به گزارش ایرنا، نبود الگوی کشت مناسب، غیرمکانیزه بودن مراحل مختلف کشاورزی، توجه نکردن به تشکیل صنایع تبدیلی و تکمیلی، نبود امکانات مناسب انبارداری و برنامه‌ریزی ناصحیح در صادرات، از دیگر دلایل اصلی ضایعات کشاورزی زیاد در گلستان است که باعث شده حجم هدر رفت مجموع محصولات استان از تولید سالانه یک شهرستان نیز فراتر برود.
به اعتقاد برخی پژوهشگران بخش کشاورزی، ضایعات محصولات کشاورزی کشور در بخش زراعی بین ۱۵ تا ۱۶ درصد و در بخش باغی بین ۲۸ تا ۳۰ درصد است و برآورد شده اگر این ضایعات به درستی کنترل و مدیریت شود غذای ۱۶ تا ۱۸ میلیون نفر در کشور تامین و از هدررفت منابع آبی و نهاده‌های کشاورزی جلوگیری خواهد شد.
گلستان با نقش آفرینی در تولید ۱۵ محصول کشاورزی و کسب جایگاه اول تا چهارم کشوری از جمله قطب‌های کشاورزی به شمار می‌رود که طی سال های اخیر محققان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی این استان، برنامه مدیریت و کنترل ضایعات محصولات کشاورزی را در دستور کار قرار داده است.
نگاه ویژه در رفع چالش ضایعات محصولات کشاورزی در گلستان
رییس بخش فنی مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان گفت: ضایعات بخش کشاورزی یکی از چالش‌های بزرگ در کشور به شمار می رود که سرمایه‌گذاری در مدیریت آن، کمک به امنیت غذایی محسوب می‌شود.
جلال محمدزاده به خبرنگار ایرنا افزود: محصولات کشاورزی با زحمت فراوان کشاورزان تولید می‌شود و باید تهمیدات لازم در مدیریت ضایعات پس از برداشت اندیشیده شود.
به گفته وی از تولید محصولات کشاورزی تا مصرف آن توسط خانوارها، (کاشت، داشت، برداشت، توزیع و مصرف) ضایعات وجود دارد ولی بیشترین آن مربوط به بعد از برداشت محصول است.
محمدزاده با اشاره به اهمیت تولید محصولات زراعی به ویژه گندم در سبد غذایی جامعه گفت: مدیریت و کاهش ضایعات به صورت طرح کلان کشوری در موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی تعریف شده و در استان های مختلف از جمله گلستان در دست اجرا است.
وی یادآور شد: اصلاح و بهینه‌سازی روش‌های برداشت محصولات کشاورزی اعم از دستی و ماشینی، اصلاح روش‌های حمل و نقل ( جابجایی از مزرعه به مراکز خرید و مصرف کنندگان)، بهینه‌سازی شرایط خشک کردن و شرایط نگهداری ( استفاده از انبارهای فنی و به روز) محصولات کشاورزی از راهکارهای اولویت‌دار برای کاهش ضایعات در استان است که باید سرمایه‌گذاری در این بخش با هدف تکمیل زیرساخت‌های لازم انجام شود.
اجرای طرح پایش ضایعات گندم در گلستان
رییس بخش فنی مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان هم گفت: طرح پایش و اندازه‌گیری ضایعات گندم و تعیین نقاط بحرانی آن از یکسال قبل در این مرکز آغاز شده که نتیجه آن می‌تواند گامی به سوی مدیریت و کاهش ضایعات پس از برداشت گندم باشد.
محمدزاده افزود: علاوه بر این، طرح پایش ضایعات در باغ‌های هلو و شلیل در استان هم به صورت ملی و همزمان در پنج استان دیگر کشور آغاز شده که یک سال از مطالعه آن می‌گذرد.
وی ادامه داد: در مراحل اجرایی این طرح، وضعیت ضایعات در سردخانه‌ها و میدان‌های بار و حتی مصرف کنندگان نیز مورد پایش قرار می‌گیرد.
