به گزارش خبرنگار معارف ایرنا برگزاری نشست نقد و بررسی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم که عصر دیروز شنبه نهم اردیبهشت در ایکنا برگزار شد را باید به فال نیک گرفت. چرا که فقط دو هفته از پایان این نمایشگاه می گذرد و هنوز خستگی فعالیت های چند ماهه مدیران و دست اندرکاران آن از تن به در نشده که رئیس نمایشگاه با رویی گشاده از برگزاری نشست نقد و بررسی استقبال کرد و دو ساعت و نیم پای صحبت های برخی از کارشناسان قرآنی نشست و با حوصله و دقت پاسخ داد.
شاید اگر فرصت بود و نکات بیشتری مطرح می شد، سرنخ هایی به دست خبرنگاران می دادند تا جیک و پوک نمایشگاه را دربیاورند و همانگونه که انتقادها را به رخ مسئولان نمایشگاه می کشند، به سخت کوشی ها و فعالیت های شبانه روزی آنان هم اشاره کنند که چگونه برای هرچه بهتر برگزار شدن بزرگترین رویداد قرآنی کشور، شب و روز نمی شناختند و به دنبال به به و چه چه دیگران هم نبودند؛ چرا که مزد اصلی آن ها نزد صاحب قرآن است.
محمدحسین حسنی رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور که میزبان این نشست بود، به موفقیت های درخشان نمایشگاه امسال اشاره کرد و گفت: این مساله نشان می‌دهد وقتی دستگاه فرهنگی و رسانه‌ای در کنار هم باشند، می‌توانند نتیجه‌های خوب و امیدبخشی را بگیرند. البته در کنار هر کار فرهنگی، نقاط ضعف و قوتی وجود دارد و نشست امروز باعث شود تا هم نقاط ضعف برطرف شود و هم نمایشگاه به سمت ایده آل ام القرای جهان اسلام نزدیک شود.
در این نشست محمد انجم شعاع مدیرعامل اتحادیه کشوری موسسات و تشکل‌های قرآن و عترت یکی از ویژگی های نمایشگاه امسال و به ویژه پخش شدن برنامه محفل از شبکه سوم سیما از دو برابر شدن ثبت نام در موسسات قرآنی خبر داد و به نمایشگاه به ویژه بخش رسانه ای آن نمره ۲۰ داد. البته از صحبت های انجم شعاع و رئیس نمایشگاه قرآن مشخص شد که در تعریف موسسات قرآنی با هم توافق نداشتند و هرکدام ویژگی هایی را برای موسسات قرآنی برشمردند.
علیرضا معاف که امسال هم ریاست نمایشگاه قرآن را به عهده داشت، از انتقادهای مطرح شده در این نشست استقبال کرد و گفت: نمایشگاه قرآن با همه ایرادات، بسیار مورد توجه است و باید به مردم آفرین گفت و این استقبال، وظیفه مدیران دولتی را سنگین می کند. من بعد از تقدیر رئیس جمهوری از برگزاری سی امین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم به ایشان پیام دادم و تشکر کردم ولی گفتم تشکر شما و استقبال مردم تکلیف ما را سنگین می کند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی از نمایشگاه قرآن به عنوان بزرگترین رویداد قرآنی کشور یاد می کند و من آن را بزرگترین رویداد و نمایشگاه قرآنی جهان اسلام می دانموی افزود: مردم باید در نمایشگاه قرآن لذت ببرند و سیاحت و نزهت بخشی از دستور قرآنی و دینی است. نمایشگاه قرآن باید چنین ویژگی داشته باشد. بخشی از انس مردم با قرآن در همین مساله است و وظیفه ما این است کاری کنیم مردم با قرآن انس بگیرند که این انس برای کودک و نوجوان یک معنا دارد و برای اساتید و دانشگاهیان معنایی دیگر ولی مفهوم کانونی، همان انس با قرآن است.
