای این سفر به یادموندنی قرار بگیرند و اگر عازم حج هستند به مرور با آخرین رویدادها و اتفاقات حج آشنا شوند و هم اونایی که قبلا تجربه حج رو داشتند، مروری بر خاطرات خودشون داشته باشند و حال و هوایی تازه کنند.