لزوم بازنگری در سرمایه‌گذاری برای کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در گلستان
پژوهشگربخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان از ضایعات محصولات کشاورزی به عنوان تولید پنهان نام برد و گفت: تاکنون اقدام جدی برای کنترل و مدیریت ضایعات در این بخش صورت نگرفته و بازنگری و سرمایه گذاری در این حوزه بسیار ضروری است.
محمدحسین رزاقی به خبرنگار ایرنا افزود: با توجه به این که به دلایل مختلف از جمله نبود زمین، سطح زمین‌های کشاورزی قابل گسترش نیست به جز افزایش راندمان تولید در واحد سطح، باید کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در اولویت قرار گیرد.
وی ادامه داد: ضایعات محصولات کشاورزی موجب هدر رفت سرمایه‌های ملی نظیر آب و خاک می‌شود. به عبارت دیگر کشاورز با استفاده از منابعی که متعلق به کل ملت ایران است و طبق قانون در اختیار او قرارگرفته محصولی را تولید می‌کند ولی این محصول نه تنها مورد مصرف قرار نمی‌گیرد بلکه در مواردی نظیر ضایعات خانگی منجر به ایجاد مشکل و هزینه می‌شود.
این پژوهشگر مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان یادآور شد: یکی از دلایل ضایعات محصولات کشاورزی آن است که محصول بیش از نیاز بازار تولید می‌شود این موضوع سبب کاهش قیمت می‌گردد در بعضی از اوقات این کاهش قیمت تا میزانی است که حتی جوابگوی هزینه برداشت نیز نیست از این رو شاهد ضایعات در مزرعه یا باغ هستیم.
وی گفت: اجرای صحیح برنامه الگوی کشت که دستور آن از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ از سوی معاون اول رییس جمهور صادر شد، یک اقدام موثر و از راهکارهای کنترل و مدیریت کاهش ضایعات محصولات کشاورزی است زیرا در صورت اجرای علمی و دقیق برنامه‌های الگوی کشت، در هر منطقه میزان مشخصی از هر محصول متناسب با نیاز بازار تولید شده و از تولید بیش از حد محصول جلوگیری می‌کند.
ضرورت توجه به کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در گلستان
رزاقی معتقد است: نخستین راهبرد از مجموعه اقدامات حوزه کاهش ضایعات در گلستان، سرمایه‌گذاری در برداشت گندم است که تاکنون کارهای پژوهشی و اجرایی در این زمینه انجام شده ولی نیاز به تداوم این کار وجود دارد.
وی که از محققان کاهش ضایعات گندم است، افزود: سال ۱۳۹۷ مطالعه روی کاهش ضایعات این محصول در برداشت انجام شده است و براساس یافته های این تحقیق، میانگین ضایعات گندم حین برداشت در مزرعه در کشور ۳.۷۵ درصد بوده در حالی که در گلستان این رقم ۳.۱۷ درصد است.
رزاقی بیان کرد: علاوه بر این، ضایعات گندم بر اثر میزان ریزش دانه گندم توسط کمباین در کشور ۲.۴۱ درصد ولی در استان گلستان ۲.۷۶ درصد است بنابر این میزان ریزش دانه گندم توسط کمباین در استان کمی بیش از میانگین کشوری است که دلایل متعددی برای آن از جمله کوچک بودن اراضی، افزایش سن کمباین‌ها، نسبت بالای اراضی دیم نسبت به اراضی آبی، افزایش هزینه تعمیر و نگهداری کمباین می‌توان برشمرد.
این پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان ادامه داد: علت افزایش ضایعات گندم در استان توسط کمباین به خاطر سن بالای کمباین است به طوری که سن کمباین مورد استفاده در این استان ۱۸ سال است و نیاز مبرم به نوسازی و بازسازی این ماشین های کشاورزی وجود دارد.
استفاده از راهکار ساده کاهش ضایعات گندم
وی یادآور شد: گلستان یکی از استان‌هایی است که ناوگان برداشت آن علاوه بر استان، بسیاری از استان‌های دیگر کشور را پوشش می‌دهد از این رو کشاورزان گلستانی می‌توانند از کمباین‌های مناسب‌تر برای برداشت محصول خود استفاده کنند و شیوه نامه‌ای تحت عنوان راهکارهای ساده برای کاهش ضایعات حین برداشت گندم در مزرعه نوشته شده و در اختیار کشاورزان قرار گرفته است.