این استاد دانشگاه که به مباحث جامعه شناسی هم علاقه مند است، گفت: آنچه در عملکرد نمایشگاه قرآن دارای اهمیت است، موضوع فرامتنی و بینامتنی بودن نمایشگاه و گرایش مردم به قرآن و دین است. نمایشگاه قرآن گرایش مردم را به یک امر دینی و قرآنی نشان می دهد. استقبال مردم از نمایشگاه امسال باید مطالعه شود. چرا مردم به یک موضوع توجه می کنند و چرا بعضی مسائل را نمی پذیرند؟ ما استقبال مردم به قرآن و یک رخداد قرآنی را دیدیم که شورای عالی انقلاب فرهنگی آن را بزرگترین رویداد قرآنی کشور می داند و من آن را بزرگترین رویداد و نمایشگاه قرآنی جهان اسلام می دانم.
اگرچه معاف اینگونه از نمایشگاه قرآن تعریف کرد اما ولی یاراحمدی پیشکسوت و یکی از مدیران قرآنی که سال ها در سازمان اوقاف و امور خیریه فعالیت داشته و فعلا هم عضو کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن است، برداشت دیگری داشت. یار احمدی نام نمایشگاه قرآن را نمایشگاه فعالیت های معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نهاد و درباره این نامگذاری گفت: تا زمانی که بدنه معاونت قرآن در کار نمایشگاه دخالت می کند، از کارهای خود غافل خواهد شد و می بینیم که ماه ها وقت خود را برای برپایی نمایشگاه می گذارد.
وی افزود: نمایشگاه قرآن در صحنه عملی، رفتاری و مدیریتی باید ثابت شود که متعلق به نظام است و با شکلی که الان اجرا می شود، نمی توان گفت با یک نگاه نخبگانی و ملی اداره می شود و باید نام آن را نمایشگاه فعالیت های معاونت قرآن و عترت گذاشت و این نمایشگاهی نیست که در تراز ملی باشد.
یاراحمدی افزود: مهمترین دلیل عدم رشد نمایشگاه قرآن این است که معاونت به نمایشگاه دلبستگی دارد که باید آن را رها کند. این دلبستگی، معاونت را از وظایف راهبردی خود غافل کرده است. معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یک مجموعه ستادی و راهبردی است و در نمایشگاه قرآن این نکته کاملا مشخص بود. ساماندهی، هدایت و استفاده از ظرفیت موسسات قرآنی اصلی ترین وظیفه معاونت بود ولی موسسات قرآنی در جایی بودند که به نوعی خفیف کردن آن ها بود و اگر من جای موسسات باشم، سال آینده در نمایشگاه قرآن شرکت نخواهم کرد. موسسات مردمی قرآنی جایگاهی در نمایشگاه ندارند. چون مدیران نمایشگاه، خود مسئولان نمایشگاه هستند.
نکته دیگری که یار احمدی به آن پرداخت، موضوع حضور مردم بود و اینگونه گفت: استقبال مردم از نمایشگاه قرآن، میزبانی درخور نیاز دارد و نباید مردم را برای سیاهی لشکر خواست و هدف نمایشگاه فقط یک جمعیت انبوه مثل راهپیمایی ۲۲ بهمن نیست و باید خروجی داشته باشد. نمایشگاه بایستی مورد بازخوانی و بازنگری قرار گیرد. گاهی نگاه ما از مردم دور است و اگر یک نظرسنجی از طریق نهادی خارج از ساختار نمایشگاه صورت گیرد، مشخص می شود که مردم موقعیت شناس چگونه وظیفه خود را انجام داده اند و به ازای آن، آورده فراخوری داشته است یا نه.
