به گزارش خبرنگار ایرنا، روز شنبه سه نفر از نمایندگان مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی، مدیران کل آب منطقه‌ای، آب و فاضلاب مشهد و محیط‌زیست خراسان رضوی و فعالان مردمی از سازمان‌های مردم‌نهاد غیردولتی و اعضای شوراهای اسلامی در شهرستان کلات موضوع حقابه کشاورزان، مدیریت آبهای مرزی و از همه مهمتر رسیدگی به وضعیت طرح انتقال آب از ارتفاعات هزار مسجد در شهرستان‌های کلات و درگز به مشهد را در گفت وگویی جدی و انتقادی مورد بررسی قرار دادند.
استادان دانشگاه، فعالان مردمی و سمن‌های کشاورزی و زیست‌محیطی ضمن مخالفت با طرح انتقال آب از هزار مسجد به مشهد مهمترین نقد را عدم وجود آب کافی در منطقه دانستند و ضمن رد ادعای شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی مبنی بر وجود آبهای مازاد اعلام داشتند انتقال آب یاد شده با مخالفت مردم روبرو خواهد شد و این اقدام علاوه بر تبعات اجتماعی به کشاورزی و زندگی مردم محلی آسیب خواهد رساند.
سالانه ۶۸ میلیون مترمکعب از آبهای مازاد هزار مسجد به ترکمنستان سرازیر می‌شود
مدیرکل آب منطقه‌ای خراسان رضوی در این نشست در تشریح نیاز مبرم شهر مشهد به آب شرب گفت: مصرف روزانه آب شرب مشهد به طور میانگین هشت هزار لیتر بر ثانیه است که در روزهای اوج مصرف این رقم به ۱۳ هزار لیتر بر ثانیه می‌رسد.
علیرضا طاهری افزود: مشکل اصلی تامین آب این کلانشهر در روزهای اوج مصرف است لذا اگر بتوانیم همین مصرف اوج را تامین کنیم مشکل آب مشهد رفع شده است.
وی گفت : سد ابیورد در شهرستان درگز با ایجاد تونل‌های انتقال آب ساخته شد تا روان‌آب خروجی از منطقه به ترکمنستان را در مخزن ۴۲ میلیون لیتری ذخیره کند.
مدیرکل آب منطقه‌ای خراسان رضوی همچنین گفت: براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته آب مازاد از رودخانه‌های مرزی لائین و ایدلیک در شهرستان کلات نیز برای تامین مصرف شرب مشهد انتقال داده می‌شود.
طاهری بیان داشت: دوباره تاکید می شود، انتقال آب از کلات شامل منابع مورد استفاده در آب کشاورزی صنعتی، دامداری و آب شرب نمی‌شود و فقط شامل آبهای خروجی از کشور و در محدوده‌های شهریور تا اواخر زمستان است.
وی گفت: مطابق مطالعات کارشناسی سالانه ۶۸ میلیون مترمکعب آب از هشت رودخانه مرزی در شهرستان‌های کلات و درگز از کشور خارج می‌شود، البته سهم ۵۰ درصد ترکمنستان از آبهای مرزی از این عدد کسر شده است.
تخریب ۲۲۴ آب‌بند کشاورزی در کلات
فرماندار کلات نیز گفت: متاسفانه ده‌ها سال از موضوع سدسازی و بندسازی کشاورزی در منطقه صحبت شده اما شاهدیم طی سالهای قبل، بر اساس اعلام جهادکشاورزی ۲۲۴ آب بند در کلات تخریب شده است.
علی صلاحی بیان داشت: متاسفانه با تخریب این بندها شاهد عدم استفاده کشاورزان و خروج این آب ها از مرز هستیم.
وی گفت: کشاورزان قدرت و توانایی مالی برای ایجاد بند ندارند لذا ناچار به کوچ به مشهد شده‌اند.
فساد و ناکارآمدی در تامین حقابه کشاورزان کلاتی
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: به چشم خود دیده‌ام آب منطقه‌ای پیشتر مردمی را که در کف همین رودخانه کلات، در یک کیلومتری مرز، چاه حفر کرده‌اند را به میز محاکمه کشانده است.
جواد کریمی قدوسی افزود: اگر نمی توانیم این آب را حفظ کنیم لااقل بگذارید همین مردم با حفر چاه و مطابق آنچه قانون اجازه داده از این آب استفاده کنند البته آب منطقه‌ای در مدیریت جدید قول مساعدت در این خصوص داده‌اند.
وی گفت: آب سدهای قره تیکان و چهچهه که حدود یک دهه قبل ساخته شده اند، هنوز شبکه پایاب نداشته و قابل استفاده برای کشاورزان نیست.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی بیان داشت:تونل‌های انتقال آب برای بخش کشاورزی گل ولای گرفته و از بین رفته است و کشاورزان همچنان از این آبها بی‌بهره هستند، پیمانکاران این طرح‌ها هزاران میلیارد تومان از بودجه‌ها به جیب زده‌اند و از کشور رفته‌اند به وضوح می گویم در ساخت سد قره تیکان فساد بود.
کریمی قدوسی خاطر نشان کرد: الان که آب به سد چهچهه در نزدیکی مشهد آمده، چرا آب را به این کلانشهر نمی‌آورید؟ از طرفی دوباره ۱۳۰ میلیارد ریال برای اصلاح شبکه آب سد و لایروبی خطوط انتقال به پیمانکار دیگر داده اند که معتقدم باز هم این خط انتقال لایروبی تکمیل نخواهد شد.
