به گزارش خبرنگار ایرنا ، رودخانه‌های مازندران که از مهم‌ترین عناصر محیط زیستی این استان محسوب می‌شوند و نقشی اساسی در اقتصاد بومی این استان یعنی کشاورزی و دامداری دارند، سال‌هاست که مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند. اگر از خشکسالی به عنوان یکی از دلایل اقلیمی حال ناخوش رودخانه‌ها در مازندران صرف‌نظر کنیم، از یک سو بی‌توجهی شهروندان و مدیران واحدهای تولیدی و صنعتی به این عناصر مهم محیط زیست در حال آسیب زدن به آن‌هاست و از سوی دیگر اجرای طرح‌های عمرانی به بهانه توسعه، رودخانه‌های مازندران را از ماهیت اصلی زیست‌محیطی‌شان دور می‌کند.
اما همان‌طور که گفته شد، علاوه بر کاهش آبدهی به دلیل کم‌بارشی و شرایط اقلیمی، رودخانه‌های مازندران از عوامل انسانی هم بشدت تهدید می‌شوند. تجاوز به حریم و بستر رودخانه، برداشت بی‌رویه مخلوط و شن از رودهای استان، اجرای طرح‌های عمرانی با توجیه توسعه پایدار در حاشیه رودخانه‌ها و برخی اقدامت دیگر در حال از بین بردن ماهیت اصلی رودخانه‌های مازندران به عنوان یک زیستگاه مستقل هستند. به همین دلیل بسیاری از کارشناسان معتقدند که از این زیست‌بوم‌های مستقل در مازندران اکنون صرفا آبراهه‌ای نصفه و نیمه باقی مانده است.
روزانه ۵۸ هزار تن زباله در کشور تولید می‌شود که در این میان سهم استان های مسافر خیز مانند گیلان، مازندران و گلستان بسیار نگران کننده است، در این سه استان هر حالت عادی روزانه حدود ۶ هزار تُن پسماند تولید می‌شود که در ایام تعطیلات تابستانی و نوروزی گاهی تا سه برابر بیشتر می شود که این فاجعه ای برای محیط زیست شمال کشور است زیرا شیرابه های این حجم زیاله جنگل و طبیعت آن منطقه را نابود می کند و در نهایت وارد رودخانه با ورود به محصولات کشاورزی، زندگی و سلامت مردم را تحت تاثیر قرار می دهد.
طبق آمارهای موجود در این استان دست‌کم ۱۲۰ رشته رودخانه به طول حدود هفت هزار کیلومتر وجود دارد که آب این رودخانه‌ها در مسیر عبور برای رسیدن به دریای خزر با ایجاد سردهنه کشاورزی توسط کشاورزان برای آبیاری زمین‌های کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربری‌های دیگری مانند پرورش ماهی هم در این بین مورد توجه قرار دارد.
براساس گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، میانگین بارش ۹ماهه سال زراعی جاری استان مازندران منتهی به خرداد، ۴۰۲ میلی متر بوده که نسبت به مدت مشابه سال زراعی گذشته، حدود ۱۴ درصد کاهش داشته است.
بررسی آماری هواشناسی مازندران از بارندگی ها نشان می دهد که در ۹ ماهه سال زراعی گذشته، ۴۶۵ میلی متر در استان بارندگی به ثبت رسید.
بنابراین گزارش میانگین بارش نه ماهه سال زراعی جاری استان مازندران منتهی به خرداد امسال نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلند مدت که ۵۳۲ میلی متر بوده، حدود ۲۵ درصد کاهش داشته است.
بنابر این گزارش، همچنین میانگین بارش ۶ ماهه سال زراعی جاری استان مازندران یعنی از مهر ماه تا منتهی به اسفند ۱۴۰۱، ۲۳۷ میلیمتر بوده است که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۳۹۳ میلیمتر بوده، حدود ۴۰ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۳۹۱ میلیمتر بوده، حدود ۳۹ درصد کمتر نشان می دهد.
میانگین بارش فصل بهار سال ۱۴۰۲ استان مازندران حدود ۱۶۵ میلی متر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که حدود ۱۳۵ میلی متر بوده، ۲۲ درصد افزایش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۷۴ میلی متر بوده، حدود ۱۲۳ درصد افزایش داشته است.
مازندران استانی با محور تولیدی کشاورزی است که تقریبا کشت تمامی محصولات آن به بارندگی و ذخیره سازی آب بستگی دارد. طبق آمارهای رسمی تعداد بهره برداران بخش کشاورزی مازندران حدود ۵۰۰ هزار نفر است و هرگونه تغییر در بارندگی به صورت مستقیم بر زندگی و معیشت آنان و در نهایت بر امنیت غذایی کشور که مازندران نقش حدود ۱۲ درصدی در تولید ارزش افزوده آن دارد، اثرگذاری خواهد کرد.
