به گزارش ایرنا، استان فارس از ۱۱ اثر ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو بهره می‌برد و می‌توان گفت این استان یکی از پیش‌روترین استان‌های کشور در تعداد آثار جهانی به شمار می‌رود. بیشترین آثار جهانی استان فارس در شیراز و شهرستان‌های مرودشت، فیروزآباد، کازرون، سروستان و داراب قرار گرفته‌اند و این مجموعه‌های ارزشمند تاریخی در ایام نوروز میزبان شایسته‌ای برای گردشگران داخلی و خارجی هستند.
میراث جهانی تخت‌جمشید
تخت جمشید یکی از این آثار جهانی است که هر ساله در عید نوروز با استقبال چشمگیر گردشگران داخلی و خارجی مواجه می‌شود. شهر باستانی تخت جمشید یا پرسپولیس، پایتخت امپراتوری هخامنشی بوده و کاخ‌های متعددی در آن ابهت تاریخ باستانی را به رخ کشیده‌اند.
تخت جمشید که همواره بیشترین آمار بازدید گردشگران نوروزی از پایگاه‌های جهانی را به خود اختصاص می‌دهد، نخستین بار در ۲۴ شهریورماه سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران با شماره ۲۰ به ثبت رسید و از جمله نخستین بناهای تاریخی و محوطه های باستانی ثبت شده در ایران است. این مجموعه با ارزش در سال ۱۳۵۸ همزمان با سال ۱۹۷۹ میلادی نیز با شماره ۱۱۴ به عنوان میراث جهانی به ثبت یونسکو رسید.
طبق دیدگاه کمیسیون یونسکو تخت جمشید یک شاهکار بی نظیر است که حاصل ابتکار و نبوغ انسان‌های دوران باستان است. این بنای بی‌همتای تاریخی اثری استثنائی است که فرهنگ و تمدن اقوام بسیاری را در خود جای داده است و از طریق آن می توان یادگارهای کهن قرون و اعصار گذشته اقوامی را زنده کرد.
منطقه باستانی تخت جمشید در شمال شرقی شهر شیراز و مرودشت واقع شده است. فاصله شیراز تا تخت جمشید حدود ۷۰ کیلومتر است و مرودشت نیز در ۱۱ کیلومتری جنوب غربی تخت جمشید قرار دارد.
مجموعه جهانی پاسارگاد
مجموعه پاسارگاد نیز در سال ۱۳۸۳ خورشیدی بر اساس بندهای یکم، دوم، سوم و چهارم معیارهای فرهنگی در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۱۰۶ به ثبت رسید.
پاسارگاد نخستین نشانه بارز معماری سلطنتی هخامنشی است. کوروش هخامنشی در این مکان یک مجموعه وسیع از کاخ، تالار بارعام و چند آرامگاه را در کنار یک سروستان بزرگ بنا نهاد. در حقیقت مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه‌ای از سازه‌های باستانی برجای‌مانده از دوران هخامنشی است که دربرگیرنده ساختمان‌هایی چون پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است.
آرامگاه کوروش نیز در این مکان قرار دارد. این مجموعه تاریخی در فاصله حدود ۱۳۰ کیلومتری شمال شیراز واقع است و در ایام نوروز با اجرای برنامه‌های مختلف میزبان گردشگران است.
باغ ارم
در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰ در سی و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو باغ ارم شیراز به همراه باغ پاسارگاد در قالب یک پرونده زنجیره‌ای با نام "باغ‌های ایرانی" با شماره ۱۳۷۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.
باغ ارم با مساحتی افزون بر ۱۱۰ هزار و ۳۸۰ متر مربع از جاذبه های گردشگری شیراز به شمار می‌رود که به واسطه درختان مرکبات و خیابان‌هایی با سروهای باشکوه در پیرامونش، محبوبیت زیادی بین گردشگران دارد. این باغ از درخت گردو، بادام، سیب، خرمالو، نارنج، انار، ازگیل و گلابی بهره می‌برد و درختان غیرمثمر همچون کاج، اکالیپتوس، زبان گنجشک، افرا، سروناز، ارغوان، سپیدار، بید مجنون و بید مشک نیز زیبایی دوچندانی به فضای آن داده‌اند.
