به گزارش ایرنا هرچند سیل فروردین ۹۸ با بهار ۱۴۰۲ قابل مقایسه نبود اما صدور هشدار قرمز هواشناسی، از حادثه ای دیگر در لرستان خبر می داد که این بار هوشیاری بیشتر مسوولان و همکاری بهتر مردم، نشان داد درس های حادثه سال ۹۸ را به خوبی فرا گرفته اند.
سیل ۹۸ بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان به زیرساخت های لرستان خسارت زد و هرچند روند احداث واحدهای مسکونی جدید و ایمن برای سیل زدگان مطلوب بود اما هنوز هم برخی از ابنیه ها مانند پل ها به طور اصولی بازسازی نشده است و پل های موقتی که در این سال ها ساخته و جایگزین شده بود دوباره درسیل امسال به زیر آب رفت.
سیل امسال بر خلاف پنج سال قبل که هیچ کدام از بخش های زیرساختی از جمله جاده، ابنیه، میراث فرهنگی و تاریخی، برق، آب، گاز، مخابرات و اینترنت، مدارس، بیمارستان، واحدهای مسکونی و حتی اراضی و مراتع را در امان نگذاشت، تنها به حوزه کشاورزی خسارت زد و موجب آبگرفتگی زمین ها و تضرر به برخی مزارع ماهی شد که هنوز هم برآورد دقیقی از این خسارت ها اعلام نشده است.
اما از طرفی، در این سال ها درسی به ارزش ۱۰ هزار میلیارد تومان بارها و بارها برای مردم و مسوولان لرستان مرور شد و انجام اقدامات پیشگیرانه بلند مدت در دستور کار قرار گرفت تا جاییکه انجام اقدامات آبخیزداری در بالادست مناطق سیل خیز، امسال علاوه بر تعدیل دبی آب، موجب ذخیره میلیون ها متر مکعب رواناب در استان شد.
میزان فرسایش خاک در لرستان سه برابر متوسط کشورمی باشد که همین امر، لرستان را مستعد بروز سیل کرده است و انجام اقدامات آبخیزداری از اصلی ترین راه های پیشگیری از فرسایش خاک و صد البته بروز سیل محسوب می شود.
در لرستان به علت کوهستانی بودن، شیب بالا و سازندهای آسیب پذیر در برخی از نقاط، میزان فرسایش خاک بیشتر می باشد که تنها راه برون رفت از این وضعیت توجه به اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری است.
همچنین در بسیاری مناطق به علت شرایط زمین شناسی، توپوگرافی و اقلیمی، احتمال بروز خطرات طبیعی بسیار بالا است اما در مواردی به دلیل عدم توجه برخی دستگاه ها، طرح های اشتغالزا و توسعه ایی در دستور کار قرار می گیرد که در آن هیچگونه توجهی به تهدیدات طبیعی نشده است و تاسیسات در مناطق پرخطر از جمله حریم، بستر رودخانه ها و مناطق ناپایدار شکل می گیرد.
شناسایی بیش از ۵۰۰ نقطه سیل خیز درلرستان
به گفته سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان فرسایش و رسوب خاک به طور متوسط در ایران ۱۶.۷ تن در هکتار می باشد در حالیکه این رقم در برخی مناطق لرستان به ۷۰ تن در هکتار رسیده است.
حسین میرزایی می گوید: متوسط فرسایش خاک در لرستان ۲۵ تن در هکتار است اما در برخی نواحی به ۵۰ و مناطقی مانند نوژیان به ۷۰ تن در هکتار هم افزایش یافته است که این رقم بیانگر مستعد بودن استان برای بروز سیلاب و ضرورت اجرای طرح های آبخیزداری می باشد.
وی با اشاره به ۵۲۲ نقطه سیل خیز در استان گفت: در ۱۳ حوزه آبخیز خرم آباد عملیات آبخیزداری انجام شده و با هدف جلوگیری از سیلاب بندخاکی در منطقه ریمله خرم آباد با حجم آبگیری یک میلیون متر مکعب احداث شد و به بهره برداری رسید که جلوگیری از سیلاب، کنترل فرسایش خاک، افزایش حجم آب های زیرزمینی و کاهش رسوب از مهمترین نتایج این طرح ها است.