آیا شهرستان کلات آب مازاد دارد؟
دیگر نماینده مردم مشهد و کلات نیز بیان داشت: مساله تامین آب شرب مشهد یک واقعیت است و از طرفی باید برای آب کلات نیز کار کلان و راهبردی صورت گیرد.
فاطمه رحمانی افزود: باید برای رفع مساله آب کلات اتفاق نظر کارشناسی و علمی صورت باشد و مشخص شود چه میزان منطقه آب در منطقه وجود دارد.
رییس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی نیز گفت: براساس پیگیری‌های صورت گرفته در نوار مرزی کلات به عمق پنج کیلومتر مجوز برداشت از منابع آبی زیر زمینی و حفر چاه برای روستاییان گرفته شده است.
حجت‌الاسلام نصرالله پژمانفر ادامه داد: هنوز مشخص نیست که آیا آب مازاد و بیشتر از نیاز مردم کلات از منابع آبی منطقه هزار مسجد می‌ماند یا خیر با این حال اگر آب مازادی باشد حاکمیت و در اینجا استانداری خراسان رضوی در این خصوص تصمیم‌گیری خواهد کرد.
بهینه‌سازی منابع آب هزار مسجد به جای انتقال
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی نیز گفت: تاکنون نظریه‌های مختلفی برای موضوع انتقال و یا بهره‌وری در مصرف منابع آبی یک منطقه مطرح بوده است که البته با توجه به تغییرات اقلیمی اینها دست خوش تغییر شده‌اند.
جواد خدایی افزود: در ابتدا برای هر تصمیمی درباره منابع آبی کلات نیازمند داشتن یک برنامه تحولی برای این شهرستان هستیم پس از آن تصمیم‌ها باید در قالب یک میثاق بین دست‌اندرکاران مورد قبول بوده و اعضا به آن میثاق پایبند باشند تا اجرایی شود.
وی گفت: اگر به توسعه کلات می‌اندیشیم مساله آب برای آن یک پیش نیاز است و از طرفی تخصیص آب و استفاده از این منابع حق مسلم مردم کلات است.
معاون امور عمرانی استاندار خراسان رضوی افزود: نام "انتقال آب هزار مسجد به مشهد" خطاست، بحث اصلی "بهینه‌سازی منابع آب هزار مسجد" است و در همین موضوع نیز باید منافع تک تک آحاد مردم و بهره‌برداران کلاتی در طرح دیده شود.
آب منطقه‌ای خراسان رضوی به درخواست حفر چاه کشاورزی در کلات ترتیب اثر خواهد داد
خدایی افزود: در این نشست مصوب شد که شرکت آب منطقه‌ای با همکاری فرمانداری کلات تا یک ماه دیگر به درخواستها برای بهره‌برداری از منابع قانونی و حفر چاه در کلات رسیدگی کرده و به درخواستها پاسخ و ترتیب اثر دهد.
طاهری مدیرکل آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز به اخذ مجوز قانونی برای تخصیص سه میلیون متر مکعب آب در بهره‌برداران کلات اشاره کرد و گفت:اگر تاکنون نکاتی برای اعطا مجوز حفر چاه در کلات در نظر گرفته می‌شد تنها از این بابت بود که بر حق و منابع آبی سایر بهره‌برداران خدشه‌ای وارد نشود.
رییس مجمع نمایندگان خراسان رضوی در گفت وگوی جمع‌بندی اظهار داشت: هیچ گاه صحبت از انتقال آب کشاورزی مردم کلات به مشهد نبوده بلکه اگر بر اساس گزارشهای رسمی و علمی آب مازادی در کلات وجود داشته باشد که مردم محلی نتوانند از آن بهره‌برداری کنند و این آب از کشور خارج شود، مطابق شرایطی این آب به مشهد منتقل شود، البته همه اینها مشروط به این است اصلا آب مازادی در کلات وجود داشته باشد.
حجت‌الاسلام نصرالله پژمانفر به خشکسالی فراگیر در کلات و کمبود منابع آب در این منطقه اشاره و بیان کرد: باید ابتدا و قبل از هر کاری پیوست فرهنگی اجتماعی طرح انتقال، در صورت وجود آب مازاد در کلات تهیه و اجرا شود، هر طرحی که پیوست فرهنگی نداشته باشد با موفقیت روبرو نخواهد شد.
وی گفت: اکنون شرکت آب منطقه‌ای آماری ارائه می دهد که مثلا فلان میزان آب در منطقه وجود دارد اما مردم محلی در کف میدان و رودخانه های خشک با واقعیت خشکسالی روبرو هستند، این مسائل باید برای مردم روشن شود که منظور از آب مازاد آب روان در فصول غیرکشاورزی است که این منابع از مرز خارج می شود.
شهرستان مرزی کلات با وسعت سه هزار و ۵۰۳ کیلومترمربع در فاصله ۱۵۱ کیلومتری از مرکز استان خراسان رضوی قرار دارد.
این شهرستان با داشتن ۱۴۳کیلومتر مرز مشترک با ترکمنستان، دارای سه بخش، چهار شهر، ۶دهستان و دارای ۳۶ هزارو ۲۳۷ نفر جمعیت بر اساس سرشماری نفوس مسکن در سال ۱۳۹۵ است که ترکیب ۷۰درصد جمعیت روستایی و ۳۰درصدی شهری را از آن خود کرده است.