ایکنا که میزبان این نشست بود، بیش از ۳۰ نکته را به عنوان نقد اهالی رسانه مطرح کرد ولی آقای معاف به طور مجمل و کوتاه پاسخ سوالات و نقدها را یکی یکی می داداگر بخواهیم وارد جزییات شویم و سخنان همه حاضران در این نشست را ردیف کنیم، مثنوی ۷۰ من خواهد شد و ایکنا هم که میزبان این نشست بود، بیش از ۳۰ نکته را به عنوان نقد اهالی رسانه مطرح کرده ولی آقای معاف به طور مجمل و کوتاه پاسخ سوالات و نقدها را یکی یکی می داد. مثلا درباره جایگاه نمایشگاه گفت: نمایشگاه قرآن جهات تفرجگاهی و تفریحی برای توده های مردم و جهات جذابی برای نخبگان و دانشگاهی دارد. اقبال مردم اصلی ترین نکته در خوانش نمایشگاه است. ما متن نمایشگاه و اتفاقات متنی را دیده ایم ولی به نظرم مسائل فرامتنی و بینامتن نمایشگاه بسیار اهمیت دارد.
وی درباره کیفی سازی حضور مردم و توجه به محتوای نمایشگاه قرآن گفت: باید نمایشگاه را محتوایی تر کنیم. حالا که نمایشگاه به نقطه ثبات رسیده و به راحتی می توان آن را نقد کرد، موقعیت خوبی است تا به بررسی این نکات بپردازیم.
معاون وزیر ارشاد درباره حضور فعالانه موسسات مردمی قرآنی در نمایشگاه امسال، در ابتدا از ارتباط خوب دولت با اتحادیه موسسات قرآنی سخن گفت که یک ارتباط خوب دوطرفه است و در ادامه اظهار داشت: موسسات مردمی را نمی توان به موسساتی محدود کرد که در اتحادیه هستند. ۷۰ درصد نمایشگاه امسال را موسسات مردمی را تشکیل می دادند.
وی یک به یک از این موسسات نام برد. مثلا از جامعه فرهنگی قرآنی عصر، سازمان بسیج، بخش ترویجی عفاف و حجاب که شامل ۱۸ مجموعه مردمی می شود یا بخش فروشگاهی عفاف و حجاب که ۶۰ مجموعه حضور داشتند یا حتی ناشران و بخش های مشاوره ها و دانش بنیان ها را از این دست برشمرد که آخرین مجموعه یعنی دانش بنیان ها شامل ۲۵ مجموعه مردمی است یا بخش های نهج البلاغه و صحیفه سجادیه که نه دولتی بودند ونه حاکمیتی که مردمی بودند.
معاف با ردیف کردن اسامی این موسسات، تاکید کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کمترین تصدی را در مدیریت نمایشگاه قرآن داشت؛ به گونه ای که از ۴۹ مدیر کمیته و بخش فقط ۱۱ نفر از مدیران وزارت ارشاد بودند. بسیاری از امور نمایشگاه قرآن توسط مجموعه های مردمی و دستگاه های حاکمیتی و دولتی برگزار شد. حضوری که امسال دستگاه های حاکمیتی و دولتی داشتند، بی سابقه است. ۳۹ دستگاه در نمایشگاه مشارکت داشتند و بخش قابل توجهی از بار نمایشگاه بر روی دوش همین مجموعه ها بود. مثل شهرداری تهران، وزارت آموزش و پرورش و بسیاری دیگر از نهادها و موسسات.
با این حال رئیس نمایشگاه قرآن نقدی به ساختار دولت ها زد که اگر اشکالی به موسسات وارد است، این اشکال به دولت برمی گردد که در همه دولت ها این اشکال وجود دارد. چون ذات هر دولتی به دنبال توسعه و فربگی است. به همین دلیل گفت: در مساله موسسات خیلی عقب هستیم.