گیاهان تزیینی باغ هم کم نیستند؛ به‌خصوص گل‌های رز ضلع غرب و شمال غربی که زیبایی و طراوت خاصی به آن بخشیده‌اند. تنوع و تعدد گل‌های رز این باغ به حدود ۲۰۰ گونه می‌رسد. گل‌های طاووسی، سنبل درختی، ژاله، شب بو، نسترن، یاس زرد، میخک، میمون، بنفشه، آهار، اطلسی، آلاله، گل ساعت، نیلوفر، شاه پسند، شیپوری و داوودی سایر گل‌های باغ ارم را تشکیل می‌دهند.
درهای ورودی باغ ارم به طرف شمال و بلوار ارم باز می‌شوند، اضلاع دیگر آن به بلوار آسیاب سه‌تایی، خانه‌های مسکونی و باغ‌های دیگر محدود می‌شوند.
عمارت اصلی این باغ هم در بخش غربی این مجموعه قرار دارد که از سه طبقه تشکیل شده و از جذابیت بسیاری برای گردشگران برخوردار است. باغ زیبا و دلنشین ارم که در حال حاضر در اختیار دانشگاه شیراز قرار دارد، در خیابان ارم، نزدیک به میدان ارم و در نزدیکی مجموعه دانشگاه شیراز واقع شده است.
باغ ایرانی پاسارگاد
باغ ایرانی پاسارگاد نیز که از دیگر آثار جهانی در استان فارس محسوب می‌شود یکی از قسمت های مجموعه پاسارگاد است که آن را ریشه معماری باغ‌های ایرانی می‌دانند. در واقع این باغ یکی از قدیمی‌ترین باغ های ایرانی به شمار می‌رود که به دلیل قدمت و زیبایی که دارد لقب مادر باغ‌های ایران را به آن داده‌اند.
در باغ ایرانی، چندین باغ در یک باغ واقع شده‌اند و «باغ شاهی» تنها قسمت کوچکی از این مجموعه وسیع است؛ به بیان دیگر در پاسارگاد با یک طرح «باغ در باغ» روبرو هستیم. باغ ایرانی سه ساختار و طراحی منحصربه فرد دارد؛ این باغ در مسیر عبور جوی آب قرار دارد و با دیوارهای بلند محصور و در داخل باغ هم عمارت تابستانی و استخر آب واقع شده است.
نخستین باغ‌های ایرانی در مسیر خروجی قنات‌ها شکل گرفته‌اند و چون حفرقنات و علوم وابسته به آن به طریقی تجربی به دست مقنی‌های ایرانی برای نخستین بار صورت گرفته است، از این رو شکل گیری باغ در کنار قنات ها نیز از تفکرات و اندیشه ایرانیان سرچشمه گرفته است. باغ ایرانی که در شهر پاسارگاد فارس واقع شده است در ایام نوروز پذیرای مهمانان و مسافران از سراسر ایران است.
محور ساسانی
پس از ثبت این ۲ باغ، پرونده منظر باستان شناسی ساسانی فارس هم با سه سال کار پژوهشی، کارشناسی، مستندنگاری و مرمت‌های اضطراری با مدیریت معاونت میراث فرهنگی کشور تهیه و در آذر ۹۵ به یونسکو ارسال شد.
این پرونده که از فیروزآباد آغاز می‌شود و تا بیشابور و سروستان در استان فارس ادامه دارد، در مهر ماه ۹۶ مورد ارزیابی میدانی نماینده یونسکو قرار گرفت. محور ساسانی در نهایت در سال ۱۳۹۷ در میراث جهانی به ثبت رسید.
این در حالی بود که بیش از ۱۳ میلیارد و ۸۵۰ میلیون ریال از محل اعتبارات ملی برای مرمت‌های اضطراری و امور عمرانی آثار این سه محور در سال مالی ۹۵ هزینه شد.