آبخیزداری راه اصولی برای مدیریت پایدار منابع آب
آبخیزداری مجموعه عملیاتی است که بر اساس اصول مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز به منظور حفاظت از منابع آب و خاک اجرایی می‌شود و در آبخوانداری نیز با مهار و نفوذ سیلاب روی عرصه‌های آبخوان از بروز سیلاب‌های مخرب جلوگیری و موجب احیای منابع آب و خاک می‌شود.
به گفته کارشناسان، اجرای پروژه‌های آبخیزداری در تغذیه سفره‌های زیر زمینی، بهبود اشتغال، ارتقای سطح درآمد روستاییان و آبخیزنشینان، بالا بردن ارزش تفرجگاهی مناطق تحت پوشش و از مهمتر از همه، جلوگیری از سیل نیز موثر است.
طی سال های ۹۷ تا ۹۹، از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی با اولویت اجرای عملیات آبخیزداری بیش از ۱۶۰ میلیارد تومان به استان اختصاص یافت، آبخیزداری در بیش از ۷۰ حوزه آبخیز انجام و بیش از ۱۱۰میلیون متر مکعب آب استحصال است که سد مستحکمی در مقابل خسارات سیل می باشد همچنین در ۲ سال گذشته نیز اقدامات مستمری برای این حوزه در لرستان صورت گرفته است.
به گفته میرزایی اجرای پروژه‌های آبخیزداری در جلوگیری از افت سطح آب‌های زیرزمینی، کنترل و کاهش خسارات ناشی از سیلاب، حفاظت خاک و بهبود شرایط زیست محیطی موثر می‌باشد که طی سال‌های اخیر اجرای آن روند خوبی در لرستان داشته است.
وی افزود: انجام عملیات آبخیزداری و آبخوانداری می‌تواند تا حد زیادی از بروز سیلاب‌های مخرب، پرشدن سدها توسط رسوب، تخریب عرصه منابع طبیعی و تشدید وقوع بلایای طبیعی جلوگیری کند، همچنین در افزایش ذخیره آب و جلوگیری از افت سطح آب‌های زیرزمینی موثر است.
به گفته وی هر هکتار عملیات آبخیزداری به طور متوسط منجربه ذخیره ۵۳۰ متر مکعب آب، بین ۲ تا ۹ تُن در هکتار کنترل فرسایش خاک، جذب ۵.۵ تن رسوب و تولید ۱۲۰ کیلوگرم علوفه می شود.
میرزایی تصریح کرد: با توجه به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری، پارسال یکهزار و ۱۰۱ میلیارد ریال اعتبار ملی و استانی برای اجرای عملیات آبخیزداری در استان اختصاص یافت و ۲۶ پروژه با ۸۷۲ میلیارد ریال اعتبار و ۱۸۸ نفر اشتغالزایی در هفته دولت ۱۴۰۱ افتتاح و کلنگ زنی شد.
وی بیان کرد: یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار جنگل و ۸۰۰ هزار هکتار مرتع در لرستان وجود دارد که باید دست کم ۱.۵ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری در این مناطق انجام می شد در حالیکه تاکنون تنها ۶۲۰ هزار هکتار انجام شده است.
۲۳ و ۲۴ فروردین ماه امسال نیز بارش های سیل آسا لرستان را در بر گرفت و میزان بارندگی نقطه ای در برخی مناطق به ۱۷۰ میلیمتر هم رسید، دو سد در کوهدشت و الیگودرز سرریز کرد، آبشارهای فصلی جاری شد و دبی رودخانه های استان افزایش یافت که هرچند شدت این سیلاب ها مانند سال ۹۸ نبود اما با این وجود بارندگی و رواناب های قابل تامل بود و طرح های آبخیزداری موجب تعدیل جریان سیلاب شد.
هدایت ۲۰میلیون متر مکعب سیلاب اخیر به سفره های زیرزمینی
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان گفت: کنترل سیلاب های اخیر اثرات موثر پروژه های آبخیز را در کنترل سیل و رسوب به وضوح نشان داد تا جاییکه میلیون متر مکعب آب در سیلاب های ۲۳ و ۲۴ فروردین استان به دلیل انجام عملیات های آبخیزداری و آبخوان داری به سفره های زیرزمینی هدایت شده است.