رزاقی خاطرنشان کرد: در این شیوه نامه به موضوعاتی نظیر برگ معاینه فنی کمباین، سالم بودن چرخ و فلک، پاک سازی چرخ و فلک، سالم بودن شانه برش، استوانه‌های مارپیچ و انگشتی ها، مسدود نبودن کاه‌پران، نداشتن خوردگی یا پارگی تسمه، سالم بودن بدنه کمباین، وجود کابین، انتخاب رقم مناسب، زمان برداشت محصول، لحاظ سرعت در پیشروی برداشت محصول، بررسی کمباین در مزرعه قبلی، مهارت راننده و بررسی وضعیت ظاهری کمباین و پایین بودن سن کمباین اشاره شده است.
در استان گلستان سالانه در شرایط عادی و به دور از حوادث طبیعی پیش بینی نشده، ۳۸۰ هزار هکتار زیر کشت گندم می‌رود که تولید این سطح بالای یک میلیون تُن است.
در استان گلستان برای برداشت گندم از ظرفیت سه هزار دستگاه کمباین موجود در استان بهره گرفته می‌شود که سرمایه‌گذاری برای به روز نگه داشتن این ماشین‌های کشاورزی اعم از نوسازی و اختصاص وام ارزان قیمت برای بهسازی در کاهش ضایعات محصول بسیار ضروری است.
نظارت ویژه بر معاینه فنی کمباین برداشت محصول
رییس اداره امور فناوری‌های مکانیزه جهادکشاورزی گلستان هم گفت: امسال در راستای کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، ارتقای بهره‌وری و حمایت از تولید و سرمایه ملی، ۲ هزار و ۸۷۰ کمباین در این استان معاینه فنی شده است.
مریم برزنونی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی اظهار کرد: طرح معاینه فنی کمباین در استان هر ساله قبل از برداشت محصول از جمله گندم و جو) توسط این اداره در قالب گروه‌های نظارتی و در ۱۴ شهرستان به اجرا درمی‌آید.
وی ادامه داد: سرمایه‌گذاری در معاینه فنی کمباین‌ها برای کاهش ضایعات در زمان برداشت محصول بسیار مهم بوده و با بهره‌گیری از ظرفیت کارشناسان فنی در حوزه ماشین‌های کشاورزی ضمن برپایی دوره‌های آموزشی برای صاحبان آن‌ها، معاینه فنی با بازدید و رفع نواقص دستگاه‌ها قبل از برداشت محصول و نظارت بر کمباین هنگام برداشت محصول، به دقت اجرا می‌شود.
برزنونی بیان کرد: سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه کاهش ضایعات برداشت محصول از مزرعه از برنامه‌های مهم و اولویت‌دار است که با جدیت و با بهره گیری از ظرفیت پژوهشگران استان پیگیری می‌شود.
به گفته وی اکنون با سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش صاحبان کمباین، پرداخت وام ارزان قیمت برای خرید قطعات و سخت‌گیری در دریافت سالانه معاینه فنی، میانگین ریزش محصول هنگام برداشت در گلستان حدود چهار درصد است.
رییس اداره امور فناوری‌های مکانیزه جهادکشاورزی گلستان با اشاره به این که بازسازی کمباین هرساله از سوی صاحبان آن صورت می‌گیرد، گفت: جهادکشاورزی استان در حمایت از این قشر برای بازسازی کمباین، وام ارزان قیمت با بهره چهار درصد و بازپرداخت پنج ساله به مبلغ یک میلیارد ریال با همکاری بانک ملی و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) آماده کرده است.
استان گلستان دارای ۶۶۷ هزار هکتار زمین مستعد کشاورزی است که ۹۲ محصول در این زمین ها اعم از زراعی و باغبانی تولید می‌شود که در تولید ۱۵ محصول در کشور دارای رتبه های اول تا چهارم را به خود اختصاص داده است.
بهره برداران گلستان سالانه در شرایط عادی بیش از ۴.۵ میلیون تُن محصولات کشاورزی تولید می‌کنند که بیشترین آن به گندم محصول راهبردی و موثر در امنیت غذایی کشور اختصاص دارد.