آثار به جای مانده از دوران ساسانی در شهرستان‌های فیروزآباد، کازرون و سروستان شامل قلعه دختر، شهر گور و آتشکده یا کاخ اردشیر، شهر بیشاپور، نقوش برجسته تنگه چوگان و غار شاپور و کاخ ساسانی است.
شهر باستانی بیشاپور
شهر بیشابور در ۲۵ کیلومتری کازرون واقع شده؛ شهرستانی که ۱۲۰ کیلومتر از شیراز مرکز استان فاصله دارد. این شهر که تا سده هفتم هجری، منطقه ای آباد و مسکونی بود و پس از آن ویران شد، به دستور شاهپور اول ساسانی، دومین پادشاه سلسله ساسانیان ساخته شده و تاریخ ساخت آن بر اساس کتیبه پهلوی ستون های یادبود متعلق به سال ۲۶۲ میلادی است.
این شهر باستانی که یکی از یادمان‌های تاریخی مهم به شمار می‌رود و بیش از یک هزار و ۱۰۰سال پیشینه دارد از آثاری مانند معبد آناهیتا، ستون های یادبود، تالار تشریفات، ایوان موزاییک، مدرسه و خیابان‌هایی متعلق به دوره ساسانیان تشکیل شده است.
کاخ ساسانی سروستان
مجموعه کاخ ساسانی سروستان هم در استان فارس و در ۹ کیلومتری جنوب شهر سروستان و در محله تزنگ با وسعت ۲۵ هکتار قرار دارد. این کاخ از سنگ و گچ ساخته شده و ایوانی مربع شکل بخش مرکزی آن را تشکیل می‌دهد که ۱۳ متر طول و عرض و ۱۸ متر ارتفاع دارد.
این کاخ که در مرکز و حیاط دارای گنبدی با شکوه است در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ به شماره ۲۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال ۲۰۱۸ نیز به فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو پیوست.
قلعه دختر فیروزآباد
قلعه دختر در ۶ کیلومتری جاده فیروزآباد به شیراز در دامنه کوهی مشرف به جاده قرار دارد که پس از طی مسافتی حدود ۳۰۰ متر می‌توان به آن رسید. قلعه دختر دژ مستحکم و نسبتا بزرگی است که بر تمام منطقه تسلط دارد و برای دیدبانی و حفاظت از شهر گور پایتخت اولیه ساسانیان ساخته شده است.
گنبد مدور این قلعه شاهکار معماری ایران باستان است. ابتکار معماران آن در استفاده از فیل گوش‌ها و سه گوش‌ها برای تحمل وزن این گنبد بسیار جالب توجه و چشمگیر است.
بزرگی بنای این قلعه، مبهوت کننده است و دیوارهای بلند آن با تمام تخریبی که صورت گرفته، هنوز باشکوه است. گفته می‌شود که اردشیر ساسانی این قلعه را در اواخر دوران اشکانیان و زمانی که هنوز بر اردوان پنجم، آخرین شاه اشکانیان، خروج نکرده بود ساخته است.
این قلعه در ۱۲ اسفند ۱۳۱۵ به عنوان اثر ملی به ثبت رسید و در سال ۲۰۱۸ بعنوان اثری از آثار دوره ساسانی استان فارس در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت.
با ثبت هفت اثر پرونده منظر باستانی ساسانی فارس در فهرست جهانی یونسکو، تعداد آثار تاریخی ثبت شده جهانی استان از چهار اثر به ۱۱ اثر افزایش پیدا کرد.
روح الله روانشاد مسئول هماهنگی معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هم بر این باور است که فارس بالاترین آمار آثار ثبت جهانی در کشور را دارد و نیاز است که این میراث ارزشمند بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرند.
برنامه‌های پایگاه‌های میراث جهانی فارس در نوروز ۱۴۰۲
روانشاد در گفت و گو با ایرنا در رابطه با برنامه‌هایی که در ایام نوروز در این مجموعه‌های تاریخی برگزار می‌شود، گفت: جشن نوروزگاه که با الهام از آیین‌های فرهنگی، مذهبی و سنتی با رویکرد ایرانی اسلامی شکل گرفته با برگزاری مراسم و جشنواره‌های مختلف در پایگاه‌های جهانی و مراکز مذهبی، فرهنگی و تاریخی میزبان گردشگران نوروزی است.