میرزایی اظهار کرد: در کل۶۲۰هزار هکتار اجرای عملیات آبخیزداری، آبخوانداری و پخش سیلاب با هدف مهار سیلاب در استان انجام شده است که حجم سازه های عملیات کنترل فرسایش، سیل و رسوب در سطح فوق معادل ۲۰۰ میلیون متر مکعب می باشد.
وی بیان کرد: میانگین بارش ۲ روز پایانی هفته گذشته در لرستان ۶۳/۶ میلیمتر بوده که نسبت به سال قبل حدود ۲ برابر افزایش یافته است و سهم عملیات آبخیزداری و آبخوان داری این اداره کل از بارندگی های ۲۳ و۲۴ فروردین ۱۴۰۲ حداقل نفوذ ۲۰ میلیون مترمکعب تغذیه سیلاب به سفره های زیرزمینی بود.
میرزایی ادامه داد: همچنین پیش از این نیز عملیات مکانیکی شامل بندخاکی ، پخش سیلاب، تورکینست، بندهای سنگی ملاتی، سنگی گابیونی، عملیات بیومکانیکی شامل تراس بندی، سکوبندی، کنتور فارو، بانکت بندی ، چاله های فلسی، سیستم های سطوح آبگیر باران و عملیات بیولوژیکی شامل بذر کاری، بذر پاشی ، نهالکاری و علوفه کاری انجام شده است.
کنترل دبی سیلابی بارش های ۱.۸ میلیارد متر مکعبی/عبور آرام سیلاب از خرم رود
وی در خصوص بارش های شهر پلدختر نیز عنوان کرد: طی ۳۶ ساعت بارندگی، ۵۶/۴ میلیمتر حجم ریزش در بالادست سازه های آبخیزداری شهرستان پلدختر بوده که با در نظر گرفتن ضریب نفوذ، جریان خروجی و با احداث بندهای خاکی ، ملاتی ، پخش سیلاب ، خشکه چین و گابیون بندی، دبی سیلاب حوزه آبخیزداری از ۳۵۸ به ۲۶۸/۵ مترمکعب برثانیه کاهش یافته است.
وی اظهار کرد: حجم ریزش ناشی از بارش در این مدت، بیش از ۱/۸ میلیارد مترمکعب در سطح استان بوده که ۲۳ درصد آن توسط پوشش گیاهی، سازه های آبخیزداری و آبخوان داری این اداره کل کنترل شد و بخشی از آن به سفره های زیرزمینی نفوذ یافت که این امر باعث افزایش آب چشمه ها و قنوات لرستان شد اما مابقی آن در آبراهه های فصلی و دائمی به صورت هرز آب از دسترس استان خارج گردید.
میرزایی با بیان اینکه پروژه آبخیز شمال خرم آباد ۴۳ هزار هکتار مساحت دارد، حجم ریزش های اخیر در این منطقه را معادل ۳۲ میلیون مترمکعب برشمرد و گفت: بالغ بر هشت میلیون مترمکعب حجم سیلاب توسط سازه های آبخیزداری و آبخوان داری تعدیل و کنترل گردیده و مابقی آن به صورت هرز آب کنترل نشده از دسترس حوزه خارج شده است.
وی همچنین اظهار کرد: ۲۶ درصد از حجم ریزش بارش به صورت کنترل سیل ، رسوب و فرسایش توسط سازه های آبخیزداری در شمال خرم آباد مهار گردیده که این تعدیل سیلاب باعث گردید که رودخانه خرم رود به آرامی سیل را از داخل شهر عبور دهد.
طرح های آبخیزداری سال های اخیر، به خوبی در امتحان سیلابی فروردین امسال نتیجه داد و وسعت ۶۲۰ هزار هکتاری این طرح ها در جای جای استان، نشان داد هزینه کردن در این بخش از خسارت های چندین برابری سیل جلوگیری می کند، در حال حاضر لرستان نیازمند ۸۸۰ هزار هکتار عملیات آبخیزداری است تا از دست سیلاب های احتمالی آینده در امان بماند که این امر مستلزم نگاه ویژه مسوولان ملی در تخصیص اعتبار برای این مهم می باشد.