سال گذشته برخی از منتقدان قرآنی درباره هزینه های نمایشگاه سوال داشتند و من همه اسناد را در اختیار آنان قرار دادم
معاف در پاسخ به سوال ایرنا درباره هزینه های نمایشگاه گفت: نمایشگاه امسال در حداکثر انضباط مالی برگزار شد و نهادهای نظارتی همچون سال گذشته، بر مسائل مالی نظارت داشتند و هرگونه اطلاعی از هزینه ها و مصارف نمایشگاه را دارند. سال گذشته برخی از منتقدان قرآنی درباره هزینه های نمایشگاه سوال داشتند و من همه اسناد را در اختیار آنان قرار دادم.
البته معاف، برآورد نهایی نمایشگاه را تا یک ماه دیگر قابل ارائه دانست و گفت: بخشی از هزینه های نمایشگاه جزو هزینه های ناتمام است. مثل کارهای پشتیبانی ولی بر اساس ضریب های تورمی در کشور می توان گفت که حتما نسبت به سال گذشته صرفه جویی داشتیم. این درحالی است که امسال ۳۰ هزار متر مربع فضای نمایشگاه افزایش یافته و استقبال مردم نیز بیشتر شده بود که طبیعی است حجم خدمات نیز افزایش پیدا می کند. مثلا در حدود ۲۰۰ هزار افطاری ساده و شام در نمایشگاه داشتیم.
وی گریزی هم به قول و قرارهای خود در نشست خبری نمایشگاه قرآن زد. از جمله برگزاری ۳۰ نمایشگاه استانی که گفت تا کنون ۱۱ نمایشگاه در سطح استان ها برگزار شده است و چهار نمایشگاه با اقلام نمایشگاه بین المللی قرآن در حال انتقال به برخی استان هاست و برخی از این نمایشگاه ها نیز در حال برگزاری است.
معاون وزیر ارشاد در نشست خبری چندین وعده داده بود. مثلا گفته بود گزارش بیست و نهمین نمایشگاه قرآن به زودی منتشر می شود که هفته گذشته این گزارش در اختیار رسانه ها قرار گرفت یا گفته بود محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیر است تا متنی در هیات دولت مصوب شود و تکالیف دستگاه ها در ارتباط با نمایشگاه قرآن مشخص شود که در این نشست خبر خوبی داد و گفت: تکلیف دستگاه ها در نوبت جلسه هیات وزیران است، نامه وزیر ارشاد به معاون اول رئیس جمهور ارسال شده و متن آن در اختیار رسانه ها قرار می گیرد تا بدانند هر وزارت خانه و سازمانی چه وظایفی نسبت به قرآن و نمایشگاه قرآن دارد.
یکی دیگر از قول و قرارهای معاف در حاشیه نمایشگاه قرآن، راه اندازی نمایشگاه های سیار در استان تهران بود که گفت این برنامه با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد که نمونه ای از آن در میدان فردوسی بود ولی رویکرد بیشتر این نمایشگاه های سیار در مناطق محروم بود.
معاون وزیر ارشاد در پاسخ به یکی از سوالات درباره ضرورت نشست های علمی در نمایشگاه قرآن گفت که یکی از دغدغه های همیشگی خودش برگزاری نشست های علمی بوده و در این زمینه ۵۷ نشست و همایش تخصصی در نمایشگاه امسال برگزار شده که قرار است اطلاعات این نشست ها در گزارشی به رسانه ها اعلام شود ولی به عنوان نمونه گفت که بخش نهج البلاغه ۶ نشست و بخش ترویج صحیفه سجادیه هم چهار نشست برگزار شد که گزارش های آن در رسانه ها منتشر شده است.
البته معاف به یک نکته ریز اشاره کرد و گفت: این نشست ها قابل توسعه است و بخشی از این نشست ها را باید به دانشگاه ها و پژوهشگاه ها ببریم و سال های ۸۷ و ۸۸ که در نمایشگاه قرآن مسئولیت داشتم، انجام دادم و امسال هم قصد این کار را داشتم ولی چون ایام عید و تعطیلات بود، امکان آن فراهم نشد ولی قرار شد سال های بعد با برگزاری پیش نشست ها این مساله جبران شود.