وی ادامه داد: مراسم نوروزگاه با تشکیل کمیته‌ای متشکل از وزارت میراث فرهنگی و نهادهای فرهنگی و مذهبی در حال برگزاری است. این مراسم با برگزاری برنامه‌هایی از جمله مولودخوانی، نقالی، کنسرت‌هایی با حضور گروه‌های موسیقی و اقوام ملل مختلف و متناسب با آیین‌ها و آداب و رسوم و رویدادهای گردشگری و فرهنگی در هر شهرستان برگزار می‌شوند.
برگزاری جشن نوروزگاه در تخت‌جمشید
روانشاد برپایی نمایشگاه و غرفه‌های فروش صنایع دستی و ویژه برنامه‌های ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای را از دیگر برنامه‌ها در پایگاه‌های میراث جهانی فارس دانست و با بیان اینکه جشن نوروزگاه از ابتدای نوروز ۱۴۰۲ هر روزه در تخت جمشید برپا است، در رابطه با اجرای برنامه‌های شاد و مفرح فرهنگی از فرهنگ و اقوام در محوطه جهانی تخت جمشید گفت: این برنامه شامل اجرای آیین‌ها و موسیقی سنتی در سیاه‌چادر عشایری است؛ در واقع اجرای آیین‌های سنتی و بومی و محلی از جمله موسیقی محلی همچون ساز و نقاره از مهمترین بخش‌های جشن نوروزگاه در شهرستان مرودشت محسوب می‌شود.
وی در خصوص اهمیت برگزاری برنامه‌های نوروزگاه در راستای زنده نگهداشتن میراث کهن این مرز و بوم به ویژه در ایام نوروز باستانی، اظهارکرد: معرفی مفاهیم این رسم کهن با استفاده از شیوه‌های مستندنگاری و مستندسازی عناصر و مؤلفه‌های آیین‌های محلی نوروز باستانی و آداب و رسوم حوزه نوروز از برنامه‌های تخت جمشید در این ایام است چراکه مستندسازی آیین‌های بومی نوروز برای ثبت عناصر فرهنگی به خصوص در حوزه مباحث مردم شناختی می‌تواند یکی از موارد اساسی برای حفظ مولفه‌های فرهنگی اقوام مختلف باشد.
برپایی نمایشگاه صنایع دستی با ۱۸ غرفه در بیشاپور
وی با اشاره به برنامه‌های اجرایی نوروز۱۴۰۲در مجموعه جهانی بیشاپور گفت: برگزاری نمایشگاه صنایع دستی با ۱۸غرفه و برپایی سیاه چادر عشایر ایل قشقایی از برنامه‌های نوروزی در مجموعه جهانی بیشاپور بشمار می‌رود.
مسئول هماهنگی معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس با بیان اینکه موسیقی زنده محلی همراه با چوب بازی هر روز از ساعت ۱۶ عصر در مجموعه جهانی بیشاپور برگزار می‌شود، یادآور شد: برگزاری برنامه موسیقی زنده پاپ و موسیقی زنده سنتی به همراه شاهنامه خوانی و همچنین اجرای جنگ شادی عمو فیروزی در مجموعه جهانی بیشاپور از دیگر برنامه‌ها در این مجموعه تاریخی است.
توزیع بروشور معرفی آثار جاذبه‌های طبیعی و تاریخی فیروزآباد
روانشاد با بیان اینکه قلعه دختر در شهرستان فیروزآباد از دیگر آثار جهانی استان فارس محسوب می‌شود، به برنامه‌های این شهرستان در ایام نوروز اشاره کرد و افزود: برگزاری مراسم استقبال از نوروز با گستردن سفره های هفت سین و جشنواره های عشایری، برگزاری مراسم نوروزگاه و برپایی چهارغرفه صنایع دستی درپارکینگ کاخ اردشیر از مهمترین برنامه‌های نوروزی در فیروزآباد فارس هستند.