طبق آمار هواشناسی مازندران میانگین بارش خرداد ماه سال ۱۴۰۲ استان مازندران، ۴۸ میلی متر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۳۱.۵ میلی متر بوده، حدود ۵۲ درصد افزایش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که حدود هفت میلی متر بوده، ۵۸۵ درصد افزایش داشته است.
بنابر این گزارش میانگین بارش اردیبهشت ماه مازندران با ۳۸درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل به ثبت رسید.
میانگین بارش باران در فروردین ماه امسال در مازندران ۵۱.۹ میلی متر بوده است که این میزان نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۵۲.۷ بوده، ۲ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۲۰ میلی متر بوده حدود ۱۵۹ درصد افزایش داشته است.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت از محیط زیست مازندران گفت که کم بارشی و کم شدن آب رودخانه های استان علاوه بر اینکه خشکسالی را ایجاد کرده اثرات و تبعات آن در بخش های دیگر نمایان شده است.
علی اکبر یداللهی افزود: کم آبی رودخانه های مازندران باعث شده تا آلاینده هایی که در این بخش از محیط زیست وارد می شود بیشتر رخ نمایی کند.
وی ادامه داد : فاضلاب های خانگی، صنعتی و کشاورزی عمده ترین آلاینده های سرریز شده در رودخانه های مازندران هستند که همواره این موضوع مطرح شده است.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت از محیط زیست مازندران افزود: در زمان پُرآبی رودخانه ها غالبا این آلاینده ها همراه با جریان آب جاری و روانه دریا می شود و کمتر دیده می شود.
وی گفت: اما با کم شدن آب رودخانه ها مواد آلاینده که به نسبت وزن سنگین تری از آب دارند در رودخانه باقی می مانند، علاوه بر اینکه بسترت رودخانه چهره زشت و ناپسندی می گیرد باقی ماندن آن باعث تشدید آلایندگی و خطرات و تبعات زیستی و انسانی را در بر دارد.
یداللهی اضافه کرد: همانگونه که فاضلاب ها باعث آلودگی شناگاه های مازندران شده است و مشکلات پوستی و گوارشی را برای افراد ایجاد می کند فاضلاب های رودخانه های خشک وارد چرخه غذایی نیز می شود.
وی گفت:سالهای قبل که میزان دبی آب رودخانه بیشتر از زمان حاضر بود به نوعی ورود فاضلاب ها در رودخانه ها نمایان نبود و موجب پنهان کاری دور زدن قوانین از سوی متخلفان بود به نوعی دوره بزن در رو این افراد به شمار می رفت.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت از محیط زیست مازندران اظهار داشت :تخلیه فاضلاب ها و آلاینده ها داخل رودخانه ها هموراه شبانه انجام می شد اما با شرایط خشکسالی فعلی رودخانه ای وجود ندارد که این شرکت ها و واحدها بتوانند از این طریق به خلاف خود ادامه دهند.
وی گفت:برای خروج از چنین وضعیتی حتی به شرکت ها و واحدهای صنعتی و تولیدی پیشنهاد همکاری در اعطای زمین در شهرک های صنعتی دادیم تا با انتقال به این محیط های صنعتی با شیوه های مناسب و استاندارد آلاینده ها را تصفیه کنند و دیگر وارد محیط های زیست نشود.
به گفته یداللهی حداقل ۳۰ درصد واحدهای صنعتی مازندران در حاشیه مسیر عبور رودخانه ها قرار دارند اما بدلیل عدم ارتقا و اصلاح سیستم های تصفیه فاضلاب ها به نوعی آلاینده های فعلی رودخانه ها هستند.
وی در خصوص میزان هزینه اصلاح و ترمیم این سیستم ها گفت که به طور مثال یک شرکت بزرگ لبنی مازندران برای انجام این کار بعد از ۱۰ سال نصب این سیستم ۴۰ میلیارد تومان است.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت از محیط زیست مازندران گفت: سیستم فاضلاب واحدهای صنعتی هشت سیست دفع فاضلاب در آمل بوده که، صنعتی وارد می شود.
وی از نبود سیستم تصفیه فاضلاب شهری نیز به عنوان دیگ آلاینده های رودخانه های مازندران نام برد و گفت که ۱۸ مجوز سیستم تصفیه فاضلاب شهری صادر شده است که بعد از گذشت سالها در جویبار، ساری، بابل، نوشهر و چالوس راه اندازی شده است.
یداللهی اضافه کرد: این موضوع جز دغدغه ای که همچنان باقی مانده است.