بگذریم از این که صدای تلاوت در نمایشگاه کم بود و معاف گفت که غرفه مسجد کرامت هر شب، تلاوت قرآن پخش می کرد یا به نکته ای اشاره کرد و گفت مضامینی که در قالب سرود، تواشیح و ابتهال گفته می شود، مضامین قرآنی است ولی این که گفته می شود صدای تلاوت باید بیشتر شود، صحیح است و باید برای آن فکری کرد.
خرید، بخشی از نیاز مردم است و باید پاسخ داده شود که از نظر کمی فقط ۲۰ درصد نمایشگاه را تشکیل می دهد
وی گریزی هم دو گانه نمایشگاه و فروشگاه زد که سال هاست از سوی برخی مطرح می شود و معاف گفت: ما باید به نیاز مردم برای خرید آثار مردم پاسخگو باشیم. برخی مردم تعریفشان از نمایشگاه این است که چادر بخریم یا قرآن خریداری کنیم. خرید، بخشی از نیاز مردم است و باید پاسخ داده شود که از نظر کمی فقط ۲۰ درصد نمایشگاه را تشکیل می دهد.
مهدی صفری هم که در نمایشگاه قرآن دستی بر آتش داشت و بخش رسانه را به گونه ای مدیریت می کرد اشاره ای به برخی برخوردها کرد و گفت که شاهد تکریم نامناسب از بازدیدکنندگان به ویژه هنگام ورود به پارکینگ ها یا بخش ها و غرفه ها بودیم و معاف بر ضرورت تکریم در همه بخش ها تاکید کرد.
رئیس سی امین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در جمع بندی سخنان خود گفت که تحول در نمایشگاه جا دارد و آماده استقبال از ایده های اسلوب شکنانه و ریل گذاری های متفاوت در راستای تحول در نمایشگاه قرآن است. وی همچنین از ضرورت تکریم بهتر بازدیدکنندگان سخن گفت و اشاره ای کرد به نرم افزاری که هنگام ورود مردم به مصلی پیامکی فرستاده می شد و نقشه نمایشگاه را وارد گوشی های آن ها می کرد. معاف همچنین از هماهنگی با پلیس راهور گفت که مردم می توانستند خودروهایشان را در اطراف مصلی و حتی مکان های پارک ممنوع پارک کنند. ترافیک اطراف مصلی و پر شدن پارکینگ ها معضلی است که همیشه با برگزاری نمایشگاه های مختلف در دور و بر مصلی وجود دارد ولی معاف گفت که پارکینگ های اطراف را هم زیر بار برده بودیم تا مردم کمتر به مشکل بخورند.
به هر حال اولویت نمایشگاه قرآن و معاونت قرآن به گفته معاف، قرآن و مسجد و دین است و اشکال نمایشگاه قرآن این است که فیلم قرآنی در آن نیست و در حوزه تجسمی هم باید تخصصی تر شود. با این حال در حوزه نمایش قرآنی اتفاق های خوبی افتاد که آن هم باید افزایش پیدا کند. معاف این را هم گفت که محافل قرآنی همزمان با ماه مبارک رمضان و برگزاری نمایشگاه قرآن در ۶۳ مسجد استان تهران برگزار شد و اساتیدی که در حوزه های قرائت، حفظ، مفاهیم و تفسیر و ترجمه صاحب نظر هستند، حضوری پررنگ در نمایشگاه داشتند که نسبت به سال های قبل چند برابری بود.
صحبت های معاف ادامه داشت ولی فرصت تمام گشت و به آخر رسید مجلس و ما همچنان در وصف نمایشگاه قرآن مانده بودیم که به یاد صحبت رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور افتادم که اظهار امیدواری کرد تا نشست نقد و بررسی نمایشگاه قرآن باعث شود تا هم نقاط ضعف برطرف شود و هم نمایشگاه به نمایشگاه ایده آل جهان اسلام نزدیک شود.