وی ادامه داد: بروشور معرفی آثار جاذبه‌های طبیعی و اقامتگاه‌های شهرستان نیز تهیه شده و این بورشورها در اماکن و پلیس راه در اختیار مهمانان نوروزی قرار داده می‌شود.
راه‌اندازی قطار و واگن‌های گردشگری در پاسارگاد
مسئول هماهنگی معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس با بیان اینکه پاسارگاد از دیگر آثار ثبت شده در میراث جهانی یونسکو است، در رابطه با برنامه‌های نوروزی در این مجموعه گفت: در شهرستان پاسارگاد قطار و واگن گردشگری جدید جهت تسهیل در بازدید گردشگران از آثار موجود در مجموعه میراث جهانی پاسارگاد راه‌اندازی شده است. همچنین در ایام نوروز مستند شکوه پاسارگاد به همراه توضیحات اختصاصی از روند حفاظت و مرمت و کارگاه‌های حفاظت و مرمت در سالن معرفی مجموعه میراث جهانی پاسارگاد نمایش داده می‌شود.
روانشاد افزود: برپایی نوروزگاه در مجموعه میراث جهانی پاسارگاد جهت معرفی و نمایش آیین‌ها و مراسم عشایر منطقه و اجرای موسیقی سنتی کرنا نوازی در نوروزگاه از دیگر برنامه‌های مجموعه میراث جهانی پاسارگاد در ایام نوروز است.
اجرای برنامه عروسک‌گردانی و برپایی نمایشگاه آثار نقاشی
وی با بیان اینکه نمایشگاه لباس‌های سنتی به همراه عکس یادگاری در مجموعه میراث جهانی پاسارگاد راه‌اندازی شده است، گفت: راهنمایان خصوصی و افتخاری به منظور ارایه توضیحات در خصوص اطلاعات تاریخی به بازدیدکنندگان در این مجموعه حضور دارند. در این مجموعه همچنین شاهد اجرای برنامه عروسک‌گردانی به منظور آشنایی فرهنگ نوروز برای کودکان هستیم.
مسئول هماهنگی معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس اضافه کرد: در ایام نوروز نمایشگاه آثار نقاشی با موضوع پیام صلح و دوستی با هدف نشان دادن اشتراکات فرهنگی از ایران تا مکزیک در سالن معرفی مجموعه میراث جهانی پاسارگاد برپا شده است. اجرای برنامه نقالی و شاهنامه خوانی نیز از دیگر برنامه‌های مجموعه میراث جهانی پاسارگاد است.
آثار جهانی فارس نیازمند قوانین سختگیرانه برای حفاظت
میراث جهانی فارس از پرطرفدارترین و پربازدیدترین آثار تاریخی ایران در نوروز به شمار می‌روند؛ با این حال کاستی‌هایی در میزبانی از گردشگران در این مجموعه‌ها به چشم می‌خورد؛ نبود فرهنگ‌سازی لازم برای استفاده مردم از این اماکن و عدم برخورداری از امکانات و تجهیزات مناسب از جمله مشکلاتی است که در این مجموعه‌ها وجود دارد.
وجود این مشکلات در این اماکن تاریخی که به عنوان مکان‌هایی با شُهرت جهانی به شمار می‌روند در حالیست که مجموعه‌های تاریخی در سرتاسر جهان قوانین سختگیرانه‌ای برای بازدیدکنندگان وضع کرده‌اند تا حفظ و حراست از این میراث‌های فرهنگی را به بهترین شکل انجام دهند. بدون شک این مجموعه‌های ارزشمند در استان فارس نیز برای استقبال از بازدیدکنندگان و مهمانان نوروزی نیازمند به قوانین و مقررات سختگیرانه‌تری هستند تا افزون بر بهره‌گیری از رونق گردشگری بتوان شرایط حفاظت و نگهداری از آنها را هم مهیا کرد.